Demensie
Demensie is 'n steuring wat tot uiting kom as 'n stel verwante simptome, wat gewoonlik plaasvind wanneer die brein deur besering of siektes beskadig word.[1] Die simptome behels die progressiewe aantasting van die geheue, denke en gedrag wat iemand se vermoë om te funskioneer en alledaagse take uit te voer nadelig beïnvloed.
| Demensie | |
|---|---|
| Ander name | Seniliteit |
 | |
| 'n Litografie van 'n man met demensie in die 1800's. | |
| Spesialiteit | Neurologie, psigiatrie |
| Simptome | 'n Afname om te dink of onthou of in motivering, emosionele probleme, probleme met taal[1] |
| Begin gewoonlik op | Geleidelik[1] |
| Tydsduur | Lang termyn[1] |
| Oorsake | Alzheimersiekte, bloedvatsiektes en ander[1] |
| Diagnostiese metode | Kognitiewe toetsing[2] |
| Voorkoming | Vroeë opvoeding, voorkoming van hoë bloeddruk, obesiteit en rook, sosiale omgang[3] |
| Behandeling | Steunende versorging[1] |
| Frekwensie | 55 miljoen (2021)[1] |
| Sterftes | 2,4 miljoen (2016)[4] |
 Mediese waarskuwing | |
Beskrywing
wysigBenewens 'n aantasting van die geheue en 'n versteuring van gedagtepatrone, is die algemeenste simptome emosionele probleme, probleme met taal en 'n afname in motivering. Die simptome kan beskryf word as voorkomend in 'n kontinuum oor verskillende fases.[5] Bewustheid word nie geraak nie. Demensie het eindelik 'n groot uitwerking op die individu, versorger en sosiale verhoudings in die algemeen.[1]
'n Diagnose van demensie vereis die waarneming van 'n verandering in 'n persoon se gewone denkfunksie en 'n groter kognitiewe agteruitgang as wat deur normale veroudering veroorsaak word.[6]
Verskeie siektes en beserings aan die brein, soos beroerte, kan demensie veroorsaak. Die algemeenste oorsaak is egter Alzheimersiekte, 'n neurodegeneratiewe steuring.[1] Die DSM-5 het demensie beskryf as óf 'n gematigde óf 'n groot neurokognitiewe steuring met wisselende grade van erns en baie veroorsakende suptipes. Die ICD-11 klassifiseer demensie ook as 'n neurokognitiewe steuring met baie vorme of subklasse.[7]
Demensie word gelys as 'n verworwe breinsindroom, wat gekenmerk word deur 'n agteruitgang in kognitiewe funksie, en word genoem in teenstelling met neuro-ontwikkelingsteurings.[8] Demensie word ook beskryf as 'n spektrum van steurings met veroorsakende subtipes wat gebaseer is op 'n bekende steuring, soos Parkinsonsiekte, Huntingtonsiekte, bloedvatsiektes, MIV, frontotemporalelobdegenerasie of Lewyliggaamsdemensie.[9] As meer as een soort dimensie voorkom, is dit bekend as gemengde demensie.[8]
Diagnose is gewoonlik gebaseer op die mediese geskiedenis van die siekte en kognitiewe toetsing. Bloedtoetse kan gedoen word om ander moontlike oorsake uit te skakel en om die subtipe vas te stel. Die grootste risiko vir demensie is veroudering, maar demensie is gewoonlik nie deel van normale veroudering nie. Baie mense van 90 jaar of ouer toon geen tekens van demensie nie.[10] Sommige oorsake van demensie soos rook en obesiteit is voorkombaar met veranderings in lewenstyl.
Demensie is tans wêreldwyd die sewende grootste oorsaak van die dood. Daar word elke jaar 10 miljoen nuwe gevalle aangemeld (een elke sowat drie sekondes).[1] Daar is geen bekende genesing nie. Daar is baie maatreëls wat die lewensgehalte van mense met dimensie en hulle versorgers kan verbeter. Kognitiewe en gedragsterapie kan byvoorbeeld gebruik word om verwante simptome van depressie te behandel.[11]
Verwysings
wysig- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 "Dementia". www.who.int (in Engels). Besoek op 26 September 2022.
- ↑ Creavin ST, Wisniewski S, Noel-Storr AH, et al. (Januarie 2016). "Mini-Mental State Examination (MMSE) for the detection of dementia in clinically unevaluated people aged 65 and over in community and primary care populations" (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2016 (1): CD011145. doi:10.1002/14651858.CD011145.pub2. hdl:1983/00876aeb-2061-43f5-b7e1-938c666030ab. PMID 26760674.
- ↑ Livingston G, Huntley J, Sommerlad A, et al. (Augustus 2020). "Dementia prevention, intervention, and care: 2020 report of the Lancet Commission". Lancet. 396 (10248): 413–446. doi:10.1016/S0140-6736(20)30367-6. PMC 7392084. PMID 32738937.
- ↑ Nichols E, Szoeke CE, Vollset SE, Abbasi N, Abd-Allah F, Abdela J, et al. (GBD 2016 Dementia Collaborators) (Januarie 2019). "Global, regional, and national burden of Alzheimer's disease and other dementias, 1990–2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016". The Lancet. Neurology. 18 (1): 88–106. doi:10.1016/S1474-4422(18)30403-4. PMC 6291454. PMID 30497964.
- ↑ Bathini P, Brai E, Auber LA (November 2019). "Olfactory dysfunction in the pathophysiological continuum of dementia" (PDF). Ageing Research Reviews. 55: 100956. doi:10.1016/j.arr.2019.100956. PMID 31479764. S2CID 201742825.
- ↑ Budson A, Solomon P (2011). Memory loss : a practical guide for clinicians. [Edinburgh?]: Elsevier Saunders. ISBN 978-1-4160-3597-8.
- ↑ "ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics". icd.who.int. Besoek op 20 Januarie 2022.
- ↑ 8,0 8,1 "What is mixed dementia". Dementia UK (in Engels (VSA)). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 November 2020. Besoek op 13 Desember 2020.
- ↑ Wilson H, Pagano G, Politis M (Maart 2019). "Dementia spectrum disorders: lessons learnt from decades with PET research". J Neural Transm (Vienna). 126 (3): 233–251. doi:10.1007/s00702-019-01975-4. PMC 6449308. PMID 30762136.
- ↑ "The Dementias: Hope Through Research | National Institute of Neurological Disorders and Stroke". www.ninds.nih.gov. Besoek op 9 Desember 2022.
- ↑ Orgeta V, Leung P, Del-Pino-Casado R, Qazi A, Orrell M, Spector AE, Methley AM (April 2022). "Psychological treatments for depression and anxiety in dementia and mild cognitive impairment". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2022 (4): CD009125. doi:10.1002/14651858.CD009125.pub3.
Skakels
wysig
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
