Whitey Basson
James Wellwood Basson (gebore 8 Januarie 1946, bynaam Whitey)[3] is 'n Suid-Afrikaanse sakeman en miljardêr wat grootliks verantwoordelik was vir die groei van 'n klein besigheid genaamd Shoprite uit 'n 8-winkelketting ter waarde van R1 miljoen tot 'n internasionale kleinhandelkonglomeraat met 'n inkomste in 2019 van R150 miljard, markkapitalisasie van R114 miljard, meer as 2 300 winkels en 140 000 werknemers in 15 Afrika-lande.[4] Deloitte se "Global Powers of Retailing 2019" het The Shoprite Group as die 86ste grootste kleinhandelaar ter wêreld gelys.[5]
Whitey Basson | |
|---|---|
| Gebore | James Wellwood Basson 8 Januarie 1946 |
| Nasionaliteit |  Suid-Afrikaner |
| Uitbeelding | BCom CTA, CA(SA) |
| Alma mater | Universiteit Stellenbosch |
| Beroep | HUB (Afgetree) |
| Jare aktief | 1974 - 2016 |
| Werkgewer | ER Syfret & Co. Brink, Roos & Du Toit Pep Stores Shoprite |
| Organisasie | Shoprite |
| Termyn | 1971 to 2016 |
| Opvolger | P.C. Engelbrecht |
| Raadslid van | Shoprite Holdings Clover Suid-Afrika |
| Kinders | |
| Ouer(s) | Jack and Maude Basson |
| Toekennings | DCom honoris causa (2010) |
Basson het op 31 Desember 2016 as die Besturende Direkteur en Uitvoerende Hoof van Shoprite Holdings Bpk. afgetree.[6]
Loopbaan
wysigOpleiding
wysigBasson het sy B.Com STR aan die Universiteit van Stellenbosch behaal en sy GR (SA) in 1970 voltooi na hy sy klerkskap by ER Syfret & Kie (nou Ernst & Young) gedoen het. Daarna het hy van middel 1970 tot 1971 by Brink, Roos & Du Toit (nou PricewaterhouseCoopers) as geoktrooieerde rekenmeester gepraktiseer.[3]
Pep Stores Bpk
wysigIn 1971 is Basson deur Renier van Rooyen, wat met 'n niggie van Christo Wiese getroud was, genader om die finansiële direkteur van die kleinhandelklereketting wat van Rooyen gestig het te word, genaamd Pep Stores Bpk (of soos dit plaaslik bekend was "Pep"). Van Rooyen was van plan om die maatskappy op die JSE as Pepkor te noteer. Basson het ingestem om as finansiële direkteur by die maatskappy aan te sluit en het in 1974 hoof van bedrywighede geword, en lid van die direksie gebly tot 2004.[3]
Teen 1981 het Pep gegroei tot 500 winkels, 10 fabrieke, 12 000 werknemers en 'n omset van byna R300 miljoen.[7] Op hierdie stadium het Christo Wiese Van Rooyen se belange in Pepkor uitgekoop en die grootste aandeelhouer geword. Wiese het die voorsitter van Pepkor geword.[8]
Shoprite
wysigIn 1979 wou Basson begin om vinnigbewegende verbruikersgoedere te verhandel en hy het 'n ooreenkoms met die direksie van Pep Stores bereik wat hom toegelaat het om óf aktief geleenthede vir die verkryging van 'n voedselkleinhandelaar te identifiseer óf 'n nuwe onderneming in voedselkleinhandel te begin. Hy het 'n klein agt-winkel kruidenierswareketting in die Wes-Kaap genaamd Shoprite gevind, steeds in besit van die stigters, die Rogut-familie, wat hy toe verkry het.[3][4] “Barney Rogut was ook fantasties om my van voedsel te leer en hoe om ’n supermark te bestuur,” het Basson gesê.[8]
Onder Basson se leierskap het Shoprite vanaf 2010 die enkele grootste Suid-Afrikaanse kruideniershandelaar geword met 'n markaandeel van 34%.[9]
Ackermans
wysigIn 1984 was Basson se eerste verkryging die ses Ackermans-voedselwinkels, wat op daardie stadium deur die Edgars-groep besit was. Dit was die maatskappy se toetrede tot die landelike mark.[3] Basson en Raymond Ackerman (wie se pa Ackermans begin het) was mededingers en hul paaie het dekades lank gekruis. Basson het die voedselonderneming in die 1980's by die Ackermans-voedselwinkels gekoop. Ackerman het Checkers bestuur en is "so beroemd daaruit ontslaan" en het toe Pick n Pay begin.
