Stockholmteer

Stockholmteer word gebruik vir waterdigting en medisinale doeleindes. Dit is voorheen veral gebruik in die skeepsboubedryf en as geneesmiddel vir sekere kwale by vee.

Gebruike

• Stockholmteer is ‘n buitengewoon goeie verduursamingsmiddel vir hout wat in aanraking kom met water en langdurig aan son blootgestel word. Hout wat gebruik is om skepe van te bou, is deurdrenk met die teer om verrotting teen te gaan. Ouer skepe is hiermee gekalfater. As dit aangeverf is, is dit eers verdun met terpentyn, spiritus of lynsaadolie.
• Toue op skepe is teenswoordig van nylon, maar vroeër van plantaardige vesels. Met hierdie teer is hulle verduursaam.
• Dekke, fassieborde en ander houtpanele aan geboue sowel as houtstoele word hiermee geverf om dit teen verwering te beskerm.
• Die teer het ontsmettende eienskappe. Gekraakte hoewe en horings van beeste en perde en wat langdurig aan vogtige toestande blootgestel is, is hiermee besmeer. Dit versterk die hoewe. Bakteriese infeksies soos vrotstraal word hiermee opgeklaar.
• Kolwe en spane in bv. krieket en roei kan nie net hiermee verduursaam word nie, maar die sportman het ook dan ‘n stewiger greep op die kolf of spaan.
• Op plase word dit soms gebruik as insekweerder om lastige vlieë en muskiete te verdryf.
• Loslopende lammers word daarmee ingesmeer as afskrikmiddel vir roofdiere.
• Bloederige plekke aan ‘n hoender wat gedurigdeur deur ander hoenders gepik word, word met die teer besmeer. Ook word dit gedoen met voëls in hokke. Dit stop die pikkery bekend as “kannibalisme”. Dieselfde geld by ‘n vark wie se stertjie gedurig deur ander varke gebyt word.
• Voorheen is die teer teen velkwale soos ekseem en psoriase gebruik. Teenswoordig bestaan daar seep en sjampoo met teer as ‘n bestanddeel teen skilfers en is dit ook ‘n komponent van sekere grimeermiddels.
• Sekere soorte rubber verkry hul soepelheid weens ‘n hoeveelheid teer in die samestelling. So ook is dit deel van sekere spesiale verwe.

Suid-Afrika

Voor die vrye beskikbaarheid van smeerolie is die asse van byvoorbeeld ossewaens dikwels met ‘n mengsel van stockholmteer en dierevet gesmeer om ‘n gladde beweging van die wiele om die asse te verkry.

Gevare

Die gebruik van teer is nie sonder gevaar nie.

• By persone wat allergies is vir teer kan dit ‘n irritasie op die vel veroorsaak. Die teer moet goed afgewas word met alkohol, seep en water.
• Moenie die teer insluk nie. Dit is baie sleg vir die spysverteringskanaal.
• Moenie oormatig die reuk van die teer inasem nie. Die irriteer die asemhalingstelsel. Sou die teer brand, vermy die inaseming van die rook.
• Sou ‘n teerdruppel in ‘n oog spat, kry dadelik mediese hulp.

Vervaardiging

Teer kan vervaardig word uit ‘n verskeidenheid van houtsoorte en selfs uit petroleum. Stockholmteer is ‘n teer van hoë gehalte vervaardig uit dennehout en is reeds sedert die 15de eeu bekend. In die 17de en 18de eeu was dit een van Swede se vernaamste uitvoerprodukte. Baie jare lank het ‘n firma in Stockholm die monopolie op die uitvoer van die teer gehad en waaraan die produk sy naam te danke het. Later is ook by die dennewoude in Noord-Amerika die teer begin vervaardig. Harsryke dennehout (veral oorskiethout soos stompe en wortels) is in droogoonde tot 250ºC verhit en onder suurstofarm toestande laat smeul teen ‘n vaste temperatuur - ‘n proses wat bekendstaan as droë of destruktiewe distillasie. Dit lewer ‘n pik wat baie klewerig en taai is.

Trivia

‘n Matroos word in Engles soms ‘n “tar” of “Jack Tar” genoem. Die benaming dateer uit die 17de eeu toe matrose broeke van seildoek gedra het wat gereeld besmeer was met die teer waarmee hulle op die skepe gewerk het. ‘n “Tarpaulin” is in Afrikaans ‘n seil. Dit is ‘n doek van linne wat met teer of pik waterdig gemaak is.

Bibliografie

• e-hoof.com
• infobloom.com
• maritime.org