Engemi Ferreira
Engemi Ferreira (19 Maart 1943 - 10 Oktober 2019) was ’n Afrikaanse skrywer en dramaturg.
Lewe en werk
wysigSy is op 19 Maart 1943 net buite Bloemfontein op ’n kleinhoewe genaamd Ferreira gebore en word groot in Suidwes-Afrika. Haar ouers was Walter en Ella Ferreira, wat ’n winkel in Mariental in Suidwes-Afrika besit het. Sy het drie ouer susters. Sy begin haar skoolopleiding op Mariental in Suidwes-Afrika. Op tienjarige ouderdom bring sy ’n jaar deur by haar twee oudste susters in Nederland, waar hulle mans verder studeer. Hier pendel sy dikwels tussen Amsterdam en Utrecht en raak versot op reis. Terug in Suid-Afrika gaan sy skool aan die Hoërskool Langenhoven in Pretoria, waar sy op eie inisiatief ’n skoolkoerant begin en optree as redakteur, verslaggewer en verspreider. In standerd nege begin sy sang studeer by Albrecht Lewald met die oog op ’n loopbaan as liedersangeres. Sy matrikuleer in 1960 en studeer dan drama onder leiding van Anna Neethling-Pohl, Truida Louw en Francois Swart by die Universiteit van Pretoria en neem ook kursusse in moderne tale, filosofie en sielkunde. Sy studeer ook beeldhou en skilderkuns by die Kunsskool van die Pretoria Technikon. Hierna trou sy met Johan Jordaan. Na die dood van hulle eerste baba in 1966 begin ’n belangstelling in die antroposofie, wat ’n kennis is van die aard van die mens, of menslike wysheid. Die egpaar het eindelik sewe kinders. As stigterslid (saam met Mario en Margaret Schiess) van die Max Stibbe Waldorfskool in Pretoria gee sy ’n tyd lank hier klas, terwyl sy ook werk as vryskutjoernalis. Die egpaar verhuis dan na Fochville en hier word sy redaktrise van die Carletonville Herald se vroueblad.
Later woon sy saam met haar man en kinders in die Oos-Transvaalse Laeveld (nou Mpumalanga) op hulle plaas La Staan in die Houtbosloopvallei, waar hy bosbou bedryf en sy skryf. Sy is saam met Leigh Voigt kurator van die plaaslike kunsforum en begin ’n tweemaandelikse blaadjie, Die Boekbrief, wat sy aan leeskringe versprei, terwyl sy ook ’n skrywerskring in Nelspruit stig. Tussen 1990 en 1996 woon sy in die gesin se dorpshuis in Lydenburg ter wille van die kinders se skoolopleiding. In hierdie tyd tree sy op as impresario wat opkomende kunstenaars van die land uitnooi vir “Afrikaanse Aande met Konsert en Kos”, waartydens ook Afrikaanse boeke en CD’s verkoop word. Sy skryf ook lirieke en word deel van die Bacchus-kwartet wat as acapella-groep oral in die Laeveld en Pretoria optree. Sedert 1993 is sy ’n ingeskrewe lid van Cosaw (Congress of South African Writers), sover bekend die enigste Afrikaanse lid van hierdie organisasie. In 1993 is sy een van vier Suid-Afrikaners wat genooi word na die gereelde vierjaarlikse International Women’s Playwright Conference, wat daardie jaar in Adelaide in Australië gehou is. Sy is ook regisseur van Jannie du Toit en Christa Steyn se baie gewilde program “Jannie en die Tannie” wat op kunstefeeste opgevoer word en tree gereeld op as spreker by skole, dameskringe, leeskringe en besigheidsforums. Sy tree af op Vermont naby Hermanus in die Suid-Kaap.
Engemi Ferreira is op 10 Oktober 2019 oorlede.
Skryfwerk
wysigSy publiseer verskeie kortverhale in Tydskrif vir Letterkunde. In 1985 woon sy die ATKV se eerste skrywerskursus in Potchefstroom by en die novelle [1]“Die jaar toe my ma begin sing het” [2]ontstaan hier as deel van ’n opdrag. Hierin maak sy gebruik van wisselende perspektiewe om die tragiek van ’n gesin se geskiedenis te belig. Die ma, wat die hoofkarakter in die boek is, tree selde self op en word belig deur die vertellings van haar ses kinders. Dieselfde gegewe van die onkonvensionele grootmaakmetodes van ’n Afrikaanse boervrou, waardeur die kinders bevry word van die versmorende Calvinisme van die tyd, word dus uit ’n veelvoud van perspektiewe bekyk. Ma se laaste kind word egter sonder ledemate gebore. Hulle vind haar met ’n bebloede broodmes by die dooie kind terwyl sy sing en sy word dan vir twee dekades in ’n gestig opgeneem. Een van die kinders kry aan die einde van die boek ’n kans vir ’n tweede vertelling, waardeur die voorafgaande gegewens knap bymekaar getrek word. Hierdie boek word voorgeskryf vir skole en ook op tersiêre vlak aan onderwyskolleges. In 1988 is “Die jaar toe my ma begin sing het” die naaswenner van die ATKV-prosaprys en dit is ook twee kere die naaswenner van die Rapportprys. Die boek word deur Wim Vorster vir die verhoog verwerk en in 1995 by die Klein Karoo Nasionale Kunstefees op Oudtshoorn opgevoer, terwyl Elma Potgieter die boek onder die titel “Moerdruk” verwerk en in 1997 in die Witbank Stadsteater opvoer en die volgende jaar in die Lion Cachet-teater in Potchefstroom tydens die Aardklop Kunstefees.
