Archon

Archon, meervoud archonte, (Grieks: ἄρχων, meervoud ἄρχοντες) is 'n Griekse term wat "bewindhebber" of "heer" beteken, en wat steeds by geleentheid aangewend word as die titel vir 'n publieke ampsdraer. Dit is die manlike onvoltooide deelwoord van die werkwoordstam ἀρχ-, wat beteken "om te regeer", en is afgelei van dieselde wortel as monarg, hiërargie en anargie.

'n Afbeelding op die oosfries van die Parthenon wat vermoedelik 'n archonkoning aandui, 'n oorblyfsel van die Griekse monargie

Eresetel van 'n eponieme archon, Athene

In antieke Griekeland

In die vroeë letterkundige periode van antieke Griekeland is die hoofmagistraat van verskeie Griekse stadstate 'n archon genoem. In Romeinse terme, het die raad van archonte by wyse van potestas regeer, terwyl die basileus ("koning") beskik het oor auctoritas.

In Athene het 'n stelsel van nege saamverkose archonte ontwikkel, gelei deur drie onderskeie afgevaardigdes oor die siviele, militêre en godsdienstige sake van die staat: met die drie ampsdraers wat onderskeidelik die eponieme archon heet (Ἐπώνυμος ἄρχων; of nominale regent, wat sy naam verleen het aan sy ampsjaar), die polemarchos ("krygsregent"), en die archon basileus ("koningsregent"). Oorspronklik is hierdie ampte gevul deur die aristokrasie deur verkiesings elke dekade. Tydens hierdie periode was die eponieme archon die hoofmagistraat, die polemarchos was die aanvoerder van gewapende magte, en die archon basileus was verantwoordelik vir die siviele godsdienstige reëlings, insluitend baie van die geregshowe. Ná 683 v.C. is die ampte vir slegs 'n enkele jaar beklee, terwyl die jaar volgend op die archōn epōnymos vernoem is. Etlike antieke kalenderstelsels het tewens nie hul jare opeenvolgend aangedui nie.

Die tien stratēgoí (een per stam) is verkies, en die amp van polemarchos is daagliks tussen hulle roteer. Die polemarchos het daarna slegs beperkte godsdienstige pligte gehad, asook statutêre hoofskap oor die strategoi.  Die archonte is bygestaan deur "junior" archonte, genaamd thesmothétai (Θεσμοθέται "organiseerders").  Ná 457 v.C. is voormalige archonte sondermeer opgeneem as permanente lede van die Areopagus, alhoewel daardie vergadering toe nie meer oor besondere politieke insae beskik het nie. (Kyk Archonte van Athene.)