Higgsboson: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
No edit summary
Bygewerk
Lyn 1:
[[Lêer:CMS Higgs-event.jpg|thumb|regs|300px||Simulasie van die hipotetiese verval van 'n Higgs-deeltjie, CMS/[[CERN]].]]
 
In die standaardmodel van [[Fisika|deeltjiesfisika]] (’n tak van die natuurkunde wat die subatomiese deeltjies bestudeer waaruit alle [[materie]] en [[straling]] bestaan) is dieDie '''Higgs-boson''' of '''Higgs-deeltjie''' is in die [[Standaardmodel]] van [[Fisika|deeltjiesfisika]] ’n hipotetiese elementêre deeltjie, ’nwat boson,saam watmet die [[Higgs-veld]] massa aan ander deeltjies verleen en waarsonder die [[heelal]] geen [[swaartekrag]] sou gehad het nie. Die Standaardmodel is ’n teorie wat die subatomiese deeltjies waaruit alle [[materie]] en [[straling]] bestaan, en dus die basiese boublokke van die heelal, beskryf.
 
DitDie boson word soms ook die "God-deeltjie" genoem na aanleiding van die titel van ’n boek deur die [[Nobelprys]]-wenner [[Leon Lederman]], ''The God Particle: If the Universe Is the Answer, What Is the Question?'' (1993), waarin die skrywer onder meer beweer dat die ontdekking van die deeltjie noodsaaklik is om die struktuur van [[materie]] finaal te verstaan. Wetenskaplikes hou egter nie van dié term nie.<ref name="NatPost"> {{cite web|url=http://news.nationalpost.com/2011/12/14/the-higgs-boson-why-scientists-hate-that-you-call-it-the-god-particle/|title=The Higgs boson: Why scientists hate that you call it the 'God particle'|publisher=National Post|date=14 Desember 2011}}</ref>
 
Die bestaan van die Higgs-boson is in 1964 voorspel om die [[Higgs-meganisme]] te verduidelik waardeur aan elementêre deeltjies massa gegee word. Die tentatiewe ontdekking daarvan in Julie [[2012]] kan bewys dat die standaardmodelStandaardmodel wesenlik korrek is, aangesien dit die finalelaaste van die 12 elementêre deeltjiedeeltjies is wat virin die standaardmodelStandaardmodel noodsaaklikbeskryf isword en die enigste een wat nog nie voorheen waargeneem is nie.<ref name="Griff">{{cite book| last = Griffiths| first = David| authorlink = David Griffiths (physicist)| title = Introduction to Elementary Particles | edition = Tweede, hersien | year = 2008| publisher = Wiley-VCH| isbn = 978-3-527-40601-2| page = 403}}</ref> Die ander 11 deeltjies is reeds gevind. As dit blyk dié boson is nie die Higgs-deeltjie nie, sal die mens dalk moet herbesin oor hoe die heelal saamgestel is.
 
==Die groot soektog==
Die boson is genoem na die [[Britse]] [[fisikus]] [[Peter Higgs]] wat die bestaan daarvan in 1964 voorgestel het. Omdat dit ’n massiewe deeltjie is en feitlik dadelik verval nadat dit ontstaan het (binne ’n septiljoenste van ’n sekonde), kan net baie hoë-energie-deeltjieversnellers dit waarneem en registreer. Eksperimente om die bestaan van die boson te bevestig en die aard daarvan vas te stel word sedert vroeg in 2010 gedoen met die [[Groot Hadronversneller]] (GHV) by die Europese Organisasie vir Kernnavorsing (CERN).
Die boson is genoem na die [[Britse]] [[fisikus]] [[Peter Higgs]] wat die bestaan daarvan in 1964 voorgestel het. Volgens hom en ander wetenskaplikes was die heelal in die eerste biljoenste van ’n sekonde ná die [[Groot Knal]] gevul met deeltjies sonder enige massa wat teen die spoed van lig deur die lug geblits het. Vanweë hul interaksie met die Higgs-veld het die deeltjies massa verkry en eindelik die heelal gevorm.
 
Die Higgs-veld is ’n teoretiese en onsigbare energieveld wat deur die hele heelal voorkom. Deeltjies kry massa deur ’n voortdurende wiselwerking mat dié veld. Sommige deeltjies, soos die [[proton]]e wat lig vorm, word nie daardeur geraak nie en hulle het dus geen massa nie.
Op 4 Julie 2012 is in twee afsonderlike eksperimente die bestaan van ’n voorheen onbekende deeltjie bevestig met ’n massa van sowat 125 GeV (125 giga-elektronvolt, sowat 133 protonmassas) en dit val binne die massa wat voorspel is die Higgs-boson sou wees. Baie verdere werk is egter nodig voordat finaal bevestig kan word of dié deeltjie wel die Higgs-boson is.
 
Eksperimente om die bestaan van die boson te bevestig en die aard daarvan vas te stel het eers in die 1980's in alle erns begin en in 2010 momentum gekry met die ingebruikneming van die Europese Organisasie vir Kernnavorsing ([[CERN]]) se [[Groot Hadronversneller]] (GHV).<ref>[http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2012/07/04/SK/2/ebhiggs.html Die Burger], 5 Julie 2012</ref>
 
Omdat die deeltjie feitlik dadelik verval nadat dit ontstaan het (binne ’n septiljoenste van ’n sekonde), kan net baie hoë-energie-deeltjieversnellers dit waarneem en registreer. Die GHV is die wêreld se grootste en kragtigste versneller, ’n pyp van 27&nbsp;km lank in ’n tonnel 100&nbsp;m onder die grond op die grens van [[Frankryk]] en [[Switserland]]. Twee strale protone word in teenoorgestelde rigtings afgevuur en bots teen mekaar. Dit veroorsaak baie miljoene botsings per sekonde tussen deeltjies en herskep so die toestande wat ontstaan het binne ’n breukdeel van ’n sekonde ná die Groot Knal, toe die Higgs-veld "aangeskakel" is.
 
Die enorme hoeveelheid inligting word deur talle [[rekenaar]]s ontleed. Van al die triljoene botsings, is baie min net reg om die Higgs-deeltjie te vertoon. Dit maak die proses uiters langsaam.
 
==Die groot vonds==
Op 4 Julie 2012 is in twee afsonderlike eksperimente die bestaan van ’n voorheen onbekende deeltjie bevestig met ’n massa van sowat 125 GeV (125 giga-elektronvolt, sowat 133 protonmassas) en dit val binne die massa wat voorspel is die Higgs-boson sou wees. Baie verdere werk is egter nodig voordat finaal bevestig kan word of dié deeltjie wel die Higgs-boson is.
 
Volgens wetenskaplikes is die kans dat die onbekende deeltjie nie die Higgs-boson is nie, een uit ’n miljoen.<ref>[http://dailymaverick.co.za/article/2012-07-05-the-higgs-boson-what-it-is-and-what-it-does The Higgs boson - what it is and what it does] URL besoek op 7 Julie 2012</ref> Baie verdere werk is egter nodig voordat onteenseglik bevestig kan word of dit wel die geval is.
 
==Verwysings==