Bonaparte besoek die plaagslagoffers van Jaffa

Bonaparte besoek die plaagslagoffers van Jaffa (Frans: Bonaparte visitant les pestiférés de Jaffa) is 'n olieverfskildery wat in 1804 deur Antoine-Jean Gros, in opdrag van Napoleon Bonaparte, geskilder is om 'n gebeurtenis wat tydens die Egiptiese veldtog plaasgevind het, weer te gee. Die skildery beeld 'n treffende toneel uit, wat veronderstel was om in Jaffa op 11 Maart 1799 tydens 'n besoek van generaal Bonaparte aan sy siek soldate by die Armeense Sint Nikolaas-klooster, plaas te gevind het. Die opdrag vir die skildery was 'n poging om die mitologie rondom Bonaparte te bevorder. Dit was ook daarop gerig om berigte in die kiem te smoor dat Napoleon, tydens die aftog van sy Siriese ekspedisie, opdrag gegee het dat dodelike dosisse opium aan vyftig plaagslafoffers in Jaffa gegee moes word.

Napoleon Bonaparte besoek die plaagslagoffers van Jaffa. Olieverfskildery deur Antoine-Jean Gros, 1804. Uitgestal in Louvre, Parys.

Dit is deel van die versameling Franse skilderye in die Louvre.

Op 18 September 1804 is die skildery in die Salon de Paris ten toon gestal. Dit het geskied teen die agtergrond van Napoleon se proklamasie as keiser op 18 Mei, en sy kroning by Notre-Dame-katedraal in Parys, op 2 Desember. Dominique Vivant Denon, wat aan Bonaparte se ekspedisie na Egipte deelgeneem het, en op daardie stadium direkteur van die Louvre-museum was, het Gros geadviseer rakende die gebeure in Jaffa.

Komposisie

Die skildery gebruik elemente uit die komposisie van Jacques-Louis David se skildery, Eed van die Horatii, wat in 1784 voltooi is, en ook in die Louvre uitgestal word. David se skildery toon die drie arkades van Eedaflegging, wat drie verskillende wêrelde uitbeeld (die drie seuns wat die eed in die linkerkantse arkade aflê; die vader wat die swaarde in die middelste arkade aanbied; die bedroefde vrou in die regterkantste arkade). Die beginsel van die drie arkades word ook in Gros se skildery gebruik.

Dit word soms verkeerdelik aangeneem dat die toneel in die skildery die binnekant van 'n moskee uitbeeld, terwyl dit in werklikheid die Armeense Sint Nikolaas-klooster is, met die binnehof wat ook in die agtergrond sigbaar is. Verder op die agtergrond van die skildery is die mure van Jaffa, met 'n oorwonne, verwoeste toring waar 'n oorgroot Franse vlag wapper. Die rook van 'n vuur, of oormatige kanonrook, oorheers die stad.

Die linkerkant van die skildery word deur 'n tipiese Egipties-Moorse gewelf gedomineer, waar 'n man volgens die Oosters gebruik brood uitdeel. Hy word deur 'n dienaar met 'n broodmandjie bygestaan. Agter hulle dra twee swart mans 'n draagbaar waarop 'n vorm - waarskynlik 'n kadawer - is. Die tweekleurige arkade lei na 'n galery vol siekes.

Napoleon staan, saam met van sy offisiere, aan die regterkant van die skildery, voor twee arkades. Hy vat aan die kliergeswel in die oksel van een van die siekes. Voor hom versorg 'n Arabiese dokter nog 'n siek man, terwyl 'n blinde man probeer om by die generaal uit te kom. 'n Aantal leênde, verswakte mans word aan die onderkant van die skildery uitgebeeld. Die gebruik en speling van kleure en lig dra daartoe by om Bonaparte se gebaar op die bes moontlike manier weer te gee.

Ontleding van die toneel

Die oorname en gewelddadige vernietiging van Jaffa deur die Franse leër onder Bonaparte het op 7 Maart 1799 plaasgevind. Spoedig hierna het builepes uitgebreek, wat die weermag afgemaai het. Op 11 Maart het Bonaparte 'n skouspelagtige besoek aan sy siek soldate gemaak, waartydens hy hulle aangeraak het. Afhangende van mens se siening oor Napoleontiese legende of die vrees van 'n plaagtydperk, kan Napoleon se optrede as óf 'n manjifieke daad, óf 'n potensieel noodlottige aksie beskou word.

