Charlotte Maxeke

Charlotte Makgomo Maxeke (gebore Mannya) (7 April 1874 – 16 Oktober 1939) was 'n Suid-Afrikaanse godsdienstige leier, maatskaplike werker en politieke aktivis.

'n Jong Charlotte Maxeke.

Persoonlike lewe

Charlotte Makgomo (gebore Mannya) Maxeke is op 7 April 1874 in die Ga-Ramokgopa-dorpie naby Polokwane (Pietersburg) in die Limpopoprovinsie gebore. Sy was die dogter van John Kgope Mannya, die seun van die hoofman Modidima Mannya uit Batlokwa-mense, onder Hoofman Mamafa Ramokgopa en Anna Manci, 'n Xhosa-vrou van Fort Beaufort, Oos-Kaap. Charlotte se vader was 'n voorman en 'n Presbiteriaanse predikant, en haar moeder 'n onderwyseres. Kort na haar geboorte verhuis Charlotte se gesin na Fort Beaufort, waar haar vader werk gekry het by 'n padbouonderneming. Besonderhede oor Charlotte se broers en susters is onduidelik, maar sy het 'n suster genaamd Katie gehad, wat in Fort Beaufort gebore is. Die datum en plek van die geboorte van Charlotte Maxeke word gereeld betwis tussen 1871, 1872 en 1874. Die minister van Binnelandse Sake, Naledi Pandor, het veral belanggestel in hierdie detail van Charlotte Maxeke se lewe, maar geen rekords is gevind nie. Die datum 1871 word ook gereeld aanvaar omdat dit nie in stryd is met die ouderdom van haar jonger suster Katie wat in 1873 gebore is nie.

Op 8-jarige ouderdom begin sy haar laerskoolklasse by 'n sendingskool wat aangebied word deur eerwaarde Isaac Williams Wauchope in Uitenhage. Sy het uitgeblink in Nederlands en Engels, Wiskunde en Musiek. Sy het lang ure aan haar minder bekwame klasmaats onderrig, dikwels met groot sukses. Eerwaarde Wauchope het Charlotte as 'n groot deel van sy onderwyssukses erken, veral wat taalgebruik betref. Maxeke se musikale bekwaamheid was op 'n jong ouderdom sigbaar. In die beskrywing van Charlotte se sang het eerw. Henry Reed Ngcayiya, 'n predikant van die Verenigde Kerk en familievriend, gesê: "Sy het die stem van 'n engel in die hemel gehad".

Van Uitenhage verhuis Charlotte na Port Elizabeth om aan die Edward Memorial Skool onder skoolhoof Paul Xiniwe te studeer. Charlotte het uitgeblink en haar hoërskoolopleiding in 'n rekordtyd voltooi, en die hoogste moontlike punte behaal. In 1885, na die ontdekking van diamante, verhuis Charlotte en haar gesin in Kimberley (tans in die Noord-Kaap). In 1903 trou sy met die mede-graduandt aan die Wilberforce-universiteit, dr. Marshall Maxeke, 'n Xhosa, gebore op 1 November 1874 te Middeldrif. Die egpaar het 'n kind voor hul huwelik verloor en het daarna geen kinders gehad nie. Charlotte is in 1939 op die ouderdom van 65 in Johannesburg, Transvaal oorlede.

Buitelandse reis

Nadat sy in 1885 in Kimberley aangekom het, begin Charlotte grondbeginsels van inheemse tale aan uitgewekenes en basiese Engels aan Afrikaanse "baasseuns" leer. Dit was egter musiek wat spoedig haar lot verander het. Charlotte en haar suster Katie het in 1891 by die African Jubilee Choir aangesluit. Haar talent het die aandag getrek van mnr. V. V. Bam, 'n plaaslike koormeester wat 'n Afrika-koor gereël het om in Europa te toer. Charlotte se opwindende sukses ná haar eerste solo-opvoering in die stadsaal in Kimberley het onmiddellik tot haar aanstelling tot die Europa-gebonde kooroperasie gelei, wat deur 'n Europeër deur mnr. Bam oorgeneem is. Die groep het vroeg in 1896 uit Kimberley vertrek en vir talle gehore in die groot stede van Europa gesing. Opdragte oor koninklike optredes, waaronder een by koningin Victoria se 1897 jubileumjaar in die Royal Albert-saal in Londen, dra by tot hul toenemende prestige. Na afloop van die Europese toer het die koor na Noord-Amerika getoer. Die koor het daarin geslaag om vol gehore in Kanada en die Verenigde State te trek.

