Eduard I van Engeland
Eduard I (17 Junie 1239 – 7 Julie 1307) was van 1272 tot met sy dood in 1307 koning van Engeland. Hy was die oudste seun van Hendrik III en was op ’n jong ouderdom al betrokke by die intriges van sy pa se bewind, onder meer ’n opstand deur die Engelse baronne.
| Eduard I | |
|---|---|
| Koning van Engeland | |
 Portret in Westminster-abdy, waarskynlik van Eduard I.
| |
| Huis | Angevyne |
| Regeer | 16 November 1272 – 7 Julie 1307 |
| Voorganger | Hendrik III |
| Opvolger | Eduard II |
| Eggenote | Eleanor van Kastilië Margaret van Frankryk |
| Kinders | Eleanor Johanna van Acre Alphonso Margaret Maria Elizabeth Eduard II van Engeland Thomas Edmund |
| Gebore | 17 Junie 1239; Londen |
| Oorlede | 7 Julie 1307; Cumberland, Engeland |
| Vader | Hendrik III |
| Moeder | Eleonore van Provence |
Vroeë jare
wysigEduard is in die nag van 17 op 18 Junie 1239 in die Westminster-paleis gebore. Hoewel hy in 1246, 1247 en weer in 1251 baie siek was, het hy as volwassene sterk en gesond.[1]
In 1264 tot 1267, tydens Hendrik se bewind, het die voortslepende verskille tussen die koning en die Engelse baronne al hoe groter geword. ’n Oorlog, bekend as die Tweede Baronne-oorlog, het gevolg. Teen 1263 het die baronne die grootste deel van Suidoos-Engeland oorgeneem en op 14 Mei 1264 is Hendrik verslaan en hy en Eduard is gevange geneem. Vyftien maande later het Eduard ontsnap en saam met die monargiste opgeruk teen die baronne. In 1265 het hulle die oorhand gekry met die Slag van Evesham.
Nadat vrede gesluit is, het Eduard vertrek op ’n kruistog na die Heilige Land. Op pad terug in 1272 het hy gehoor sy pa is oorlede. Hy het op sy tyd teruggereis en Engeland in 1274 bereik. Hy is op 19 Augustus van dié jaar in Westminster gekroon.
Bewind
wysig
Eduard se bewind bestaan uit twee periodes. In die eerste het hy die koninklike administrasie hervorm. Hy het egter al hoe meer sy aandag by militêre sake bepaal. Nadat hy in 1276–'77 ’n klein rebellie in Wallis onderdruk het, het hy in 1282–'83, toe ’n tweede rebellie uitbreek, oorlog teen dié land gevoer. In 1284 het hy Wallis onderwerp aan Engelse gesag en talle kastele en dorpe op die platteland gebou waarin hy Engelse laat woon het.
Daarna het hy sy aandag op Skotland gevestig. In die eerste Skotse Onafhanklikheidsoorlog het die Skotte suksesvol teenstand gebied, hoewel dit gelyk het of die Engelse plek-plek die oorhand gehad het.
Daar was terselfdertyd probleme tuis. In die middel 1290's het groot militêre veldtogte meegebring dat die belasting baie verhoog is en Eduard het teenstand van die volk en die kerk gekry.
Laaste jare
wysigDie situasie in Skotland het al hoe onstuimiger geraak. Op 11 September 1297 is ’n groot Engelse mag deur ’n veel kleiner Skotse leër verslaan. Die nederlaag het Engeland geskok en hulle het die Skotte die volgende jaar by Falkirk in ’n teenaanval verslaan.[2] Die Skotte het die volgende jaar weer dele van Engeland binnegeval en geplunder, maar teen 1304 was die land grootliks onder Engelse beheer en het Eduard Engelse en lojale Skotte aangestel om daar te regeer.[3]
In 1306 het die situasie weer verander en ’n hernude stryd om Skotse onafhanklikheid het uitgebreek. Eduard was teen dié tyd nie gesond nie en het nie self die leër aangevoer nie. Die Engelse het aanvanklik sukses behaal en hul grondgebied en kastele teruggeneem. Eduard het met groot wreedheid gereageer teenoor die Skotte; dit was duidelik dat hy die stryd nie beskou het as ’n oorlog tussen twee nasies nie, maar as ’n rebellie deur ongehoorsame onderdane.[4]
Dié wreedheid het egter die teenoorgestelde effek gehad en teenstand het gegroei. In Mei het Eduard self noord opgeruk. Op pad het hy egter disenterie ontwikkel en sy toestand het versleg. Op 6 Julie het hy net suid van die Skotse grens oornag. Toe sy diensknegte die volgende oggend by hom kom, het hy in hul arms gesterf.[5]
Baie van die krisisse tydens Eduard I se bewind is afgeweer, maar nooit opgelos nie. Sy seun het baie finansiële en politieke probleme geërf, asook ’n voortslepende oorlog teen Skotland.
Nalatenskap
wysig
Eduard was ’n lang, buierige en intimiderende man. Sy onderdane het egter respek vir hom gehad vanweë die manier waarop hy regeer het, en ook as soldaat, administrateur en gelowige. Moderne historici loof hom vir die herstel van koninklike gesag ná die bewind van Hendrik III, die instelling van die parlement as ’n permanente instelling en die hervorming van die regstelsel. Terselfdertyd word hy gekritiseer oor sy wrede behandeling van die Skotte en sy verbanning van Jode in 1290.
Verwysings
wysig- ↑ Prestwich (2004).
- ↑ Prestwich 1997, p. 479
- ↑ Powicke 1962, pp. 711–3
- ↑ Prestwich 1997, pp. 508–9
- ↑ Prestwich 1997, pp. 556–7
- ↑ Morris 2008, p. 22
Bronne
wysig- Morris, Marc (2008). A Great and Terrible King: Edward I and the Forging of Britain (bygewerk uitg.). Londen: Hutchinson. ISBN 978-0-09-179684-6.
- Powicke, F. M. (1947). King Henry III and the Lord Edward: The Community of the Realm in the Thirteenth Century. Oxford: Clarendon Press.
- Prestwich, Michael (1972). War, Politics and Finance under Edward I. Londen: Faber and Faber. ISBN 0-571-09042-7.
- Prestwich, Michael (1997). Edward I (bygewerk uitg.). New Haven: Yale University Press. ISBN 0-300-07209-0.
- Prestwich, Michael (2007). Plantagenet England: 1225–1360 (nuut uitg.). Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-822844-9.
Eksterne skakels
wysig- Eduard I van Engeland by royal.gov.uk
- Foto's van Eduard I se kastele in Wallis Geargiveer 25 Maart 2008 op Wayback Machine
- Koning Eduard I-monument
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Eduard I van Engeland.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
