Cave canem

Cave canem is 'n gebiedende Latynse uitdrukking wat letterlik beteken "pasop vir die hond".

Die mosaïekwerk as trekpleister vir toeriste.

'n Soortgelyke cave canem, maar sonder die bewoording. Dit word as museumstuk bewaar in die Museo archeologico nazionale di Napoli

Oorsprong en interpretasie

Pompeii

Cave canem, prisonnier de guerre à Rome, Musée Georges-Garret, Vesoul.

Hierdie waarskuwing word onder die puin van die begraafde stad Pompeii tydens argeologiese opgrawing in die sogenaamde "huis van die tragiese digter" herontdek.

Op die mosaïekvloer van die voorhof (vestibule) is die inskripsie in hoofletters gepak, met daarnaas die uitbeelding van 'n kettinghond. Die doel daarvan was nie alleen om besoekers vroegtydig te waarsku nie, maar veral om indringers van die straat se kant in hul spoor te laat trap.

Vir die Romeine was hierdie blykbaar 'n algemene gesig op hul drumpel. Soortgelyke mosaïekwerk met die waghond is dwarsoor Pompeii ontdek, maar nie noodwendig met die inskripsie by nie. Petronius, die Latynse skrywer van die 1ste eeu, verwys ook daarna in hoofstuk 29 van sy roman Satyricon:

Latyn	Afrikaans
Ceterum ego dum omnia stupeo, paene resupinatus crura mea fregi. Ad sinistram enim intrantibus non longe ab ostiarii cella canis ingens, catena vinctus, in pariete erat pictus superque quadrata littera scriptum CAVE CANEM.	Trouens, ek vergaap my nog so aan alles, toe breek ek amper my bene van die skrik. Hier links van die ingang, nie te ver van die portiershokkie af nie, is 'n reuse kettinghond teen die muur afgeteken. Bo-oor staan in blokletters geskrywe: "Pasop vir die hond".

Middeleeue

Reg voor die ingang van die Château d'If van Alexandre Dumas, te Port-Marly.

Cave canem was in die Middeleeue ook een van die slagspreuke van die seemanne van Saint-Malo, 'n knipoog na die waghonde wat snags losgelaat is om die stad te bewaak. Wanneer die Malouïese skepe tot die stryd gedwonge was, wapper op die strydvlag die einste dogge met strydlus en bytlus; 'n laaste cave canem voor die bloed spat.

19de eeu

Jean-Léon Gérôme maak in 1881 'n skildery met as titel: Cave canem, prisonnier de guerre à Rome (Cave canem, krygsgevangene in Rome)

Château d'If van Alexandre Dumas

Die studeerkamer van Alexandre Dumas, bekend as die Château d'If, is 'n klein neogotiese kasteel wat op 'n klein eilandjie opgerig is sommer op die terrein van die Château de Monte-Cristo, geleë in Port-Marly. Nou reg voor hierdie studeerkamer is 'n standbeeld staangemaak van 'n hond in sy hok, met die opskrif: Cave canem.

Wetenswaardig

Volgens die Afrikaanse taalkundige, Louis Eksteen, en die WAT, het die imperatief cave van cave canem ook die Afrikaanse slêngtaal via Engelse uitspraak van Latyn beïnvloed, betreffende die woorde "kywie hou/staan":

In 'n sekere sin is die taal van skoolkinders verwant aan diewetaal. Want ook die skooltaal is 'n soort geheime taal. Ek onthou dat ek gehoor het dat die woord kywie vroeër gebruik is as waarskuwing om te sê dat 'n onderwyser aan die kom is. Nogal 'n interessante herkoms: dit kom blykbaar uit die Latyn cave canem wat "pasop vir die hond" beteken; en die cave is blykbaar uitgespreek soos die Engelse woord cave; vandaar dan kywie, wat "pasop" beteken. In ander skole het die manne weer cats (Engels) geskree.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Cave canem.

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Franse Wikipedia vertaal.