Gemeenskapsorganisasie

Gemeenskapsorganisasie dek 'n verskeidenheid aktiwiteite op gemeenskapsvlak wat daarop gerig is om verbeterings in die maatskaplike welsyn van individue, groepe en woonbuurte aan te bring. Dit word dikwels as sinoniem vir gemeenskapswerk, gemeenskapsontwikkeling en gemeenskapsmobilisasie gebruik. Dit kan óf gemeenskapsgebaseerde organisasies verteenwoordig wat as niewinsgewende burgerlike samelewingsorganisasies dien, óf 'n organiseringsfunksie binne gemeenskappe soos gedefinieer deur geografiese ligging, gedeelde werkspasie en/of gedeelde ervarings of bekommernisse. Gemeenskapsorganisasie is 'n proses waardeur 'n gemeenskap behoeftes identifiseer en stappe doen ten einde samewerkende gesindhede en praktyke te ontwikkel (Murray G. Ross, 1967).

Binne gemeenskapsgebaseerde organisasies is daar heelwat verskeidenheid wat grootte en organisasiestruktuur betref. Party is formeel geïnkorporeer, met 'n geskrewe grondwet en 'n direksie (ook bekend as 'n komitee) terwyl ander heelwat kleiner en meer informeel is. Die onlangse evolusie van gemeenskapsorganisasies, veral in ontwikkelende lande, het die beskouing versterk dat hierdie "onderstebo" organisasies meer effektief in die hantering van plaaslike behoeftes as groter liefdadigheidsorganisasies is.

Dit blyk dat gemeenskapsorganisasie tot 'n groter begrip van gemeenskapskonteks lei. Dit word gekenmerk deur gemeenskapsbeplanning, gemeenskapsaksie en -mobilisering, die bevordering van gemeenskapsverandering en, uiteindelik, invloed binne groter stelsels. Gemeenskapsorganisasies is oor die algemeen niewinsgewend en die geld wat ingesamel word, word gewoonlik in die aktiwiteite van die organisasie teruggeploeg.

Definisies

• Die Verenigde Nasies het gemeenskapsorganisasie in 1955 as aanvullend tot gemeenskapsontwikkeling beskou. Die VN het aanvaar dat gemeenskapsontwikkeling in onderontwikkelde gemeenskappe plaasvind, en gemeenskapsorganisasie in gebiede waar lewensvlakke taamlik hoog en maatskaplike dienste taamlik goed ontwikkel was, maar waar 'n groter mate van integrasie en gemeenskapinisiatief verlang is.
• Murray G. Ross het gemeenskapsorganisasie in 1955 as 'n proses gedefinieer waardeur 'n gemeenskap sy behoeftes of doelwitte identifiseer, orden, die selfvertroue en wil ontwikkel om daaraan te werk, die hulpbronne (innerlik en/of uiterlik) vind om hierdie behoeftes of doelwitte te hanteer, dan daarvolgens handel en sodoende samewerkende gesindhede en praktyke in die gemeenskap uitbrei en ontwikkel.
• Eduard C. Lindeman het gemeenskapsorganisasie in 1921 soos volg omskryf: "Gemeenskapsorganisasie is die fase van sosiale organisasie waarin die gemeenskap 'n bewuste poging aanwend om sy sake demokraties te beheer en om die hoogste dienste van spesialiste, organisasies, agentskappe en instellings deur middel van erkende onderlinge verhoudings te verkry.”
• Walter W. Pettit het dit in 1925 só omskryf: “Gemeenskapsorganisasie kan moontlik die beste omskryf word as 'n manier om 'n groep mense van hulle behoeftes bewus te maak en hulle te help om hierdie behoeftes te vervul."
• Russel H. Kurtz het dit in 1940 soos volg omskryf: “Gemeenskapsorganisasie is 'n proses wat hoofsaaklik met programverhoudings gemoeid is en binne die konteks van maatskaplike werk van ander basiese prosesse soos gevallewerk en groepwerk, waar daar met mense gewerk word, onderskei moet word. Gemeenskapsorganisasie kan as die proses beskou word waardeur verhoudings tussen die agentskap en die gemeenskap geïnisieer, verander of getermineer word ten einde by veranderende toestande aan te pas, en vorm dus die grondslag van alle maatskaplike werk...".
• Wayne Mcmillen het dit in 1947 soos volg geformuleer: “Gemeenskapsorganisasie word algemeen beskou as 'n doelbewuste poging om groepe te help om dieselfde doel en optrede na te streef. Dit word oral beoefen waar daar gepoog word om 'n saamvoeging van die talente en hulpbronne van twee of meer groepe ter wille van algemene of spesifieke doelwitte te verkry."
• C.F. Mcneil het dit in 1954 só gedefinieer: “Gemeenskapsorganisasie vir maatskaplike welsyn is die proses waardeur die gemeenskap, as individue of as verteenwoordigers van groepe, bymekaarkom om maatskaplike welsynsbehoeftes te bepaal, 'n plan uit te werk om daarin te voorsien en die nodige hulpmiddels te mobiliseer."
• Kramer en Specht het dit in 1975 soos volg omskryf: “Gemeenskapsorganisasie verwys na verskeie intervensiemetodes waardeur 'n gemeenskapsaksie, saamgestel uit individue, groepe of organisasies, deur 'n professionele veranderingsagent gehelp word om gesamentlik beplande stappe te doen ten einde spesiale probleme binne die demokratiese waardestelsels te hanteer."