Na afloop van die toer in die Verenigde State het die Europese organiseerder, sonder om 'n enkele lid van die koor te betaal, die groep met al die fondse en reiskaartjies verlaat en kon dit nie gevind word nie. Charlotte en die ander koorlede is op die strate van New York Stad gestrand en pennieloos gelaat. Die verhaal van die gestrande Afrikaanse sangers het vinnig in koerante in die Verenigde State verskyn. Amerikaners het spoedig finansiële hulp aan die koor aangebied. Biskop Daniel A. Payne, van die "African Methodist Church" (AME) in Ohio, 'n voormalige sendeling in die Kaap, het Charlotte se naam in die koerant erken. Hy het haar gekontak en haar 'n kerkbeurs aangebied aan die Wilberforce-universiteit, die "AME Church University" in Xenia, Ohio, in die VSA. Charlotte het die aanbod aanvaar. Aan die universiteit is sy onderrig onder W.E.B Du Bois. Nadat sy haar BSc-graad aan die Wilberforce-universiteit in 1901 verwerf het, het sy die eerste swart Suid-Afrikaanse vrou geword wat 'n graad verwerf het.

Politieke aktivisme

Charlotte het polities aktief geraak terwyl sy in die "African Methodist Episcopal Church" was, waarin sy 'n rol gespeel het om die kerk na Suid-Afrika te bring. Die kerk verkies later haar president van die "Women's Missionary Society". Teen 1919 was sy aktief in die anti-paswette demonstrasies wat daartoe gelei het dat sy die Bantoevroueliga gestig het wat later deel geword het van die "African National Congress Women's League". Charlotte het die bekendstelling van die "South African Native National Congress" in Bloemfontein in 1912 bygewoon. Op hierdie stadium het haar kommer meestal verband gehou met kerke en hul sosiale kwessies. Charlotte het vroeër geskryf oor die politieke sowel as sosiale kwessies waarmee vroue in Xhosa te kampe het. In die skryfstuk "Umteteli wa Bantu" het sy oor hierdie spesifieke kwessies geskryf. Sy stig in 1918 die Bantoevroueliga van die SANNC. Tydens haar termyn as leierskap van die Bantoevroueliga het sy 'n afvaardiging na die destydse Suid-Afrikaanse premier, Louis Botha, gelei om die kwessies oor passe vir vroue te bespreek. Hierdie besprekings het gelei tot 'n protesoptog deur vroue. Sy het 'n organisasie vir die stemreg van vroue genaamd "Women's Reform Club" in Pretoria toegespreek en verder by die Raad van die Europeërs en Bantoe aangesluit. Maxeke is verkies tot die president van die "Women's Missionary Society". Maxeke het deelgeneem aan betogings met betrekking tot lae lone aan die Witwatersrand en uiteindelik in 1920 by die "Industrial and Commercial Workers Union" aangesluit. Sy was steeds betrokke by baie veelrassige groepe wat teen die Apartheidstelsel en vir vroueregte geveg het. In 1928 stig Maxeke 'n werksagentskap vir Afrikane in Johannesburg. Sy het dit gedoen nadat sy 'n konferensie in die VSA bygewoon het, waar sy nog meer besorg geraak het oor die welstand van mense in Afrika. Sy het later die eerste swart vrou geword wat as paroolbeampte vir jeugmisdadigers aangestel is.

Nalatenskap

Maxeke se naam is gegee aan die voormalige "Johannesburgse Algemene Hospitaal" wat nou bekend staan ​​as die "Charlotte Maxeke Johannesburg Akademiese Hospitaal". Die Suid-Afrikaanse vlootduikboot SAS Charlotte Maxeke is na haar genoem. Maxeke word gereeld vereer as die "Moeder van swart vryheid in Suid-Afrika". Tydens 'n geleentheid wat in 2015 op Internasionale Vrouedag op Walter Sisulu-plein in Kliptown gewy is, beplan die Gautengse LUR vir Infrastruktuurontwikkeling om Maxeke se huis in 'n museum- en interpretasiesentrum te omskep.

Duitse ingenieurs het na drie Suid-Afrikaanse duikbote verwys as die "heldinklas". Hierdie duikbote is vernoem na drie magtige Suid-Afrikaanse vroue, naamlik S101 (vernoem na Manthatisi, 'n vroulike vegter en hoof van die Batlokwa-stam), S102 (vernoem na Charlotte Maxeke) en S103 (vernoem na die Suid-Afrikaanse reënkoningin Modjaji) Die ANC hou ook 'n jaarlikse Charlotte Maxeke-gedenklesing. Beatricestraat in Durban is in haar eer verander na Charlotte Maxekestraat. Maitlandstraat in Bloemfontein is herdoop na Charlotte Maxekestraat ter ere van haar bydrae tot Suid-Afrika.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Charlotte Maxeke.