Georgiese skrifte

Die Georgiese skrifte is die drie skryfstelsels wat gebruik word om Georgies mee te skryf: Asomtawroeli, Noeschoeri en Mchedroeli. Hul letters stem ooreen en het dieselfde name en alfabetiese volgorde. Al drie alfabette is eenkasstelsels (hulle het nie aparte bo- en onderkasletters nie). Hoewel al drie nog gebruik word, word Mchedroeli aanvaar as die standaard vir Georgies en die ander Kartweliese tale.

Georgiese skrifte
Soort skryfstelsel	Alfabet
Tyd gebruik	Sedert 284 v.C.
Rigting	Links na regs
Tale	Georgies
Stelsels
Moederstelsels	Onseker; alfabetiese volgorde geskoei op Grieks Georgiese skrifte
ISO 15924	Geor, 240 Geok, 241
Unicode	U+10A0–U+10FF, U+2D00–U+2D2F
Nota
Hierdie bladsy kan fonetiese IFA-simbole of letters uit ander alfabette bevat
Portaal    Skryfstelsels

Kaart van Europese skrifstelsels:

   Grieks

   Grieks en Latyn

   Latyn

   Latyn en Cyrillies

   Cyrillies

   Georgies

   Armeens

Die moderne skrifte het 33 letters. Hulle het oorspronklik 38 gehad, maar vyf het in onbruik geraak.

Vergelyking

Die drie Georgiese skrifte: Asomtawroeli, Noeschoeri en Mchedroeli.

Geskiedenis van die Georgiese skrifte

Asomtawroeli, die historiese skrif

Die woord vir Georgies (Kartuli) geskryf in die Georgiese alfabet

Georgiese padteken in Georgië

’n Moderne padaanwysingsbord in die Georgiese en Latynse skrif

Die antieke Asomtawroeli-alfabet in die Dawit Garejis-klooster in Oos-Georgië

Die Georgiese Koninkryk van Iberië is in die 330's n.C. tot die Christendom bekeer. Kenners glo die ou Georgiese alfabet, Asomtawroeli, wat op die Latynse alfabet geskoei is, was nodig om godsdienstige leesstof toegankliker vir die Georgiërs te maak. Dit het in die 4de of 5de eeu gebeur. Die oudste voorbeeld van dié alfabet is ’n inskripsie uit 430 n.C. in ’n kerk in Betlehem.

Asomtawroeli (ასომთავრული, "hoofletters") is afgelei van aso (ასო, "letter") en mtawari (მთავარი, "hoof"). Ondanks die Georgiese naam was dit ook ’n eenkasstelsel, nes die moderne Georgiese alfabet.

Dié alfabet word deesdae soms vir hoofstukname in boeke gebruik, of as hoofletters in ’n groter lettertipe saam met letters van een van die ander twee alfabette.

Asomtawroeli letters
Ⴀ	Ⴁ	Ⴂ	Ⴃ	Ⴄ	Ⴅ	Ⴆ	Ⴡ	Ⴇ	Ⴈ	Ⴉ	Ⴊ	Ⴋ	Ⴌ
Ⴢ	Ⴍ	Ⴎ	Ⴏ	Ⴐ	Ⴑ	Ⴒ	Ⴣ	ႭჃ, Ⴓ	Ⴔ	Ⴕ	Ⴖ	Ⴗ	Ⴘ
Ⴙ	Ⴚ	Ⴛ	Ⴜ	Ⴝ	Ⴞ	Ⴤ	Ⴟ	Ⴠ	Ⴥ

Noeschoeri, die kerkskrif

Nnoeschoeri (ნუსხური "klein, onderkas") het in die 9de eeu vir die eerste keer sy verskyning gemaak. Dit is veral in die kerk gebruik.

Noeschoeri letters
ⴀ	ⴁ	ⴂ	ⴃ	ⴄ	ⴅ	ⴆ	ⴡ	ⴇ	ⴈ	ⴉ	ⴊ	ⴋ	ⴌ
ⴢ	ⴍ	ⴎ	ⴏ	ⴐ	ⴑ	ⴒ	ⴣ	ⴍⴣ, ⴓ	ⴔ	ⴕ	ⴖ	ⴗ	ⴘ
ⴙ	ⴚ	ⴛ	ⴜ	ⴝ	ⴞ	ⴤ	ⴟ	ⴠ	ⴥ

Mchedroeli, die moderne skrif

Die huidige alfabet, Mchedroeli (მხედრული, "militêr"), het in die 11de eeu sy verskyning gemaak. Dit is vir niekerklike doeleindes gebruik tot in die 18de eeu, toe dit die Choetsoeri-styl (wat die vorige twee alfabette gebruik het) vervang het.

