Tana-skrif
Tana of Thaana is die moderne skryfstelsel wat gebruik word vir Divehi, die amptelike taal van die Maledive. Tana het eienskappe van beide ’n abugida (’n soort lettrgreepskrif) en ’n alfabet (alle klinkers word geskryf). Die konsonante is afgelei van Arabiese syfers en die klinkers van leestekens wat Arabiese klinkers aandui. Die ortografie daarvan is hoofsaaklik fonemies.
| Tana-skrif | ||||
| ||||
| Soort skryfstelsel | Abugida sonder ingeboude klinker | |||
| Rigting | Regs na links | |||
| Tale | Dhivehi (Maledive) | |||
| Stelsels | ||||
| Moederstelsels | Hindoe-Arabies (medeklinkers)
| |||
| ISO 15924 | Thaa, 170 | |||
| Unicode | Thaana, U+0780–U+07BF | |||
| Nota | ||||
| Hierdie bladsy kan fonetiese IFA-simbole of letters uit ander alfabette bevat | ||||
| ||||
Die Tana-skrif was aanvanklik in ’n ouer, ruwer vorm en is later mettertyd ontwikkel. Dit het grasieuser letters tot gevolg gehad en spasies is tussen woorde geplaas. Die oudste voorbeelde van die Tana-skrif dateer uit 1599 en 1611. Dit is geskryf op die deurkosyne van die hoofmoskee op die eiland Kanditheemu, onderskeidelik toe die moskee se dak gebou en later herstel is.
Tana word, nes Arabies, van regs na links geskryf. Klinkers word aangedui met leestekens wat van Arabies afgelei is. Elke letter moet óf ’n klinker hê óf ’n teken wat aandui dat daar nie ’n klinker is nie.
Die klinkertekens word fili genoem in Divehi. Daar is vyf vir die kort klinkers (a,i,u,e,o); lang klinkers (ā, ē, ī, ō, ū) word met ’n dubbele fili aangedui.
Oorsprong
wysig
Die oorsprong van Tana is uniek onder die wêreld se alfabette: die eerste nege letters (h–v) is afgelei van Arabiese syfers en die volgende nege (m–d) van plaaslike Indiese syfers. Die oorblywende letters vir leenwoorde (z–ch) en Arabiese transliterasies is afgelei van foneties ooreenstemmende plaaslike konsonante deur middel van leestekens, met die uitsondering van y, waarvan die herkoms onbekend is. Dit beteken Tana is een van die min alfabette wat nie grafies afgelei is van die oorspronklike Proto-Kanaänitiese konsonante nie.
Die volgorde van die Tana-alfabet volg nie dié van ander Indiese skrifte of Arabies nie. Daar is oënskynlik geen logika aan die volgorde nie; die rede is oënskynlik dat die skrif deurmekaar was sodat die gewone eilandbewoners dit nie kon ontsyfer nie. Die skrif is aanvanklik net gebruik om towerspreuke te skryf. Later het geleerdes van die Maldive, wat almal kennis van toorkrag gehad het, die voordele daarvan ingesien om in dié vereenvoudigde, geheime skrif te skryf en Tana is mettertyd aanvaar vir alledaagse gebruik.[1]
Tana het vir ’n kort tydperk amper verdwyn toe teleksmasjiene in die middel 1970's deur die regering van die Maldive ingevoer is. Die masjiene is beskou as ’n groot vooruitgang, maar die skrif was ’n struikelblok aangesien net die Latynse alfabet daarop gebruik kon word. ’n Rowwe Latynse transliterasie is toe vir Divehi aanvaar en is in 1976 as amptelike skrif ingestel. Hoewel dié Latynse skrif baie tekortkominge gehad het, het baie dit beskou as die einde van Tana.
In 1978 is Tana heringestel as amptelike skrif. Die Latynse vorm word egter nog wyd gebruik.
Transliterasie van die naam
wysigH.C.P. Bell, die eerste ernstige navorser van Maldive-dokumente, het die naam van die skrif Tāna gespel. Met die instelling van die Latynse transliterasie in die middel 1970's is dit egter Thaana gespel.
Unicode
wysigTana is tot die Unicode-standaard gevoeg in September 1999, met die uitreiking van weergawe 3.0. Die Unicode-blok daarvoor is U+0780–U+07BF.
Sien ook
wysigVerwysings
wysig- ↑ Xavier Romero-Frias, The Maldive Islanders, A Study of the Popular Culture of an Ancient Ocean Kingdom. ISBN 84-7254-801-5
- Bell , H.C.P. The Maldive islands. Monograph on the History, Archaeology and Epigraphy. Herdruk 1940, Malé 1986.
- H.C.P. Bell, The Maldive Islands, An account of the physical features, History, Inhabitants, Productions and Trade. Colombo 1883, ISBN 81-206-1222-1
- Bell , H.C.P. Excerpta Maldiviana. Herdruk 1922–1935, New Delhi 1998.
- Divehi Bahuge Qawaaaid. Vol. 1 to 5. Departement van Opvoeding. Malé 1978.
- Gair, James W. & Cain, Bruce D. (1996), "Divehi Writing" in Peter T. Daniels & William Bright, red., The World's Writing Systems, New York: Oxford University Press, pp. 564–568. ISBN 0-19-507993-0.
Eksterne skakels
wysig- Thaana
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