Vergelyking tussen verwante terme

Gemeenskapsorganisasie en gemeenskapsontwikkeling is onderling verwant. Volgens die Verenigde Nasies is gemeenskapsontwikkeling gemoeid met die totale ontwikkeling van 'n ontwikkelende land met betrekking tot ekonomiese, fisiese en maatskaplike aspekte. Ten einde totale ontwikkeling te verkry word gemeenskapsorganisasie gebruik. Demokratiese prosedures, vrywillige samewerking, eiehulp, leierskapsontwikkeling, bewusmaking en sensitisering is aspekte wat deur gemeenskapsontwikkeling sowel as gemeenskapsorganisasie op prys gestel word.

Geskiedenis van gemeenskapsorganisasie

As ons na die aangetekende geskiedenis kyk, blyk dit duidelik dat daar gedurende elke tydperk informele genootskappe was waar mense probeer het om persone in nood te help en die regte van die samelewing te beskerm. Die formele organisasies wat vir die welsyn van die gemeenskap gestig is, is in Engeland geïnisieer ten einde die ernstige armoedeprobleem te hanteer wat tot bedelary gelei het. In 1601 is die Elizabethaanse armewet (poor law) ingestel om die armes van dienste te voorsien. Daarbenewens is daar die Londense Genootskap wat liefdadigheidsverligting organiseer en bedelary bekamp, en in 1880 het die Settlement House Movement in Engeland ontstaan.

Die historiese ontwikkeling van gemeenskapsorganisasie in Engeland is in 1974 deur Baldock in vier fases verdeel.

