Wikipedia

Koronavirus

(Aangestuur vanaf Coronavirus)

Koronavirusse is 'n groep virusse wat siektes by soogdiere en voëls veroorsaak. By mense veroorsaak die virusse respiratoriese infeksies – insluitend gewone verkoue – wat gewoonlik lig is. Vorme van mediese belang is die Ernstige akute respiratoriese sindroom (EARS), Midde-Oosterse respiratoriese sindroom (MORS) en nuwe koronavirus wat die dodelike Koronavirussiekte-2019 veroorsaak en die Wuhan-koronavirus-uitbraak van 2019 tot 2022 meegebring het. By beeste en varke veroorsaak koronavirusse diarree. By hoenders veroorsaak dit 'n boonste respiratoriese siekte. Daar is geen entstowwe of antivirale middels wat goedgekeur is vir voorkoming of behandeling nie.

Koronavirus (Orthocoronavirinae)
Klassifikasie en eksterne bronne
Voorstelling van COVID-19 virioon
Voorstelling van COVID-19 virioon
ICD-10 U07.1
eMedicine viral/
Mediese waarskuwing

Vrywaring: Die mediese inligting verskaf op Wikipedia dien slegs as 'n riglyn en dra geen waarborg van feitelike korrektheid nie.
Enige vrae of klagtes oor u persoonlike gesondheid behoort na 'n dokter verwys te word.

Koronavirusse is virusse in die subfamilie Orthocoronavirinae in die familie Coronaviridae, in die orde Nidovirales.[1][2]

Koronavirusse word beskryf as omhulde virusse met 'n positiewe sin, enkelstring, RNS-genoom en met 'n nukleokapsied van heliese simmetrie.

  • Positiewe sin beteken dat 'n spesifieke virale RNS-volgorde direk vertaal kan word in die gewenste virale proteïene. Daarom kan die virale RNS-genoom onmiddellik deur die gasheersel vertaal word.
  • Enkelstring beteken net die een helfte van die bekende dubbele heliksstruktuur van DNS.
  • nukleokapsied is die proteïenbedekking van 'n virus se kern.

Die genomiese grootte (die totale hoeveelheid DNS wat in een eksemplaar van 'n volledige genoom bestaan) van die koronavirus wissel van ongeveer 26 tot 32 kilobase, die grootste vir 'n RNS-virus.

Die term "koronavirus" is afgelei van die Latynse corona, wat "kroon" beteken en verwys na die kenmerkende voorkoms van die virusdeeltjies (virione): hulle het 'n rand wat aan 'n koninklike kroon of die son se korona herinner.

Oordrag

wysig

Die oordrag van koronavirusse van mens tot mens vind vermoedelik hoofsaaklik plaas in situasies van noue kontak, deur asemhalingsdruppels wat gegenereer word tydens nies of hoes.[3]

Menslike koronavirus

wysig

Daar word geglo dat koronavirusse 'n beduidende persentasie van alle verkoues by volwassenes en kinders veroorsaak. Koronavirusse veroorsaak verkoue met erge simptome, bv. koors, geswelde adenoïede in die keel, veral by mense in die winter- en vroeë lente-seisoene.[4] Koronavirusse kan longontsteking veroorsaak, hetsy direkte virale longontsteking of 'n sekondêre bakteriële longontsteking, en dit kan ook brongitis veroorsaak, hetsy direkte virale brongitis of 'n sekondêre bakteriële brongitis.[5] Die bekendste menslike koronavirus wat in 2003 ontdek is, EARS-CoV, wat ernstige akute respiratoriese sindroom (EARS) veroorsaak, het 'n unieke patogenese omdat dit infeksies in die boonste en onderste lugweë veroorsaak.[5]

Daar is sewe stamme van menslike koronavirus bekend:

  1. Menslike koronavirus 229E (HCoV-229E)
  2. Menslike koronavirus OC43 (HCoV-OC43)
  3. Ernstige akute respiratoriese sindroomverwante koronavirus (EARS-CoV)
  4. Menslike koronavirus NL63 (HCoV-NL63, New Haven koronavirus)
  5. Menslike koronavirus HKU1
  6. Midde-Oosterse respiratoriese sindroomverwante koronavirus (MORS-CoV) (voorheen bekend as die nuwe Koronavirus 2012 en HCoV-EMC)
  7. Nuwe koronavirus (EARS-KoV-2),[6][7] aanvanklik bekend as Wuhan-koronavirus.[8] Die siekte wat die koronavirus EARS-KoV-2 veroorsaak word COVID-19 genoem.

Die koronavirusse HCoV-229E, -NL63, -OC43 en -HKU1 sirkuleer voortdurend in die menslike bevolking en veroorsaak respiratoriese infeksies by volwassenes en kinders wêreldwyd.[9]

Ontdekking

wysig

Koronavirusse is in die 1960's ontdek.[10] Die vroegste wat ontdek is, was 'n aansteeklike brongitisvirus by hoenders en twee virusse uit die neusholtes van menslike pasiënte met die gewone verkoue wat later die menslike koronavirus 229E en die menslike koronavirus OC43 genoem is.[11] Ander lede van hierdie familie is sedertdien geïdentifiseer, waaronder EARS (SARS-CoV) in 2003, HCoV NL63 in 2004, HKU1 in 2005, Midde-Oosterse respiratoriese sindroom (MERS-CoV) in 2012, en EARS-KoV-2 in 2019; die meeste hiervan was betrokke by ernstige lugweginfeksies.

