Djengis Khan: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Uitgebrei, besig |
Besig |
||
Lyn 41:
'''Djengis Khan''' (uitspraak: [ˈdʒɛŋɡɪs ˈkɑːn];<ref>[http://www.bartleby.com/61/38/G0083800.html ''The American Heritage Dictionary of the English Language: Fourth Edition''] (2000).</ref> [[Mongools]]: Чингис хаан; ''Tsjingis chaan'';<ref group="nota">Historici van die Mongoolse Ryk het die spelling ''Tsjinggis chaan'' verkies, omdat dit meer klink soos die naam in [[Mongools]], Чингис хаан ([[IFA]]: [t͡ʃʰiŋɡɪs xaːŋ]).</ref> omstreeks 1162-1227), gebore as '''Temoedjin Bordjigin''' ({{Audio|GenghisKhan01.ogg|luister}})<ref>{{cite web |author=Bourgoin, Stella |url=http://ias.berkeley.edu/orias/lessonplans/ChingisKhan.htm |title=The Life and Legacy of Chingis Khan |publisher=[[Universiteit van Kalifornië, Berkeley]] |year=2002 |access-date=29 April 2008 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20080720154443/http://ias.berkeley.edu/orias/lessonplans/ChingisKhan.htm |archive-date=20 Julie 2008 |url-status=dead |df=dmy-all}}</ref>, was die stigter, khan (heerser) en khagan (keiser) van die [[Mongoolse Ryk]], die grootste aaneenlopende ryk in die wêreld se geskiedenis. Hy was amptelik ook bekend as '''Genghis Huangdi'''.<ref group="nota">Voordat [[Koeblai Khan]] die dinastiese naam "[[Yuan-dinastie|Groot Yuan]]" in 1271 aangekondig het, het [[khagan]]s (grootkhans) van die Mongoolse staat reeds begin om die Chinese titel "keiser" (皇帝, Huángdì) te gebruik, vandaar "Genghis Huangdi".</ref>
Hy het aan die bewind gekom deur die vereniging van baie van die [[Nomade|nomadiese volke]] van Noordoos-[[Asië]]. Nadat hy die Mongoolse Ryk gestig het en verklaar is tot "Djengis Khan" ("universele, sterk leier"), het hy met die Mongoolse
In sy leeftyd het die Mongoolse Ryk eindelik groot dele van Sentraal-Asië en [[China]] beslaan. Ook [[middeleeuse]] [[Georgië]], [[Kiëf-Roes]] en [[Wolga-Bulgarye]] is binnegeval. Dié veldtogte het dikwels gepaard gegaan met ’n grootskaalse slagting onder die burgerlike bevolkings waarin miljoene mense dood is, en daarom beskou baie mense hom as ’n wrede leier. Vanweë sy buitengewone militêre suksesse word Djengis Khan ook dikwels gereken as die grootste veroweraar van alle tye.<ref>{{Cite book|last=Weatherford|first=Jack|url=https://books.google.com/books?id=AWF_CwAAQBAJ|title=Genghis Khan and the Quest for God: How the World's Greatest Conqueror Gave Us Religious Freedom|date=25 Oktober 2016|publisher=Penguin|isbn=978-0-7352-2116-1|language=en}}</ref>
Voor Djengis Khan se dood het hy sy seun [[Ögedei Khan]] as sy opvolger aangewys. Later het sy kleinseuns die ryk in [[Khanaat|khanate]] verdeel.<ref>{{cite book |last = Saunders |first = John Joseph |title = History of the Mongol Conquests |year = 2001 |publisher = University of Pennsylvania Press |location = Philadelphia |isbn = 978-0-8122-1766-7 |orig-year = 1972 }}</ref> Djengis Khan is in 1227 dood nadat hy [[Wes-Xia]] verslaan het. Op sy versoek is sy oorskot iewers in Mongolië in ’n ongemerkte graf begrawe.{{sfn|Man|2007|pp=[https://books.google.com/books?id=OXTv9a0HZakC&pg=PA254#v=onepage 254–255]}} Sy afstammelinge het die Mongoolse Ryk tot oor die grootste deel van Eurasië uitgebrei deur [[vasalstaat|vasalstate]] te oorwin of te skep in die hele moderne [[China]], [[Korea]], die [[Kaukasus]] en [[Sentraal-Asië]], asook aansienlike dele van [[Oos-Europa]] en [[Suidwes-Asië]]. In baie van hierdie verowerings is die grootskaalse slagtings onder die plaaslike bevolkings herhaal. As gevolg daarvan het Djengis Khan en sy ryk ’n vreesaanjaende reputasie in plaaslike geskiedenisse.<ref name="mongolia">Ian Jeffries (2007). ''[https://books.google.com/books?id=fcgQ9nX0H3gC&pg=PA5#v=onepage Mongolia: a guide to economic and political developments].'' Taylor & Francis. pp. 5–7. {{ISBN|0-415-42545-X}}.</ref>
Benewens sy militêre suksesse het Djengis Khan die Mongoolse Ryk op baie maniere verbeter. Hy het die [[Oud-Oeigoerse alfabet|Oeigoerse skrif]] as die ryk se [[skryfstelsel]] aangeneem en volgens ’n [[meritokrasie]] regeer, waar mense volgens verdienste gebruik en bevorder word in plaas van volgens hulle rykdom of klas. Verder het hy [[godsdiens]]tige verdraagsaamheid verkondig en die nomadiese stamme van Noordoos-Asië verenig. Hedendaagse [[Mongole]] beskou hom as die stigter van [[Mongolië]].<ref>{{cite web |access-date=26 Januarie 2010 |url = http://www.accd.edu/sac/history/keller/mongols/empsub1.html |title = Genghis Khan |publisher=North Georgia College and State University |url-status=dead |archive-url = https://web.archive.org/web/20100306053246/http://www.accd.edu/sac/history/keller/mongols/empsub1.html |archive-date=6 Maart 2010 }}</ref>
Djengis Khan kry ook erkenning daarvoor dat hy die [[Syroete]] onder een, samehangende politieke omgewing gebring het. Daarmee is relatief maklike kommunikasie en handel bewerkstellig tussen Noordoos-Asië, [[Moslem]]se Suidwes-Asië en [[Christendom|Christelike]] Europa, wat die [[Kultuur|kulturele]] horisonne van al drie streke uitgebrei het.<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Mongol-empire/The-Golden-Horde|title=Mongol empire - The Golden Horde|website=Encyclopedia Britannica|language=en|access-date=10 April 2020}}</ref>
== Vroeë lewe ==
Line 86 ⟶ 94:
{{Normdata}}
[[Kategorie:Geboortes in 1162]]▼
[[Kategorie:Mongoolse khans]]
▲[[Kategorie:Geboortes in 1162]]
[[Kategorie:Sterftes in 1227]]
| |||