A.C. Celliers
A.C. Cilliers (1 Januarie 1898 - 14 September 1980) was 'n professor in Teoretiese Fisika aan die Universiteit van Stellenbosch en ’n sterk meningsvormer binne die Afrikaner-politiek. Die digter Ingrid Jonker is ’n susterskind van hom. Hy skryf verskeie boeke oor sy lewensherinneringe.
Lewe en werk
wysigAndries Charles Cilliers is op 1 Januarie 1898 op Vleesbank gebore, ’n plaas langs die grootpad tussen Wellington en Hermon in die Kaapprovinsie. Hy is die oudste seun van Stephanus Abraham Cilliers en Anna Susanna Retief. Van beide kante is hy ’n direkte afstammeling van die Voortrekkerleiers Sarel Cilliers en Piet Retief. Sy suster is Beatrice Catharina, die moeder van Ingrid Jonker, en sy broer is Pieter. Hy bring sy kinderjare deur op Vleesbank tot 1904, wanneer sy ouers na die plaas Olyfboom langs die Bergrivier trek. Hiervandaan gaan hy tot aan die einde van standerd vyf in 1910 na Zoetendal Laerskool naby Wellington en vanaf 1911 na Paarl Gimnasium, waar hy in 1915 matrikuleer. Daarna studeer hy van 1916 verder aan die Universiteit van Stellenbosch en behaal in 1918 die B.Sc.-graad en in 1919 die M.Sc.-graad in Fisika met lof. In die eerste kwartaal van 1920 hou hy skool aan die Paarl Gimnasium en dan ’n kwartaal op Clanwilliam, waarna hy vir die res van die jaar Wiskunde en Toegepaste Wiskunde doseer aan die Universiteit van Stellenbosch. Hierna gaan hy oorsee vir verdere studie in Duitsland in Göttingen en Frankfurt-am-Main, waar hy in 1924 die Ph.D.-graad in Teoretiese Fisika summa cum laude verwerf. In Junie 1924 word hy aangestel as senior lektor in Wiskunde aan die Universiteit van Kaapstad en in Julie 1925 as senior lektor in Fisika aan die Universiteit van Stellenbosch. Vanaf 1940 tot met sy aftrede in 1963 is hy professor in Teoretiese Fisika aan die Universiteit van Stellenbosch en per geleentheid ook dekaan van die Fakulteit van Natuurwetenskappe. In 1932 trou hy met Maria Hendrika (Miemie) de Villiers (6 September 1910 – 12 Augustus 2000) van Stellenbosch en die egpaar het twee seuns, Andries Charl (later professor in die regte aan die Universiteit van Port Elizabeth) en Stephanus (Fanie).
Hy is besonder aktief in die Afrikaner-politiek van die dertiger- en veertigerjare en skryf ver-skeie pamflette en ook briewe aan koerante om sy standpunte van Afrikaner-eenheid te verkondig. Hy skryf onder andere die pamflet “Britse holisme of Suid-Afrikaanse nasionalisme” in 1938 en in die volgende jaar “Quo Vadis?”, waarin hy die idee van hereniging tussen dr. D.F. Malan, leier van die gesuiwerde Nasionale Party en generaal J.B.M. Hertzog, Eerste Minister en leier van die Verenigde Party, probeer bevorder. Vanaf 1939 tot 1941 is hy sekretaris van die Stellenbosch Versoeningskomitee, wat politieke eenwording tussen Afrikaners probeer bewerkstellig. In 1938 word hy deur die regering aangestel as voorsitter van ’n Filmkomitee, wat hulle verslag in 1943 uitbring en die verpligte gebruik van Afrikaans in rolprentinsetsels voorstel. Gedurende die Tweede Wêreldoorlog skryf hy in 1940 oor “Volkseenheid of Brolloks en Bittergal” en “Generaal Hertzog en hereniging” en in 1941 oor “’n Nuwe belofte vervat in ’n vyfpuntbasis vir volkseenheid”, “Die stryd om volkseenheid” en “Hertzogisme en die handel”. Hy het in 1940 ’n aandeel in die stigting van die Afrikanerparty van N.C. Havenga, maar toe Japan tot die oorlog toetree, steun hy die oorlogspoging van die Eerste Minister, generaal J.C. Smuts. In 1948 is hy een van die stigters van SABRA (Suid-Afrikaanse Buro vir Rasse-aangeleenthede) wat afsonderlike woongebiede gepropageer het. Hy word in 1961 ook voorsitter van ’n kommissie wat die regering se subsidiebeleid ten opsigte van universiteite moet bepaal. Die verslag wat hy uitbring lei in 1967 onder andere tot ’n kommissie van ondersoek na universiteite in Suid-Afrika. Vanaf 1946 is hy lid van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns en die Atoomenergieraad en hy dien ook vir sestien jaar op die Raad van die Universiteit van Stellenbosch. Vanaf 1963 tot 1974 is hy voorsitter van die Universiteite Advieskomitee. Op 14 September 1980 is hy in die Strand oorlede.
