Dierewelsyn
Dierewelsyn is die welstand van diere in die algemeen. Die standaarde van "goeie" dierewelsyn wissel aansienlik in verskillende kontekste. Hierdie standaarde is onder konstante hersiening en word gedebatteer, geskep en hersien deur dierewelsynsgroepe, wetgewers en akademici wêreldwyd.[1][2] Dierewelsynswetenskap gebruik verskeie maatreëls, soos hoë ouderdom, siekte, immuunonderdrukking, gedrag, fisiologie, en voortplanting,[3] maar daar is 'n debat oor watter van hierdie aanwysers die beste inligting verskaf .
Kommer oor die welsyn van diere is dikwels gebaseer op die oortuiging dat nie-menslike diere ook gevoel het en dat oorweging gegee moet word aan hulle welstand en/of lyding, veral wanneer hulle in die sorg is van die mens.[4] Hierdie probleme sluit in hoe diere geslag word vir kos, hoe hulle gebruik word in wetenskaplike navorsing, hoe hulle aangehou word (as troeteldiere, in dieretuine, plase, sirkusse, ens.), en hoe menslike aktiwiteite die welsyn en oorlewing van wilde spesies beïnvloed.
Dierewelsyn was 'n bron van kommer vir sommige antieke beskawings, maar het in die 19de-eeu in Groot-Brittanje begin om 'n groter plek in Westerse openbare beleid in te neem. In die 21ste eeu is dit 'n belangrike fokus van die wetenskap, etiek, en dierewelsynsorganisasies.
Daar is twee vorme van kritiek oor die konsep van dierewelsyn, komende van lynreg teenoorgestelde posisies. Een uitkyk, wat eeue terug dateer, beweer dat diere nie bewus is nie en dus nie in staat is om swak (of goeie) welsyn te ervaar nie. Hierdie, eens dominante, argument is in stryd met die oorheersende siening van moderne neurowetenskaplikes, wat nou oor die algemeen beweer dat diere bewus is, ondanks filosofiese probleme met die definisie van bewussyn, selfs in die mens.[5][6] Sommige hou steeds daarby dat bewussyn 'n filosofiese vraag is wat miskien nooit wetenskaplik opgelos sal word nie.[7]
Die ander siening is gebaseer op die posisie oor diereregte, nl. dat diere nie beskou moet word as eiendom nie en dat enige gebruik van diere deur die mens onaanvaarbaar is. Gevolglik redeneer sommige diereregtevoorstanders dat die persepsie van beter welsyn vir diere voortgesette en verhoogde uitbuiting van diere fasiliteer.[8][9] Sommige owerhede behandel daarom dierewelsyn en diereregte as twee teenoorgestelde posisies.[10][11][12] Ander sien die verhoogde kommer oor die welsyn van diere as toenemende stappe in die rigting van diereregte. Die mees algemene posisie in die Westerse wêreld is 'n praktiese middeweg; die posisie dat dit moreel aanvaarbaar is vir mense om nie-menslike diere te gebruik, op voorwaarde dat die nadelige uitwerking op die welsyn van die diere tot die minimum beperk word.
Benaderings en definisies wysig
Daar is baie verskillende benaderings tot die beskrywing en definisie van dierewelsyn.
Voorwaardes deur die mens voorgehou wysig
Die verskaffing van goeie welsyn vir diere word soms gedefinieer deur 'n lys van positiewe omstandighede wat voorsien moet word vir die dier. Hierdie benadering is geneem deur die Vyf Vryhede en die drie beginsels van professor John Webster.
Die Vyf Vryhede is:
- Vryheid van dors en honger – deur geredelike toegang tot vars water en 'n dieet om volle gesondheid en krag te handhaaf.
- Vryheid van ongemak – deur die toegang tot 'n geskikte omgewing, insluitend skuiling en 'n gemaklike rusarea.
- Vryheid van pyn, beserings en siekte – deur voorkoming of 'n vinnige diagnose en behandeling.
- Vryheid om aan normale gedrag uiting te gee – deur die toegang tot voldoende ruimte, behoorlike fasiliteite, en die teenwoordigheid van die dier se eie soort.
