Gagik I van Vaspurakan: Verskil tussen weergawes

'''Gagik I Artsruni''' ([[Armeens]]: Գագիկ Ա Արծրունի; 879/880 – 943) was die heerser van die koninkryk van Vaspurakan in Suid-Armenië, aanvanklik as prins van noord-wes Vaspurakan ('''Gagik III''', 904–908) en daarna tot en met sy afsterwe as koning. Hy het hom ook die titel veroorloof van Koning van Armenië, uitafkomstig vanuit die Bagratuni-dinastie. Hy was egter afkomstig uit die Huis van Artsruni.

Die hoogland van Armenië was sedert die einde van die 7de eeu onder Arabiese beheer, met aan die hoof daarvan 'n ''[[ostikan]]'' (goewerneur) wat die [[Omajjadiese Kalifaat|Oemajjad]], en later [[Abbasidiese Kalifaat|Abbasid]] kalifate verteenwoordig het,{{sfn|Martin-Hisard|1982|p=223}} en die toneel was van verskeie gevegte teen die [[Bisantynse Ryk|Bisantyne]] sedert die [[9de eeu]].{{sfn|Martin-Hisard|1982|p=231}} Ten einde Arabiese gesag te versterk is hierdie ''ostikans'' in verskeie streke van die Armeense emirs geplaas; die geskiedkundige provinsie van Vaspurakan was geen uitsondering hierop nie.{{sfn|Martin-Hisard|1982|p=232}} In opposisie hierteen het die Armeense adellikes ''[[ishkhan]]s'' (prinse) geskep ten einde geleidelik hul gesag in die streek uit te brei.{{sfn|Martin-Hisard|1982|p=233}}{{sfn|Martin-Hisard|1982|p=234}}

Hy was die tweede seun van Grigor-Derenik Artsruni, die prins van Vaspurakan, en Sophia Bagratuni, die dogter van Koning Ashot I van Armenië. Hy is in 879 of 880 gebore.<ref>{{cite web|url=http://fmg.ac/Projects/MedLands/ARMENIA.htm#_Toc184469934|title=Kings of Vaspurakan|publisher=Foundation of Medieval Genealogy|accessdate=3 Augustus 2015}}</ref> By die afsterwe van Grigor-Derenik in 887 het Gagik Apumrvan Artsruni die regent van Vaspurakan (en later die ''ishksan'') geword en is Grigor-Derenik se drie kinders, Gagik, Ashot-Sargis, en Gurgen aan hom gegee.{{sfn|Toumanoff|1990|pp=102-103}} In antwoord op Gagik Apumrvan Artsruni se afvalligheid tydens 'n militêre operasie wat deur Smbat I van Armenië beveel is, het Gagik I Artsruni vir Gagik Apumrvan Artsruni vermoor en is die regentskap aan Ashot-Sargis gegee.{{sfn|Thierry|1982|p=275}} Gevolglik het Smbat I vir Gagik bevorder tot die rang van generaal bevorder en vir Gurgen tot ''[[marzpan]]'' (goewerneur).{{sfn|Jones|2007|p=23}}

Gagik het sy ouer broer Ashot-Sargis in 904 opgevolg as ''ishkhan'' {{sfn|Thierry|1982|p=276}} en Gourgen toegelaat om oor die suidoostelike besittings van die Artsruni-familie te regeer; albei het goed saamgewerk tot die dood van Gurgen in 923. {{sfn|Grousset|1947|p=422}} Na verskeie rebelle-aanvalle het {{sfn|Grousset|1947|p=423}} Gagik 'n talent ontwikkel om militêre en politieke strategieë te skep, en daarnatoe gewerk om die aantal Moslem-enklawes van Vaspurakan te verminder. {{sfn|Jones|p=115}}

Gagik was 'n bondgenoot van die Sajid-emir van Azerbeidjan (Iran), Yusuf ibn Abi'l-Saj, van wie hy in 908 erkenning gekry het as koning, teen die Bagratid [[Smbat I]]. {{sfn|Grousset|1947|p=433}} Sy staat is erken deur die [[Bisantynse Ryk]], wat aan hom die titel "prins van vorste" toegeken het, watwelke tradisioneel deur die vooraanstaande Armeense heerser gedra is. Sy legitimiteit het 'n verdere hupstoot gekry toe die Armeense ''catholicos'', Johannes V die Historikus, die Moslem-oorheersde [[Dvin (antieke stad) | Dvin]] in 924 vir Vaspurakan verlaat het. Gagik het egter later sy standpunt omgekeer en hom geskaar by die seun en opvolger van Smbat, Ashot II. Hy is ook noemenswaardigbekend as die oprigter van die Armeense Katedraal van die Heilige Kruis. {{sfn|Jones|p=115}}