Skryfwerk
wysigIn sy wetenskaplike geskrifte kyk hy veral na die probleem van onbeheerde bevolkingsgroei, waarvan sy “Life on the Sigmoid” wat in 1946 verskyn, die belangrikste is. Hy skryf ook die boeke “The State and the Universities” (1944) en “The Minerva Calendar and the Periodic Fertility of Women” (1952). Hy skryf ook wetenskaplike en ander artikels wat in verskeie tydskrifte en koerante verskyn en is ’n gereelde deelnemer aan radioprogramme.
In “Silwer soom” en die driedelige “Lewensavontuur” skryf hy op onderhoudende wyse sy outobiografie. Die eerste deel van “Lewensavontuur” behandel sy kinderjare op ’n Bolandse plaas, die tweede deel sy seunsjare op Olyfboom en die derde deel sy studiejare in Suid-Afrika en Duitsland. Die onvoltooide en ongepubliseerde manuskrip van die vierde deel getitel “In die stryd van my tyd” is in besit van die biblioteek van die Universiteit van Stellenbosch.
Eerbewyse
wysigHy kry eredoktorsgrade van die Universiteit van Kaapstad, die Universiteit van die Witwatersrand, Rhodes Universiteit, die Universiteit van Port Elizabeth (1975 – D.Phil.-graad) en die Universiteit van Suid-Afrika. Sy nagelate dokumente word bewaar in die J.S. Gericke Biblioteek van die Universiteit van Stellenbosch.
Publikasies
wysig| Jaar | Publikasies |
|---|---|
| 1944 | The State and the Universities |
| 1946 | Life on the Sigmoid |
| 1952 | The Minerva calendar and the periodic fertility of women |
| 1959 | Die silwer soom |
| 1971 | Lewensavontuur I (Kinderjare op ’n Bolandse plaas) |
| 1972 | Lewensavontuur II (Seunsjare op Olyfboom) |
| 1973 | Lewensavontuur III (Studiejare in Suid-Afrika en Duitsland) |
Bronnelys
wysigBoeke
wysig- Dekker, G. “Afrikaanse Literatuurgeskiedenis” Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
- HAUM “Stellenbosse Galery” HAUM-Uitgewers Kaapstad en Pretoria 1974
- Kannemeyer, J.C. “Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2” Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
- Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
Tydskrifte en koerante
wysig- Kühne, W.O. “Lewe bly vir prof. A.C. ’n groot avontuur” “Die Burger” 7 Februarie 1974
Internet
wysig- Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Cilliers,_A._C.
- Geni: http://www.geni.com/people/AC-Cilliers/6000000025123864937
- Stellenbosch Writers: http://www.stellenboschwriters.com/cilliersa.html
- Worldcat: http://www.worldcat.org/search?q=au%3ACilliers%2C+Andries+Charl.&qt=hot_author
Ongepubliseerde dokumente
wysig- Cilliers, A.C. Lewenskets Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein