Anargisme
Anargisme is 'n politiese filosofie wat teoretiseer dat die staat, wat hiërargie en verpligtende regering bevat, onnodig, skadelik en/of ongewens is, en dit is ten gunste van die afskaffing van die staat (anargie, of suiwer kommunisme). Anargisme was ontwerp in die Internasionale Arbeiders-Assosiasie (of Eerste Internasionaal) deur die Bakuninistiese faksie, in opposisie vir die outeritêrse Marxistiese faksie van die Internasionaal. Daar is 'n tradisie in anargie om kapitalisme te verwerp aangesien dit ware vryheid sou teëwerk. Maar daar is ook weergawes van pro-kapitalistiese anargie soos anargistiese-kapitalisme.
Anargisme is dus 'n politieke filosofie en beweging wat skepties is oor gesag en alle nie-vrywillige, dwingende vorme van hiërargie verwerp. Anargisme beywer vir die afskaffing van die staat, wat volgens die ideologie ongewens, onnodig en skadelik is. Dit word gewoonlik saam met die Libertynitiese Marxisme beskryf as die libertynitiese vleuel van die sosialistiese beweging en as 'n historiese assosiasie met antikapitalisme en sosialisme.
Die geskiedenis van anargisme gaan terug tot die prehistorie toe mense waarskynlik in anargistiese samelewings geleef het lank voor die stigting van formele state, koninkryke of ryke. Met die opkoms van georganiseerde hiërargiese liggame het die skeptisisme teenoor gesag ook toegeneem, maar eers in die 19de eeu het 'n selfbewuste politieke beweging ontstaan. Gedurende die laaste helfte van die 19de en die eerste dekades van die 20ste eeu het die anargistiese beweging in die meeste dele van die wêreld gefloreer en het dit 'n belangrike rol gespeel in die werkers se stryd om emansipasie. Verskeie anargistiese denkrigtings het gedurende hierdie periode ontstaan. Anargiste het aan verskeie revolusies deelgeneem, veral aan die Spaanse Burgeroorlog, waarvan die beëindiging daarvan die einde was van die klassieke era van anargisme. In die laaste dekades van die 20ste eeu en in die 21ste eeu het die anargistiese beweging weer opnuut aandig begin vestig.
Anargisme gebruik 'n verskeidenheid taktieke om die ideale doelwitte te bereik, wat breedweg in revolusionêre en evolusionêre taktieke verdeel kan word. Daar is 'n beduidende oorvleueling tussen die twee wat slegs beskrywend is. Revolusionêre taktieke is daarop gemik om gesag en staat te vernietig, in die verlede 'n gewelddadige wending geneem. Evolusionêre taktieke is daarop gemik om voor te stel hoe 'n anargistiese samelewing sou lyk. Anargistiese denke, kritiek en praktyk het 'n rol gespeel in verskillende dele van die menslike samelewing. Kritiek op anargisme sluit in bewerings dat dit intern teenstrydig, gewelddadig of utopies is.
Etimologie, terminologie en definisie
wysigDie etimologiese oorsprong van anargisme kom van die Oudgriekse anarkhia, wat "sonder 'n heerser" beteken, saamgestel uit die voorvoegsel an- (d.w.s. "sonder") en die woord arkhos (dit wil sê "leier" of "heerser"). Die agtervoegsel -ism dui op die ideologiese stroom wat anargie bevorder.[1] Anargisme verskyn vanaf 1642 in Engels as anargisme en anargie vanaf 1539; vroeë Engelse gebruike het 'n gevoel van wanorde beklemtoon.[2] Verskeie faksies binne die Franse rewolusie bestempel hul opponente as anargiste, hoewel min sulke beskuldigdes baie sienings met latere anargiste gedeel het. Baie rewolusionêre van die 19de eeu, soos William Godwin (1756–1836) en Wilhelm Weitling (1808–1871), sou bydra tot die anargistiese leerstellings van die volgende generasie, maar hulle het nie anargiste of anargisme gebruik om hulself of hul oortuigings te beskryf nie.[3]