1. Eerste fase (1880–1920): Gedurende hierdie tydperk is gemeenskapswerk hoofsaaklik as 'n metode van maatskaplike werk gesien. Dit is as 'n proses beskou waardeur individue gehelp is om hulle maatskaplike aanpassing te verbeter. Dit het 'n groot rol in die koördinasie van vrywillige agentskappe se werk gespeel.
2. Tweede fase (1920–1950): Tydens hierdie tydperk het daar nuwe maniere ontstaan om maatskaplike vraagstukke en probleme te hanteer. Gemeenskapsorganisasie is met die regering se program vir stedelike ontwikkeling geassosieer. Die belangrikste ontwikkeling in hierdie tyd is die gemeenskapsorganisasie se assosiasie met die gemeenskapsvereniging-beweging.
3. Derde fase (1950 vorentoe): Dit het as 'n reaksie op die woonbuurt-idee (neighbourhood idea) ontstaan en was die fase waartydens die professionele ontwikkeling van maatskaplike werk plaasgevind het. Die maatskaplike werkers was bewus van die tekortkominge in die bestaande stelsel en was op soek na 'n professionele identiteit.
4. Vierde fase: Hierdie voortgaande fase is deur 'n opvallende betrokkenheid van die gemeenskapsaksie gekenmerk. Dit het die hele verhouding tussen gemeenskapswerk en maatskaplike werk bevraagteken. Dit word dus as 'n tydperk van radikale maatskaplike aksie beskou en ons kan die konflik tussen die gemeenskap en gesagstrukture sien. Die maatskaplike werkers se verbintenis met die gemeenskap word ge-deprofessionaliseer en dit is in dié tydperk dat konflikstrategieë by die gemeenskapswerk posvat.

Huidige vloei van gemeenskapsorganisasies

Gemeenskapsorganisasies word gewoonlik in die volgende kategorieë verdeel: gemeenskapsdiens en -aksie, gesondheid, onderwys, persoonlike groei en ontwikkeling, maatskaplike welsyn en eiehulp vir die minderbevoorregtes.

Gemeenskapgebaseerde organisasies (GGO's) wat binne 'n bepaalde omgewing funksioneer, verseker die gemeenskap van die volhoubare verskaffing van gemeenskapsdiens en aksies wat gesondheid, onderwys, persoonlike groei en ontwikkeling, maatskaplike welsyn en eiehulp vir die minderbevoorregtes betref. Mettertyd raak die volhoubaarheid gesonder en haalbaar aangesien die gemeenskap direk by die aksie of werksaamhede betrokke is – oral waar en wanneer geldelike en niegeldelike ondersteuning en bydraes gegenereer word. Amateursportklubs, skoolgroepe, kerkgroepe, jeuggroepe en gemeenskapsondersteuningsgroepe is tipiese voorbeelde van gemeenskapsorganisasies.

In ontwikkelende lande (soos dié suid van die Sahara) fokus gemeenskapsorganisasies dikwels op die versterking van die gemeenskap, insluitend MIV/Vigs-bewusmaking, menseregte (soos die Karen Human Regte-groep), klinieke, versorging van weeskinders, water- en sanitasievoorsiening en ekonomiese vraagstukke. Elders konsentreer maatskaplike yweraars op meer spesifieke kwessies soos die Chengara-stryd in Kerala, Indië.

Modelle van gemeenskapsorganisasie

Janadesh 2007 'n Sosiale aksiebeweging vir grondregte in Indië

Jack Rothman het in 1979 drie basiese modelle van gemeenskapsorganisasie onderskei.

• Plaaslike ontwikkeling – Volgens hierdie metode, wat vroeër deur die vestigingshuise (settlement houses) gebruik is, word daar met gemeenskapsgroepe gewerk. Dit is hoofsaaklik 'n proses van gemeenskapsbou. Leierskapsontwikkeling en die opleiding van die deelnemers is noodsaaklike elemente in die proses. Dit is daarop gerig om in die behoeftes van die teikenbevolking in 'n bepaalde gebied te voorsien, bv. woongebiedontwikkeling, padontwikkeling, ens.
• Maatskaplike beplanning – Hiervolgens word daar met 'n groot bevolking gewerk. Dit gaan primêr oor die evaluering van welsynbehoeftes en bestaande dienste in 'n gebied, en fokus op die beplanning van 'n moontlike bloudruk vir doeltreffender dienslewering. Dit is 'n responsiewe model wat op die behoeftes en gesindhede van die gemeenskap gerig is, bv. behuising, bekostigbare onderwys, ens.
• Sosiale optrede – Dit is 'n strategie wat deur groepe of subgemeenskappe of selfs nasionale organisasies gebruik word wat voel dat hulle nie die nodige invloed en hulpbronne het om in hulle behoeftes te voorsien nie. Hulle konfronteer die magstruktuur en gebruik konflik as metode om hulle probleme rondom ongelykheid en ontneming op te los, bv. 'n strukturele stelsverandering in maatskaplike beleidstellings wat tot ongelykheid tussen mense van verskillende sosio-ekonomiese situasies lei, bv. onderwysbeleide, indiensnemingsbeleide, ens.

