Borduurwerk

Borduurwerk is die versiering van geweefde materiaal met 'n naald en garing. Die tegniek van borduur is eeue oud en is reeds in antieke Egipte beoefen.

Tegniek

Twee maniere van borduur is moontlik. Dit kan gedoen word op afgedeelde materiaal, waar die plasing en die omvang van die steke bepaal word deur die kruising van skering- en inslagdrade (Iengte- en breedtedrade) en die patroon onder meer tot stand kom deur die aftel van die drade. Dit kan ook gedoen word op nie-afgedeelde maleriaal, waar die drade nouliks sigbaar is, sodat die patroon eers op die materiaa! aangebring moet word. Op afgedeelde stowwe soos jute en linne kan 'n verskeidenheid eenvoudige siersteke gebruik word, soos rygsteek, platsteek, kruissteek, petit point ('n klein kruisstekie waar die draad oor die kruising van skering- en inslagdrade gewerk word) en gelyksteek, waar die patroon aan die voor- en agterkant dieselfde is, soos die Holbeinsteek, wat dikwels op die klere was van mense wat Holbein, die Renaissancekunstenaar, geskilder het.

By oopborduurwerk word die drade uit die stof getrek of gesny, sodat 'n gaatjiepatroon ontstaan. Bekend is die til tiré (getrekte draad), 'n tegniek waar of die skering- of die inslagdrade uitgetrek word, en die point coupé, waardie drade uit albei rigtings weggeknip word. Ook by Persiese ajour, waar die drade slegs saamgetrek word, gee dit 'n gaatjieseffek. Oopborduurwerk was die voorloper van kant. Nie-afgedeelde stowwe word veral vir witborduursel gebruik, waar met wit garing op wit materiaal gewerk word, maar dikwels ook vir sy en goudborduurwerk. In verskillende tye was reliëfborduurwerk baie gewild: 'n reliëfeffek word verkry deur 'n vulsel tussen twee lae materiaal te stop. Ook appliekwerk, waar klein stukkies materiaal, of ʼn ander stof, soos krale of metaalplaatjies, op die ondergrond vasgewerk word, met of sonder borduursteke, word deurgaans op nie-afgedeelde materiaal gedoen.

Materiale

Sedert die Steentydperk is onder meer dorings, beentjies, visgrate, hout, ivoor, skulpe en metale as naalde gebruik. Die staalnaald is vir die eerste keer deur die More gebruik. Die eerste borduurwerk is waarskynlik op 'n ondergrond van leer, wol of linne gedoen. Sy is reeds sedert die 1e eeu uit China, waar dit lankal bekend was, na Rome gebring, en van die 6e eeu al is dit in Bisantium vervaardig. Katoen is eers later gebruik. Vandag word ook kunsstof, soos asetaatsy, gebruik. Voor die gespinde draad bekend was, is naaldwerk met dieresenings gedoen. Later is wol en linne gebruik, en nog later sy, katoen en kunsstof. In die Oudheid het die mense in die Ooste 'n soort goue draad gebruik wat uit 'n goudplaat gesny is, soos in Exodus vertel word.

Historiese oorsig

Die mooiste borduurwerke uit Middeleeuse Europa was vir kerklike gebruik bestem, soos priesterklere en altaardoeke, dikwels met Christelike voorstellinge daarop. Tussen die 13e en 15e eeu het borduurders 'n spesiale gilde gestig. Beroemd was die Sareceense werkplase in Sicilië, waar, onder invloed van die Bisantynse Ryk, goudborduurwerk met pêrels gemaak is.

In Wes-Europa was die Engelse borduurkuns (opus Anglicanum) in die 13e eeu baie hoog aangeskrewe. letwat later, in die 15e en 16e eeu, het die Vlaamse borduurkuns ʼn hoogtepunt beleef. Kenmerkend was die lasulietsteek of Boergondiese steek, waar twee goue drade oor die materiaal gespan en met min of meer uiteengeplaaste steke met gekleurde sy vasgewerk is. So is skadu-effekte en kleurnuanses verkry, soos dit ook voorgekom het in die Vlaamse skilderkuns van daardie tyd. In sekere streke is ook reliëfborduurwerk gedoen. Borduurwerk, veral die growwe en eenvoudige Berlynse wolwerk, het in die 19e eeu baie gewild geword. In Europa en Noord-Amerika is veral stoelsitplekke, kussings, vuurskerms, handsakke en skilderye met borduurwerk versier. ʼn Patroonboek en verskeie borduurtydskrifte het ook in die loop van die eeu verskyn. Die motiewe was meestal realistiese natuurtonele, volledig met skaduwees en perspektief. Van die voorste kunstenaars het hulle teen die einde van die eeu aan borduurwerk begin wy.

Volkskuns

In baie Europese lande, soos Spanje en Portugal, en in Skandinawië het borduurwerk nog altyd deel uitgemaak van kleding, linnegoed en huisraad. Deur die eeue heen het die borduurwerk varsheid van styl behou en dit is weinig deur die heersende Europese kunsstyle beïnvloed.

Galery

• 
• 
• 
• 

Bronnelys

• Wêreldspektrum, 1982 Ensiklopedie Afrikana (Edms) Bpk, ISBN 0908409419