Die Napoleontiese leër het die priesters van die Armeense klooster om hulp gevra. Hulle het medisyne, wat sommige van die soldate genees het, voorsien. Napoleon het die Armeense patriarg persoonlik bedank en sy eie tent en swaard aan hom geskenk.

Die siek man aan die regterkant van die skildery, met verbande oor sy oë, ly aan blindheid sowel as die plaag. Sedert die leër se aankoms in Egipte in Julie 1798, het verskeie van die Franse ernstige oogprobleme begin ontwikkel, as gevolg van die sand, stof en geweldige skerp sonlig.

In 1804 is daar met Bonaparte se uitbeelding in die skildery sonder twyfel gepoog om hom as waaghalsig voor te stel, maar die offisier agter Napoleon probeer keer dat hy aan die kliergeswel raak. Aan die begin van die 19de eeu was die manier waarop die builepes versprei het nog onbekend, en die rol van die vlooi in die verspreiding daarvan was onbekend totdat Paul-Louis Simond in 1898 bewyse daarvan gevind het. Dit was in werklikheid nie baie riskant om 'n kliergeswel met 'n kaal hand aan te raak nie, aangesien al die ander persone op die toneel (volgens huidige kennis) presies dieselfde risiko geloop het om die siekte deur vlooi-oordraging op te doen. Die optrede van die offisier aan Bonaparte se linkerkant, wat iets gebruik om sy mond en neus te bedek, was egter nie heeltemal ongeregverdig nie. Sekere tipes builepes kan tot 'n longsiekte ontwikkel, met 'n baie verhoogde risiko van lugoordraagbare besmetting wat deur die hoes van pasiënte veroorsaak word.

Aan die regterkant van die skildery is 'n ou dokter besig om 'n kliergeswel oop te sny, in 'n poging om die etter te laat uitvloei. Dit was die metode waarvolgens siekes reeds sedert die Middeleeue behandel is, maar wat in werklikheid ondoeltreffend was in terme van behandeling van die siekte, en boonop ook verder die pasiënt verswak het. Die dokter het reeds 'n kliergeswel onder die pasiënt se regterarm, wat hy met 'n bebloede lap vashou, oopgesny. Die dokter is besig om die lem van sy mes skoon te vee om die tweede kliergeswel oop te sny. Die dokter se assistent ondersteun die pasiënt tydens die operasie. Die mense wat in die skildery uitgebeeld word is siek en verswak, en die held vertoon minder heldhaftig omdat hy deur gewone mense omring word. Idealisme en klassisisme is laat vaar ten gunste van 'n sekere vorm van romantiek. Die skildery beeld lyding in geskilderde vorm uit, wat 'n nuwigheid was - voorheen is slegs edele sterftes geskilder.

Op 23 April 1799, tydens die beleg van Acre, het Bonaparte aan Desgenettes, die hoofdokter van die ekspedisie, voorgestel dat die siekes 'n dodelike dosis opium - dit wil sê, genadedood - toegedien word. Desgenettes het geweier. Op 27 Mei van dieselfde jaar het Napoleon die plaagslagoffers vir 'n tweede keer besoek.

In die konteks van die Troebadoer-styl, en veral op die tydstip toe Napoleon keiser geword het, herinner hierdie episode aan die tradisie van koninklike wonderdoenery waartydens Franse konings lyers van kliertuberkulose aangeraak het.

Die geheimsinnige "32"

Die betekenis van die nommer "32" op die hoed van een van die pasiënte is 'n aspek van die skildery waarvoor daar dikwels interpretasies gesoek word. Aangesien Gros, die kunstenaar, destyds 32 jaar oud was is dit moontlik dat die skaam, naakte gevangene in werklikheid 'n verborge selfportret is.

Alternatiewelik kan dit die regiment van die soldaat weerspieël (die 32ste demi-brigade was een van die Franse eenhede wat deel van die Egiptiese veldtog uitgemaak het).

Sien ook

• Napoleon in die populêre kultuur
• Armeense patriargaat van Jerusalem

Bronne

• "Peste", from Encyclopædia Universalis
• Jean Massin, Almanach du Premier empire, 1988, ISBN 2-85229-701-9.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Bonaparte besoek die plaagslagoffers van Jaffa.
• German study of the plague epidemic during the campaign