Broadbent-bouval

Die Broadbent-ruïne by Witpoort in die provinsie Noordwes is 'n oorblyfsel van die eerste sendingstasie wat noord van die Vaalrivier gestig is.

Ligging

Die bouval lê tussen rante op die plaas Leeuwfontein, aan die oostelike voet van die Makwassie-heuwels en aangrensend aan die dorpie Witpoort. Hierdie vroeë sendingpos was dus effens noord van die Vaalrivier en tussen die huidige dorpe Wolmaransstad, Leeudoringstad en Makwassie.

Geskiedenis

Die Wesleyaanse Metodiste-pioniersendeling Samuel Broadbent (1794–1867) bygestaan deur die Wesleyaanse sendeling Thomas Laidman Hodgson (1787–1840) het in Februarie 1822 hierdie sendingstasie begin. In 1826 is dit weer ontruim toe die Barolong tydens die Mfecane deur bendes onder leiding van die strydlustige leidster van die Tlôkwa, Mmanthatisi (± 1780–1826), verdryf is.

Eerstes

Broadbent en Hodgson was die eerste sendelinge noord van die Vaalrivier en het die eerste sendingstasie gestig in die gebied later bekend as die Transvaal. Hulle het ook die eerste gebou deur blankes ontwerp hier opgerig. Boonop is op 1 Julie 1823 hier die eerste blanke kind noord van die Vaal gebore – die Broadbent-egpaar se seun Lewis (wat later self 'n baie beroemde sendeling sou word). In 1824 verskyn die eerste drukwerk in hierdie landstreek toe Broadbent 'n elementêre skoolboekie in Tswana druk met 'n aantal los drukletters, drukkersink en ander apparaat, maar sonder 'n drukpers.

Monument

Die bouval en omringende terrein is in 1940 tot gedenkwaardigheid verklaar.

Bibliografie

• Hatfield, Denis (red.): Some South African monuments. Kaapstad: Purnell, 1967.
• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 11. Kaapstad: Nasou, 1975. ISBN 0-625-00327-6
• van Tonder, J.J.: Historiese bome – radiopraatjies en 50 foto’s. Krugersdorp: die skrywer, 1976.