Nes die ander twee alfabette het Mchedroeli nie aparte hoofletters nie. Sommige moderne skrywers het egter ’n soort tweekasstelsel geskep deur Asomtawroeli-letters as hoofletters te gebruik, soortgelyk aan die Choetsoeri-styl. Ander skep hoofletters deur sommige letters in ’n groter lettertipe te gebruik.

Mchedroeli letters
ა	ბ	გ	დ	ე	ვ	ზ	ჱ	თ	ი	კ	ლ	მ	ნ
ჲ	ო	პ	ჟ	რ	ს	ტ	ჳ	უ	ფ	ქ	ღ	ყ	შ
ჩ	ც	ძ	წ	ჭ	ხ	ჴ	ჯ	ჰ	ჵ	ჶ	ჷ	ჺ	ჸ	ჹ

Transkripsie

Die tabel hier onder bevat net die 33 letters in die moderne Mchedroeli-alfabet en nie dié wat in onbruik is nie. "Nasionaal" is die amptelike transliterasiestelsel van die Georgiese regering, terwyl "Laz" die amptelike stelsel in Noordoos-Turkye is vir die taal Laz.

Mchedroeli letters	Unicode	Naam	Nasionaal	ISO 9984	Afrikaans	Laz	IFA
ა	U+10D0	an	A a	A a	A a	A a	/ɑ/
ბ	U+10D1	ban	B b	B b	B b	B b	/b/
გ	U+10D2	gan	G g	G g	G g	G g	/ɡ/
დ	U+10D3	don	D d	D d	D d	D d	/d/
ე	U+10D4	en	E e	E e	E e	E e	/ɛ/
ვ	U+10D5	vin	V v	V v	W w	V v	/v/
ზ	U+10D6	zen	Z z	Z z	Z z	Z z	/z/
თ	U+10D7	tan	T t	T' t'	T' t'	T t	/tʰ/
ი	U+10D8	in	I i	I i	I i	I i	/i/
კ	U+10D9	k'an	K' k'	K k	K k	K' k'	/kʼ/
ლ	U+10DA	las	L l	L l	L l	L l	/l/
მ	U+10DB	man	M m	M m	M m	M m	/m/
ნ	U+10DC	nar	N n	N n	N n	N n	/n/
ო	U+10DD	on	O o	O o	O o	O o	/ɔ/
პ	U+10DE	p'ar	P' p'	P p	P p	P' p'	/pʼ/
ჟ	U+10DF	žan	Zh zh	Ž ž	Zj zj	J j	/ʒ/
რ	U+10E0	rae	R r	R r	R r	R r	/r/
ს	U+10E1	san	S s	S s	S s	S s	/s/
ტ	U+10E2	t'ar	T' t'	T t	T t	T' t'	/tʼ/
უ	U+10E3	un	U u	U u	Oe oe	U u	/u/
ფ	U+10E4	par	P p	P' p'	P' p'	P p	/pʰ/
ქ	U+10E5	kan	K k	K' k'	K' k'	K k	/kʰ/
ღ	U+10E6	ḡan	Gh gh	Ḡ ḡ	Gh gh	Ğ ğ	/ɣ/
ყ	U+10E7	q'ar	Q' q'	Q q	Q q	Q q	/qʼ/
შ	U+10E8	šin	Sh sh	Š š	Sj sj	Ş ş	/ʃ/
ჩ	U+10E9	čin	Ch ch	Č' č'	Tsj tsj	Ç ç	/tʃ/
ც	U+10EA	can	Ts ts	C' c'	Ts ts	Ts ts	/ts/
ძ	U+10EB	jil	Dz dz	J j	Dz dz	Ž ž	/dz/
წ	U+10EC	c'il	Ts' ts'	C c	Ts' ts'	Ts' ts'	/tsʼ/
ჭ	U+10ED	č'ar	Ch' ch'	Č č	Tsj' tsj'	Ç' ç'	/tʃʼ/
ხ	U+10EE	xan	Kh kh	X x	Ch ch	X x	/x/
ჯ	U+10EF	ǰan	J j	J̌ ǰ	Dj dj	C c	/dʒ/
ჰ	U+10F0	hae	H h	H h	H h	H h	/h/

Sien ook

• Geskiedenis van die alfabet

Bibliografie

• Aronson, Howard I. (1990), Georgian: a reading grammar (tweede ed.), Columbus, OH: Slavica 
• Shosted, Ryan K.; Vakhtang, Chikovani (2006), "Standard Georgian", Journal of the International Phonetic Association 36 (2): 255–264, doi:10.1017/S0025100306002659 

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Georgiese skrifte.
• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia