Eerste Fabrieke

Eerste Fabrieke is ‘n woonbuurt en nywerheidsgebied in Pretoria.

Ligging

Die gebied lê 1293m bo seevlak, by 25° 43′ suid, 28° 21′ oos, ‘n 17km oos van Pretoria, oos van Waltloo en wes van Eersterus en Mamelodi.

Geskiedenis

In 1881 en weer in 1885 het die regering van die ZAR alleenregte verleen aan die nyweraar Alois Hugo Nellmapius (*Boedapest, 6 Mei 1847 - †Irene by Pretoria, 28 Julie 1893) om fabrieke op te rig vir die verwerking van plaaslike produkte. Dit was die begin van die nywerheidsontwikkeling van die land en die eerste stap op pad na ekonomiese onafhanklikheid. Nellmapius het verskeie ander toegewings van die regering verkry, maar hy was nie kapitaalkragtig genoeg om die toegekende handelsregte uit te voer nie. Die firma Lewis & Marks (Isaac Lewis en Samuel Marks) het dit by hom oorgeneem en die bekende Eerste Fabrieken op die plaas Hatherley gevestig.

Produkte

Brandewyn en whiskey is gedistilleer, buskruit, konfyt, vaatjies, vleisekstrak en glas is vervaardig en groente is ingemaak. Slegs die brandewynproduksie was winsgewend. Die sterk drank het skertsend as “mapius” bekend gestaan.

Antimoon

In vroeë dae is hier silwerhoudende tetraëdriet, piriet en chalkopiriet gemyn. Essaiwaardes toon dat die erts 1% antimoon bevat.

Sien ook

• Eerste Fabrieke-stasie

Bronne

• Ferreira, O.J.O.: Eerste fabrieken – die beginpunt van nywerheidsontwikkeling in die ZAR. Repository.nwu.ac.za/handle/10394/5418
• Standard Encyclopaedia of Southern Africa, deel 4. Kaapstad: Nasou, 1971. ISBN 0-625-00320-9