Die eerste politieke filosoof wat homself 'n anargis (Frans: anarchiste) genoem het, was Pierre-Joseph Proudhon (1809–1865), wat die formele geboorte van anargisme in die middel van die 19de eeu aangedui het. Sedert die 1890's beginende in Frankryk, is[4] libertynisme dikwels gebruik as 'n sinoniem vir anargisme en die gebruik daarvan as sinoniem is steeds algemeen buite die Verenigde State.[5] Andersyds gebruik sommige libertyniste om slegs na individualistiese vryemarkfilosofie te verwys, en verwys na anargisme in die vrye mark as libertynistiese anargisme.[6]
Anargisme in Suid-Afrika
wysigAnargisme in Suid-Afrika dateer uit die 1880's en het 'n belangrike rol gespeel in die arbeid en sosialistiese bewegings vanaf die draai van die twintigste eeu tot die 1920's. Die vroeë Suid-Afrikaanse anargistiese beweging was sterk sindikalisties. Die opkoms van die Marxisme-Leninisme na die Russiese rewolusie, tesame met staatsonderdrukking, het daartoe gelei dat die grootste deel van die beweging na die Komintern-benadering oorgegaan het, en die res irrelevant geword het. Daar was geringe spore van anargistiese of rewolusionêre sindikalistiese invloed in sommige onafhanklike linkse groepe wat die apartheidsregering vanaf die 1970's weerstaan het, maar anargisme en rewolusionêre sindikalisme as 'n afsonderlike beweging het eers in die vroeë negentigerjare in Suid-Afrika weer begin opduik. Dit bly 'n minderheidsstroom in die Suid-Afrikaanse politiek.
Een anargistiese groep in Suid-Afrika is die Zabalaza Anargistiese Kommunistiese Front (ZAKF), wat die platformistiese of especifista tradisie van anargisme voorstaan.
Verwysings
wysig- ↑ Bates, David (2017). "Anarchism". In Paul Wetherly (ed.). Political Ideologies. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-872785-9.
- ↑ "Definition of Anarchism". Merriam-Webster. 2019. Besoek op 28 Februarie 2019.
- ↑ Joll, James (1964). The Anarchists. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-03642-0.
- ↑ Nettlau, Max (1996). A Short History of Anarchism. Freedom Press. ISBN 978-0-900384-89-9.
- ↑ Guérin, Daniel (1970). Anarchism: From Theory to Practice. Monthly Review Press. ISBN 9780853451280.
- ↑ Morris, Christopher W. (2002). An Essay on the Modern State. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-52407-0.
Bronne
wysig- Nettlau, Max (1996). A Short History of Anarchism. London: Freedom Press. bl. 262.
- van der Walt, Lucien (2004). "Bakunin's heirs in South Africa: race and revolutionary syndicalism from the IWW to the International Socialist League, 1910–21". Politikon. Carfax Publishing. 31 (1): 67–89. doi:10.1080/02589340410001690819.
- South African Struggle Archives (c. 2000). "Anarchism, revolutionary syndicalism and anti-authoritarian movements in South Africa, Lesotho & Swaziland". struggle.ws. Besoek op 2 Augustus 2013.
- van der Walt, Lucien (2011). "Anarchism and syndicalism in an African port city: the revolutionary traditions of Cape Town's multiracial working class, 1904–1931". Labor History. Routledge. 52 (2): 137–171. doi:10.1080/0023656x.2011.571464.
- Bradford, Helen (1987). A Taste of Freedom: the ICU in rural South Africa, 1924–1930. Johannesburg: Raven Press.
- van der Walt, Lucien (2007). "The First Globalisation and Transnational Labour Activism in Southern Africa: white labourism, the IWW and the ICU, 1904–1934" (PDF). African Studies. 66 (2/3): 223–251. doi:10.1080/00020180701482719. Retrieved 2 August 2013.
- Schmidt, Michael; van der Walt, Lucien (2009). Black Flame: The Revolutionary Class Politics of Anarchism and Syndicalism (Counter-Power vol. 1). Oakland and Edinburgh: AK Press. bl. 347. ISBN 978 1 904859 16 1.
- Macqueen, Ian (2011). Re-imagining South Africa: Black Consciousness, radical Christianity and the New Left, 1967–1977 (PhD Thesis). University of Sussex.
- Semela, Selby; Thompson, Sam; Abraham, Norman (1979). "Reflections on the Black Consciousness Movement and the South African Revolution". Libcom.org. Besoek op 9 Augustus 2013.