Ses kortverhale en ’n novelle word gebundel in[3] “Brood vir die engele”,[4] waarin bespiegel word oor filosofiese konsepte, oor etiese kwessies, oor die literatuur en oor skryf. Die verhale sentreer telkens rondom komplekse verhoudings,[5] waarin ook die fantasie soms ’n rol speel, soos in “Die herder van Torabilly”. In hierdie verhaal gewaar die hoofkarakter, die skilder Alice, die figuur van ’n man in een van haar skilderye, hoewel sy hom nie geskilder het nie. Sy skilder hierdie toneel oor en oor, met die gestalte van die man wat immer teenwoordig is, totdat sy hom herken. Ander temas van die verhale sluit in vigs, ’n huwelik wat na dertig jaar nie wil doodloop nie en twee skoolvriendinne se jaloesie op mekaar wanneer hulle na ’n lang tyd weer ontmoet. Die novelle in die bundel is “Metateks”, geskryf na aanleiding van ervarings tydens die Wits Winterforum van 1993, waarin die literêre toneel met sy nydigheid, rugstekery en beheptheid met die media uitgebeeld word. Haar kortverhaal “Voetstuk” word in die versamelbundel “Drif” onder redaksie van Lindeque de Beer opgeneem.
Haar eerste gedigte verskyn in Tydskrif vir Letterkunde wanneer sy slegs sestien jaar oud is en in standerd nege en hierna publiseer sy gereeld gedigte in hierdie tydskrif. Van haar gedigte word opgeneem in “As die son kom oogknip”, ’n versamelbundel oor sonsverduistering saamgestel deur Fanie Olivier.
Engemi waag ook haar hand aan dramas terwyl sy op Lydenburg woon en in hierdie tyd skryf sy drie dramas wat by Kampustoneel opgevoer word en sy skryf ook verskeie kinderproduksies vir skole in die omgewing. In 1991 word haar kabaret “Sewe stasies, oftewel, Een aand op die trein na Pretoria” deur studente van die Universiteit Stellenbosch onder regie van Herman Pretorius by die Kampustoneelfees opgevoer. Die reisiger onderneem hierin ’n treinrit onder begeleiding van duiwels en ’n Rooi Engel na die sewe doodsondes. Die reis begin in Kaapstad en eindig in Sin City, waar siele uitverkoop word. In 1992 word “Des Coninx Bode” by die Kampustoneelfees op die planke gebring. In opdrag van haar kinders se destydse plaasskool vir die kleuterklasse skryf sy kinderteater soos “Ghwarriebos en Nxharra” (oor Boesmans) en “Lepel hou konsert”. Ander dramas sluit in “Die Verhemeltes” (oor depressielyers), “Die vierde Wyse Man” (’n Kersspel) en “Bidsprinkaan en Maan” (’n sprokie).
Publikasies
wysig| Jaar | Publikasies |
|---|---|
| 1988 | Die jaar toe my ma begin sing het |
| 1995 | Brood vir die engele |
Bronnelys
wysigBoeke
wysig- Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
- Kotzé, Willem D. “Kalahari-kind” Protea Boekhuis Pretoria Eerste uitgawe Eerste druk 2003
- Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
- Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 2” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
Tydskrifte en koerante
wysig- Horn, Andreij “Engemi Ferreira skryf nou ook ’n ‘rêrige liefdesverhaal’” “Die Volksblad” 29 Julie 1996
- Rautenbach, Fanus “Engelvrou met gesonde obsessies” “Rooi Rose” 4 Oktober 1995
Internet
wysig- Beeld: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1997/10/10/8/31.html[dooie skakel]
- Elferink, Rita Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1991/04/11/10/8.html[dooie skakel]
- Esaach: http://www.esaach.org.za/index.php?title=Ferreira,_Engemi
- Kitching, Gary: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1991/04/9/2/19.html
- LitNet ATKV-Skrywersalbum 27 Augustus 2014: http://www.litnet.co.za/engemi-ferreira-1943/
- Nieuwoudt, Stephanie Die Burger: http://152.111.1.88/argief/berigte/beeld/1998/09/25/6/2.html