- Vryheid van vrees en nood – deur die versekering van omstandighede en behandeling wat geestelike lyding uitskakel
John Webster definieer die welsyn van diere deur drie positiewe toestande te bepleit: Om 'n natuurlike bestaan te voer, om fiks en gesond te wees, en om gelukkig te wees.[13]
Produksie deur diere wysig
In die verlede is die welsyn van plaasdiere hoofsaaklik gesien in terme van die vraag of die dier goed produseer.[2] Die argument was dat 'n dier in swak omstandighede nie goed sou produseer nie. Die feit is egter dat baie plaasdiere hoogs produktief bly ten spyte van omstandighede waar goeie welsyn definitief in die gedrang kom, bv. henne in batteryhokke.
Gevoelens van diere wysig
Ander in die veld, soos professor Ian Duncan[14] en professor Marian Dawkins[15] fokus meer op die gevoelens van die dier. Hierdie benadering dui op die geloof dat diere beskou moet word as lewende wesens. Duncan skryf dat die welsyn van diere te doen het met die gevoelens wat deur hulle ervaar word: die afwesigheid van sterk negatiewe gevoelens, gewoonlik genoem lyding, en (waarskynlik) die teenwoordigheid van positiewe gevoelens, gewoonlik genoem plesier. In enige assessering van die welsyn van die dier, is dit hierdie gevoelens wat geassesseer behoort te word.[16] Dawkins het geskryf dat daar nie hare gekloof moet word nie; die welsyn van diere behels hulle subjektiewe gevoelens.[17]
Yew-Kwang Ng definieer dierewelsyn in terme van ekonomiese welsyn. Hy sê dat welsynsbiologie die studie is van lewende dinge en hul omgewing met betrekking tot hul welsyn (gedefinieer as geluk of genot minus lyding). Ten spyte van probleme met die vasstelling en meet van welsyn en die relevansie tot normatiewe kwessies, is die welsyn van die biologie 'n positiewe wetenskap.[18]
Woordeboek definisie wysig
In die Saunders Comprehensive Veterinary Dictionary word die welsyn van diere gedefinieer as die vermyding van mishandeling en uitbuiting van diere deur die mens deur volgehoue toepaslike standaarde vir akkommodasie, voeding en algemene versorging; die voorkoming en behandeling van siektes en die versekering van vryheid van teistering en onnodige ongemak en pyn.[19]
Veeartsenykundige beroep wysig
Die American Veterinary Medical Association (AVMA) definieer dierewelsyn as: 'n Dier se welstand is goed (indien gestaaf deur wetenskaplike bewyse) as dit gesond is, gemaklik, goed gevoed en veilig; dit natuurlike gedrag kan openbaar en nie swaarkry in swak toestande van pyn, vrees en spanning nie. [20] Hulle hou agt beginsels voor vir die ontwikkeling en evaluering van beleidsaspekte vir dierewelsyn:
- Die verantwoordelike gebruik van diere vir menslike doeleindes soos kameraadskap, voedsel, vesel, ontspanning, werk, onderwys, uitstalling, en dat navorsing wat gedoen word tot voordeel van beide mense en diere, in ooreenstemming is met die Veearts se Eed.
- Besluite ten opsigte van dieresorg, -gebruik, en -welsyn sal gemaak word deur die balansering van wetenskaplike kennis en professionele oordeel, met inagneming van etiese en sosiale waardes.
- Diere moet voorsien word van water en voedsel, die korrekte hantering en gesondheidsorg, in 'n omgewing wat geskik is vir hul sorg en gebruik, met deurdagte oorweging vir die tipiese biologie en gedrag van hulle spesie.
- Diere moet versorg word op 'n manier wat vrees, pyn, stres en lyding uitskakel.
- Prosedures wat verband hou met diere se behuising, bestuur, sorg en gebruik moet deurlopend geëvalueer word en indien nodig, verfyn of vervang word.
- Bewaring en bestuur van dierebevolkings moet menslik, sosiaal verantwoordelik en wetenskaplik omsigtig gedoen word.
- Diere moet altyd met respek en waardigheid behandel word en, wanneer dit nodig is, voorsien word van 'n genadige en pynlose dood.