Checkers
wysigTeen 1998 het Shoprite takke in die afgeleë Noordwes- en Mpumalanga-provinsies gehad, maar is steeds as te klein beskou om mededingend te wees teen Suid-Afrika se groot supermarkkettings, Pick n Pay Stores, OK Bazaars en Checkers.[3]
Checkers het egter in finansiële moeilikheid beland. Dit het 169 winkels gehad en het verliese gely wat gelyk was aan Shoprite se totale omset en meer as 16 000 poste was op die spel. Met die tweede probeerslag van Basson is 'n kooptransaksie onderhandel, en die Shoprite Checkers Group is gevorm.
Dit het Basson slegs nege maande geneem om Checkers tot winsgewendheid om te keer.[3]
Die toevoeging van Checkers het die Shoprite Checkers-groep na 241 winkels vergroot, met genoeg mag om vir beter huurtariewe te onderhandel in die moderne winkelsentrums wat op daardie stadium in Suid-Afrika ontwikkel is.[3] “Trouens, baie van die verhuurder-eienaars wou ons nie in die supermarkte hê nie,” het Basson gesê. “Die eienaars het ons ernstig begin opneem in die stadium toe ons Checkers gekoop het, want hulle het nie veel opsies oorgehad nie.”[8]
Aftrede
wysigBasson het op 31 Desember 2016 uitgetree as die Besturende Direkteur en Uitvoerende Hoof van Shoprite Holdings Bpk. Na sy aftrede het Basson vir nege maande op die Shoprite Holdings-direksie gedien as nie-uitvoerende ondervoorsitter om 'n ordelike leierskapoorgang te verseker.[3] Hy is opgevolg deur Pieter Engelbrecht, die voormalige bedryfshoof.[10]
Persoonlike lewe
wysigBasson woon saam met sy gesin op Klein DasBosch-wynlandgoed aan die oewer van die Blaauwklippenrivier in die Wes-Kaap. In 2004 het hy aan die Ice Bucket challenge deelgeneem en R100 000 se boerewors aan skole geskenk om tydens hul fondsinsamelings te gebruik. “Ons moet werk skep in Suid-Afrika...maar ek glo ook ons moet ons kinders leer hoe om entrepreneurs te wees en van kleins af meer werk te skep”, het Basson gesê.[11]
Verwysings
wysig- ↑ "Shoprite handles bosses' conflict of interest in public". IOL Business Report. 15 November 2019. Besoek op 22 November 2019.
- ↑ "SARIE BRUID inspires with spectacular real weddings" (magazine). Sarie Bruid (Lifestyle). 15 September 2009. Besoek op 22 November 2019.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 "COVER STORY: Whitey Basson". Accountancy SA. 30 November 2016. Besoek op 19 November 2019.
- ↑ 4,0 4,1 "Our Story". Shoprite Holdings. Besoek op 18 November 2019.
- ↑ "Global Powers of Retailing Top 250" (PDF). deloitte.com. Deloitte. 2019. Besoek op 19 November 2019.
- ↑ Omarjee, Lameez (11 Desember 2016). "Atul Gupta wealthier than Johann Rupert – report". Fin24. Besoek op 22 November 2019.
- ↑ "Life of Pep Stores founder Renier van Rooyen was a classic rags-to-riches story". Fin24.com. Naspers. 10 November 2018. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 November 2018. Besoek op 21 November 2019.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Whitfield, Bruce. Meet Whitey Basson - the retail genius behind the rise of Shoprite (radio show transcript). 702. Besoek op 21 November 2019.
- ↑ "Interview: Shoprite CEO talks retail in Africa". How We Made It In Africa. 11 Oktober 2012. Besoek op 22 November 2019.
- ↑ le Cordeur, Matthew (31 Oktober 2016). "Whitey Basson to retire as Shoprite CEO". Fin24. Besoek op 19 November 2019.
- ↑ "Shoprite's Basson takes the plunge for charity". Fastmoving.co.za. 9 Oktober 2014. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 November 2019. Besoek op 22 November 2019.