Eli Louw

Eli Van der Merwe Louw (plaas Hou Hoek, Agter-Hantam, distrik Calvinia, 27 September 1927 – Worcester, 22 Maart 2016) was ’n Suid-Afrikaanse prokureur, afslaer, burgemeester van sy geboortedorp, minister van vervoer en tot 1994 Suid-Afrika se laaste wit speaker.

Herkoms en jeug

Louw het in Boesmanland grootgeword as die seun van ’n arm trekboer sonder ’n huis of ’n plaas. Die latere minister is in ’n tent langs die trekwa op die plaas Hou Hoek in die Agter-Hantam van Calvinia gebore. Sy pa, Nico, het sy name as Hendrik Jacobus geregistreer, die manlike weergawe van sy ma se name, Hendrika Jacoba. Omdat sy ma haar suster Bettie wou vernoem, is die seuntjie Anna Aletta Elizabeth gedoop, maar het sy noemnaam Eli geword, afgelei van Elizabeth. In sy standerdagtjaar het sy suster voorgestel hy behou die naam Eli, maar voeg sy ma se nooiensvan, Van der Merwe, daarby. Sy doop- en geregistreerde name is toe so verander.

Hy was die naasjongste van sewe kinders. Sy ouers het destyds weiveld by die plaaseienaar gehuur. Tydens die Groot Depressie en droogte van 1929 tot 1933 het sowat 80 persent van sy pa se kudde gevrek.

Hy is eers in 1935 skool toe op Loeriesfontein, sowat 100 km van waar sy gesin hulle bevind het. Die tog met ’n ysterbandkar getrek deur vier donkies het twee dae geduur. Op Loeriesfontein het hy ingewoon in die NG Kerk se koshuis vir behoeftige leerlinge. Hy en sy sibbes kon net vier maal per jaar met vakansies huis toe gaan.

Vroeë loopbaan

Louw het jare lank as familieprokureur en afslaer op Loeriesfontein gewerk en was later die dorp se burgemeester. Hy het in dié tyd ook met vee in die distrik geboer en het die politiek eers op 50-jarige ouderdom betree toe hy onbestrede tot Volksraadslid vir die kiesafdeling Namakwaland verkies is. Dié kiesfadeling het destyds ook die enklawe Walvisbaai ingesluit. In sy 16 jaar in die politiek het hy gevorder van agterbanker tot minister van vervoer as hy ook adjunkminister van finansies en minister van mannekrag.

Minister van vervoer

Terwyl hy minister van vervoerdienste was, het die Helderberg-lugramp plaasgevind, is rook op binnelandse vlugte van die Suid-Afrikaanse Lugdiens verbied, was hy betrokke by die ontwikkeling van die V&A Waterfront in Kaapstad, is die Hugenotetonnel by die Dutoitskloofpas geopen en het hy afsonderlike treine vir wit mense en ander rasse afgeskaf toe hy in die nag van 7 Junie 1988 stil-stil die apartheidsbordjies op voorstedelike treine in die Kaap laat verwyder het.

Sy lewensverhaal, Oor my pad, het in 2009 verskyn. Hy het dit geskryf en laat uitgee in samewerking met sy skoonseun prof. Attie Gerber, dosent in dokumentêre video en fotografie aan die Noordwes-Universiteit.

Afsterwe

Louw se vrou, Gezina, stigter van die Windpompmuseum op Loeriesfontein, is in November 2015 oorlede. Hulle het vier dogters, elf kleinkinders en drie agterkleinkinders gehad. Hy het die Saterdag voor sy dood ’n ligte beroerte gehad en is vier dae later oorlede in die Hooggelegen-aftreeoord op Worcester, waarheen hy en sy vrou enkele jare voor sy dood verhuis het nadat hulle al die jare op Loeriesfontein gewoon het. Hy is op 3 April 2016 uit die NG kerk Loeriesfontein begrawe.

Bronne

• Louw, Eli: Oor my pad - 'n outobiografie. Potchefstroom: Andcork, 2009. ISBN 0-7992-3451-8
• (af) “Eli Louw, oudminster (88), sterf ná beroerte”, Beeld, 23 Maart 2016
• (af) “Armoede my waardevolste kwalifikasie”, Landbouweekblad, 19 April 2016