- Die veeartsenykundige beroep sal voortdurend daarna streef om dieregesondheid en -welsyn te verbeter deur middel van wetenskaplike navorsing, onderwys, samewerking, voorspraak en die ontwikkeling van wetgewing en regulasies.[20]
Omgewing wysig
Die Terrestrial Animal Health Code van die World Organisation for Animal Health definieer dierewelstand as "die manier wat 'n dier die omstandighede hanteer waarin dit leef.” 'n Dier is in 'n goeie staat van welsyn as (soos aangedui deur die wetenskaplike bewyse) dit gesond is, gemaklik, goed gevoed, veilig, in staat is om ingebore gedrag uit te druk, en as dit nie ly in onaanvaarbare toestande soos pyn, vrees en nood nie. Goeie welsyn van diere vereis siektevoorkoming en veeartsenykundige behandeling, toepaslike skuiling, bestuur, voeding, en die menslike hantering by doodmaak en slag. Die welsyn van diere verwys na die toestand van die dier; die behandeling wat 'n dier ontvang word gedek deur ander terme soos dieresorg, veeteelt en menslike behandeling.[21]
Diere se hanteringsvermoë wysig
Professor Donald Broom definieer die welsyn van 'n dier as "die gesteldheid van die dier met betrekking tot sy pogings om om te gaan met sy omgewing.” Hierdie toestand sluit in wat en hoeveel hy moet doen om dit te hanteer en tot watter mate hy daarin slaag of nie slaag nie, asook die gepaardgaande gevoelens. Hy beweer dat die welsyn sal wissel oor 'n kontinuum van baie goed tot baie swak en studies van die welsyn sal die effektiefste wees as 'n wye verskeidenheid van maatreëls gebruik word.[22] John Webster het hierdie omskrywing gekritiseer vir "geen poging om te sê wat is goeie of wat is slegte welsyn nie.[23]
Verwysings wysig
- ↑ http://www.humanities.uci.edu/collective/hctr/trans-scripts/2013/2013_03_10.pdf.
- ↑ 2,0 2,1 Hewson, C.J. (2003). "What is animal welfare? Common definitions and their practical consequences". The Canadian Veterinary Journal. 44 (6): 496–499.
- ↑ Broom, D.M. (1991). "Animal welfare: concepts and measurement". Journal of Animal Science. 69 (10): 4167–75.
- ↑ http://media.animalsmatter.org/media/resources/en/en_draft.pdf.
- ↑ http://fcmconference.org/img/CambridgeDeclarationOnConsciousness.pdf.
- ↑ https://www.psychologytoday.com/blog/animal-emotions/201208/scientists-finally-conclude-nonhuman-animals-are-conscious-beings.
- ↑ http://scienceline.org/2015/03/do-animals-have-consciousness/.
- ↑ Garner, R. (2005). Animal Ethics. Polity Press.
- ↑ Regan, T. (1983). The Case for Animal Rights. University of California Press.
- ↑ Francione, G.L. (1996). Rain Without Thunder: The Ideology of the Animal Rights Movement. ISBN 978-1-56639-461-1.
- ↑ Francione, G. (1995). Animals, Property, and the Law. Temple University Press.
- ↑ http://www.naiaonline.org/articles/article/what-is-animal-welfare-and-why-is-it-important.
- ↑ Webster, J (2008). Animal Welfare: Limping Towards Eden. John Wiley and Sons. p. 6.
- ↑ Duncan, I.J.H. (1996). "Animal welfare defined in terms of feelings". Acta Agriculturae Scandinavica, Section A. 27: 29–35.
- ↑ Dawkins, M.S. (1980). Animal Suffering: The Science Of Animal Welfare. Chapman & Hall, London.
- ↑ Duncan, I.J.H. (2005). "Science-based assessment of animal welfare: farm animals". Rev. Sci. Tech. Off. Int. Epiz. 24 (2): 483–492.
- ↑ Dawkins, M.S. (1990). "From an animal's point of view: Motivation, fitness and animal welfare". Behavioral and Brain Sciences. 13: 1–61. doi:10.1017/s0140525x00077104.
- ↑ Ng, Yew-Kwang (1995). "Towards welfare biology: Evolutionary economics of animal consciousness and suffering". Journal of Biology and Philosophy. 10 (3): 255–285. doi:10.1007/BF00852469. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Januarie 2013. Besoek op 17 Maart 2017.
- ↑ "Animal".. medical-dictionary.thefreedictionary.com. URL besoek op 28 November 2010.
- ↑ 20,0 20,1 "What is animal welfare?". American Veterinary Medical Association. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Maart 2017. Besoek op 2 April 2013.
- ↑ "OIE A new definition for the Terrestrial Animal Health Code: 'animal welfare'" (PDF). Terrestrial Animal Health Code. OIE. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 20 Desember 2013. Besoek op 20 Desember 2013.
- ↑ Broom, D.M. (1996). "Animal welfare defined in terms of attempts to cope with the environment". Acta Agriculturae Scandinavica, Section A. 27: 22–28.
- ↑ John Webster.