Beginsels van gemeenskapsorganisasie

Beginsels is uitdrukkings van waardeoordele. Dis die veralgemeende riglyne vir gesonde praktyke. in 1958 het Arthur Dunham 28 beginsels vir gemeenskapsorganisasie geformuleer en dit onder die volgende sewe opskrifte groepeer:

1. Demokrasie en maatskaplike welsyn;
2. Gemeenskapsbronne vir gemeenskapsprogramme;
3. Burgerlike begrip, ondersteuning, deelname en professionele diens;
4. Samewerking;
5. Maatskaplike welsynprogramme;
6. Genoegsaamheid, verspreiding en organisering van dienste; en
7. Voorkoming.

In Indië het Siddiqui in 1997 'n stel beginsels uitgewerk wat op inheemse gemeenskapsorganisasie-praktyke gebaseer is.

1. Objektiewe beweging
2. Spesifieke beplanning
3. Aktiewe deelname
4. Intergroep-benadering
5. Demokratiese funksionering
6. Buigsame organisering
7. Benutting van beskikbare hulpbronne
8. Kulturele oriëntering

Impak van globalisering

Globalisering is besig om wesenlike veranderinge met betrekking tot werk, organisasies en gemeenskap aan te bring. Baie van die uitdagings wat deur globalisering geskep word, behels die afstanddoening van plaaslike gemeenskappe en woonbuurte, en 'n veranderende werklandskap. Saam met die oorgang na post-industrialisasie is daar al hoe meer uitdagings sowel as geleenthede vir gemeenskapsorganisasies op voetsoolvlak. Kundiges soos Grace Lee Boggs en Gar Alperovitz is bekend vir hulle visioenêre begrip van gemeenskapsorganisasie in hierdie veranderende konteks. Die kern van hierdie begrip is die erkenning dat "gemeenskappe" binne die konteks van plaaslike, nasionale en globale invloede bestaan. Daar is 'n behoefte om nuwe maatskaplike, ekonomiese en politieke stelsels deur gemeenskapsorganisasie te skep as 'n manier om plaaslike welvaart in hierdie veranderende landskap te herbou. Verwante konsepte sluit in visioenêre organisering, gemeenskapswelvaartprojekte, werknemermaatskappye, ankerinstellings en plekgebaseerde onderwys.

Verdere leesstof

• Cox, F.M. et al. (Ed). (1987): Strategies of Community Organization: A book of Readings, 4th ed. Itasca, 12, FE Peacock.
• J. Phillip Thompson (2005). Seeking Effective Power: Why Mayors Need Community Organizations. Perspectives on Politics, 3, pp 301–308.
• Jack Rothman (2008). Strategies of Community Intervention. Eddie Bowers Publishing Co.
• Siddiqui, H.Y. (1997). “Working with Communities”. Hira Publications, New Delhi.
• Hardcastle, D. & Powers, P. (2011). Community practice: Theories and skills for social workers. Oxford University Press. New York.
• Murray G. Ross (1955). Community Organization. Harper and Row Publishers. New York.
• Herbert J. Ruhim and Irene S. Ruhim 2001, Community organising and development, Allyn and Bacon, Massachusetts.
• Roger Hadlye, Mike Cooper, 1987, A Community social worker’s handbook, Tavistock publication, London.
• Michael Jacoby Brown (2007). Building Powerful Community Organizations. Long Haul Press.
• Harper E.B. and Dunham, Arthur (1959), Community Organisation in Action, Association Press, New York.