Tomlinson-verslag
Die Tomlinson-verslag is deur 'n kommissie van ondersoek opgestel nadat die Suid-Afrikaanse regering wou weet hoe om die Bantoe tuislande lewensvatbaar te laat ontwikkel. Die kommissie se verslag is in 1954 aan die regering oorhandig. Die kommissie het bevind dat die tuislande nie al die swart mense van Suid-Afrika ekonomies kon onderhou nie. Die regering het die verslag verwerp.
Agtergrond
wysigNá die Blanke besetting van die hele Suid-Afrika in die negentiende eeu, het swart stamme steeds sekere gebiede bewoon. Ingevolge die Naturellengrondwet van 1913 is aan Swartes die alleenreg verleen om daardie gebiede te behou, maar hulle is verbied om grond buite daardie gebiede te koop of te huur. ’n 1936-wet het daardie gebied aansienlik vergroot, maar dit was steeds slegs 13 persent van die oppervlakte van die hele Suid-Afrika. Die swart gebiede het onder primitiewe tradisionele stamregering gestaan, waar selfversorgende boerdery, oorbeweiding en armoede gedy het. Teen 1951 was daar omtrent 8,5 miljoen Swartes in Suid-Afrika. 2,6 miljoen van hulle het op Blanke plase gewoon. 2,3 miljoen van hulle was in stedelike gebiede, terwyl omtrent 3,6 miljoen van hulle in die Swart tuislande oorleef het.[1]
Dr D.F. Malan het sy party se beleid van apartheid verduidelik in ʼn verklaring in "Die Burger" van 29 en 30 Maart 1948. Apartheid beteken die volgende: Die volslae verbod op huwelike tussen blankes en nie-blankes; die afskaffing van die Naturelle Verteenwoordigende Raad en die verteenwoordiging van naturelle in die Volksraad en die Kaapse Provinsiale Raad; die erkenning van die naturelle reservate as die ware naturelle tuislande; streng beheer oor naturelle toestroming na die stede; die totale skeiding van blankes en nie-blankes waar die twee groepe wel moet saamkom; die beskerming van blanke werkers teen kompetisie deur naturelle en die verbod op naturelle vakunies. Kleurling sal êrens tussen blankes en naturelle inpas; hulle moet ook beskerm word teen onbillike wedywering deur naturelle; maar hulle sou van die gemeenskaplike kieserslys verwyder word. Hulle sou wel blanke verteenwoordigers kon verkies. Indiërs was vreemdelinge en moes repatrieer word. Hul stemreg moes weggeneem word.[2]
Die Kommissie en sy verslag
wysigDie Nasionale Party het in 1948 aan bewind gekom. Hul slagspreuk was "apartheid", bedoelend dat swart en wit apart moes leef. Ten spyte van verskeie beperkende maatreëls om die golf van swart verstedeliking te stop, het hulle nie daarin geslaag nie. Daarom is ’n kommissie van ondersoek in 1950 aangestel om met ’n alomvattende plan vorendag te kom om die tuislande te rehabiliteer sodat hulle alle swart mense kon akkommodeer.[3] Die voorsitter van die kommissie was professor F.R. Tomlinson. In 1929 het hy in Stellenbosch ’n meestersgraad in landbou-ekonomie verwerf. Sy Ph.D. is in 1933 deur Cornell Universiteit aan hom toegeken. In 1939 verwerf hy die graad D.Sc Agric (Landbou-ekonomie) aan die Universiteit van Pretoria.[4] Bekende lede van die kommissie was Nic Olivier en Jan Sadie. Die kommissie se verslag is in 18 volumes aangebied, met ’n verkorte weergawe in Maart 1956. Twee verskillende beskouings is aangebied: in die nouer konteks was dit slegs ’n program vir die rehabilitering en ontwikkeling van die tuislande. In die breër sin was dit ’n alomvattende program vir die toekomstige ontwikkeling van die hele land op die grondslag van apartheid.[5]
Wat die hele land betref het veral Olivier betoog dat daar geen middeweg vir die land was nie: Totale integrasie of totale apartheid. As die regering met sy huidige beleid voortgaan sou daar geleidelike integrasie tussen witmense en swartmense plaasvind en dit sou lei tot ’n homogene gemeenskap. Die alternatief was totale afsondering. Jan Sadie het die demografie uitgewerk. Aldus die 1951 sensus was daar 2,6 miljoen witmense en 8,5 miljoen swart mense in die land. Aan die einde van die eeu sou daar ’n maksimum van 6 miljoen wittes wees en 21 miljoen swartes. Tensy die produktiwiteit van die tuislande behoorlik ontwikkel word, sou daar aan die einde van eeu 17 miljoen swartes in witgebiede wees.[6] Weliswaar kon daar ’n vreedsame omskakeling na ’n gemeenskaplike samelewing plaasvind, maar die witmense sou eenvoudig as ’n aparte rassegroep verswelg word. Witmense se enigste hoop was die snelle rehabilitering en ontwikkeling van die tuislande.[7] Die kommissie het rapporteer dat oor die volgende tien jaar ’n bedrag van £104 miljoen nodig sou wees om die tuislande te rehabiliteer en ontwikkel.[8] Selfs dan sou daar steeds 6,5 miljoen swart mense in die blanke gebiede wees. Blankes sou ’n minderheid in blanke gebiede wees.[9]
Die regering se reaksie
wysig
Die regering se reaksie op die verslag is uiteengesit in ’n witskrif en die daaropvolgende debat in die Volksraad. Die Minister van Naturelle-sake het gesê die bedrag van £104 miljoen was buitensporig. Die regering het drie belangrike aanbevelings uitdruklik verwerp: (1) dat die stamstelsel van grondbesit opgehef word, (2) dat Blanke kapitaal en onderneming in nywerheidsontwikkeling in die tuislande toegelaat word en (3) dat ’n nywerheidsontwikkelings-korporasie vir swart gebiede geskep word.[10] Swart leiers soos dr Alfred Xuma en prof Z.K. Matthews het ook die verslag verwerp.[11]
Verwysings
wysig- ↑ D. Hobart Houghton, The Significance of the Tomlinson Report, Africa South, Vol.1 No.1 Jan-Mar 1957, p. 13.
- ↑ Newell M. Stultz, The Nationalists in Opposition, 1934-1948, Human & Rossouw, Kaapstad en Pretoria, 1974, pp. 136-7
- ↑ Houghton, supra, p. 14.
- ↑ C.J. van Rooyen gedenklesing, Agrekon, volume 39, No 3 (September 2000),p. 223.
- ↑ Houghton, supra, p. 15.
- ↑ Hermann Giliomee, The Afrikaners: Biography of a People, Hurst, 2011, 515; Houghton, supra, p. 15.
- ↑ Houghton, supra, p. 16.
- ↑ Houghton, supra, p. 19; Giliomee, supra, p. 516.
- ↑ Houghton, supra, p.17.
- ↑ Houghton, supra, pp.20-1; Giliomee, supra, p. 518.
- ↑ Giliomee, supra, p. 518.