Naam en morfologie

wysig

Die naam "koronavirus" is afgelei van die Latynse "corona" en die Griekse κορώνη (korṓnē, "krans"), wat kroon beteken. Dit verwys na die kenmerkende voorkoms van virione (die infektiewe vorm van die virus) gesien onder elektronmikroskopie, wat 'n rand van groot, bolvormige oppervlakprojeksies het, wat 'n beeld skep wat herinner aan 'n koning se kroon of die son se korona. Hierdie morfologie word geskep deur die virale "pieke" (S) peplomere, wat proteïene is wat die oppervlak van die virus bevolk en gasheer-tropisme bepaal. (Gasheer-tropisme verduidelik waarom die meeste patogene slegs 'n beperkte reeks gasheerorganismes kan besmet.)

Proteïene wat bydra tot die algehele struktuur van alle koronavirusse is die "pieke" (S), omhulsel (E), membraan (M) en nukleokapsied (N). In die spesifieke geval van die EARS-koronavirus, bemiddel 'n gedefinieerde reseptor-bindende domein op S die binding van die virus aan sy sellulêre reseptor, angiotensienomskakelende ensiem 2 (ACE2).[12] (ACE2 kataliseer die omskakeling van angiotensien, het 'n direkte uitwerking op die hartfunksie en word hoofsaaklik uitgedruk in vaskulêre endoteliale selle van die hart en die niere.) Sommige koronavirusse (spesifiek die lede van Betakoronavirus subgroep A, een van die vier genera van koronavirus) het ook 'n korter aarvormige proteïen genaamd hemaglutinienesterase (HE), wat gebruik word as 'n indringingsmeganisme.[1]

Let Wel

wysig

In die Ensiklopedie van die Wêreld, Kritzinger e.a. se Verklarende Afrikaanse Woordeboek en Pharos se Groot Woordeboek word die woord korona met 'n c gespel, dus corona.

Sien ook

wysig

Verwysings

wysig
  1. ↑ 1,0 1,1 de Groot RJ, Baker SC, Baric R, Enjuanes L, Gorbalenya AE, Holmes KV, Perlman S, Poon L, Rottier PJ, Talbot PJ, Woo PC, Ziebuhr J (2011). "Family Coronaviridae". In AMQ King, E Lefkowitz, MJ Adams, EB Carstens (reds.). Negende verslag van die Internasionale Komitee vir Taksonomie van Virusse (in Engels). Elsevier, Oxford. pp. 806–828. ISBN 978-0-12-384684-6.
  2. ↑ ICTV Meesterlys van Spesies 2009 – v10 (Engels) (xls). Internasionale Komitee vir Taksonomie van Virusse (24 Augustus 2010).
  3. ↑ Die oordrag van die nuwe Koronavirus(2019-nCoV) | CDC (Engels). www.cdc.gov (31 Januarie 2020). URL besoek op 3 Februarie 2020.
  4. ↑ Liu, P; Shi, L; Zhang, W; He, J; Liu, C; Zhao, C; Kong, SK; Loo, JF; Gu, D; Hu, L (November 2017). "Voorkoms en genetiese diversiteitsanalise van menslike koronavirusse onder kinders wat grense oorsteek het". Virology Journal (in Engels). 14 (1): 230. doi:10.1186/s12985-017-0896-0. PMC 5700739. PMID 29166910.
  5. ↑ 5,0 5,1 Forgie, S; Marrie, TJ (Februarie 2009). "Atipiese longontsteking wat met gesondheidsorg geassosieer word". Seminars in Respiratory and Critical Care Medicine (in Engels). 30 (1): 67–85. doi:10.1055/s-0028-1119811. PMID 19199189.
  6. ↑ "Laboratoriumtoetse van gevalle van nuwe koronavirus (nCoV)-infeksie deur mense vermoed. Tussentydse leiding, 10 Januarie 2020" (PDF) (in Engels). Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 9 Mei 2020. Besoek op 3 Februarie 2020.
  7. ↑ "Nuwe Koronavirus 2019, Wuhan, China | CDC". www.cdc.gov (in Engels). 23 Januarie 2020. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Mei 2020. Besoek op 3 Februarie 2020.
  8. ↑ "Longontsteking van onbekende oorsaak - China" (in Engels). World Health Organization. 5 Januarie 2020. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Mei 2020. Besoek op 3 Februarie 2020.
  9. ↑ Corman, VM; Muth, D; Niemeyer, D; Drosten, C (2018). "Gasheer en bronne van endemiese menslike Koronavirusse". Advances in Virus Research (in Engels). 100: 163–188. doi:10.1016/bs.aivir.2018.01.001. ISBN 978-0-12-815201-0. PMID 29551135.
  10. ↑ Koronavirus: Algemene simptome, voorkomende maatreëls en hoe om dit te diagnoseer (Engels). Caringly Yours (28 Januarie 2020). URL besoek op 3 Februarie 2020.
  11. ↑ Geller, C; Varbanov, M; Duval, RE (November 2012). "Menslike koronavirusse: insigte in weerstand in verband met die omgewing en die invloed daarvan op die ontwikkeling van nuwe antiseptiese strategieë". Viruses (in Engels). 4 (11): 3044–3068. doi:10.3390/v4113044. PMC 3509683. PMID 23202515.
  12. ↑ Li, F; Li, W; Farzan, M; Harrison, SC (September 2005). "Struktuur van die SARS-koronavirus-reseptor-bindende domein, kompleks met die reseptor". Science (in Engels). 309 (5742): 1864–1868. Bibcode:2005Sci...309.1864L. doi:10.1126/science.1116480. PMID 16166518.

Eksterne skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Koronavirus&oldid=2617813"