Gesigsgebreke

Gesigsgebreke kan ontstaan as gevolg van verskeie faktore, die hoofrolspeler is die ontvang en uitstraling van lig. Die oog is 'n besonder fyn orgaan wat ligeffekte kan registreer. Maar om gesigsgebreke te kan begryp is dit nodig om ʼn visuele voorstelling te verduidelik: ʼn Oog is gerig op ʼn bottel.

Die bekende Cavour het ook swak sig gehad

Twee ligstrale verlaat die bottel. Die een straal gaan deur die middel van die lens en word nie gebuig nie; die ander een gaan deur die boonste deel van die lens en word afwaarts gebuig. Net so gaan strale van die onderpunt van die bottel deur die middel en die onderste deel van die lens. In albei gevalle ontmoet die strale mekaar weer, dit wil sê hulle word op die retina in fokus gebring.

Die beelde is egter onderstebo. Senuwee-impulse wat deur die omgekeerde beeld op die retina gevorm word, word dadelik deur die gesigsenuwee na die brein vervoer, en daar word die beeld regop waargeneem omdat die mens van kleins af so daarop ingestel is. Die strale van die boonste en onderste deel van die bottel is eweredig. Wanneer ʼn klein voorwerp naby die oog waargeneem word, is die strale nie parallel nie. Om hierdie uiteenlopende strale in fokus te bring, moet die lens sterker word. In ʼn gesonde oog trek die lensspiere saam, die lens word dikker en die ligstrale word voldoende gebuig om ʼn volmaakte beeld op die retina te gooi. Hierdie proses staan bekend as akkommodasie.

Gebreke van straalbreking

In ʼn normale en gesonde oog word die feitlik ewewydige ligstrale wat die lens bereik van ʼn voorwerp wat minstens 6 m ver is, op die retina gefokus. Hierdie toestand word normale gesigvermoë of emmetropie genoem. Baie mense se oogbolle is langer of korter as die normale. Ander mense se lense is weer te swak.

Al hierdie afwykings veroorsaak dat die beeld nie presies op die retina val nie, maar daarvoor of daaragter. Al die strale bereik wel die retina, maar aangesien hulle nie daarop gefokus is nie, is die beeld onduidelik. Hierdie afwykings staan as gebreke van straalbreking bekend. Vier van die bekendste gebreke is:

Bysiendheid

In die geval van bysiendheid val die gefokusde beeld nie op die retina nie, maar daarvoor. Die algemeenste oorsaak hiervoor is ʼn te lang oogbol, waarin die retina te ver terug is om die beeld te ontvang. Bysiendheid kan ook veroorsaak word deur ʼn ongewoon gekromde horingvlies of ʼn lens wat die strale abnormaal breek.

Versiendheid

In hierdie geval word die beeld van voorwerpe wat ver is, agter die retina gevorm. Mense wat aan hierdie ooggebrek ly, moet hul oë akkommodeer om voorwerpe wat meer as 6 m ver is, op die retina in te stel. Sulke mense kan dikwels nie voorwerpe naby hulle waarneem nie; daarom word die kwaal versiendheid genoem.

Ouderdomsversiendheid

Ouderdomsversiendheid staan ook bekend as presbiopie. Dit is ʼn samestelling van twee Griekse woorde, presbus en ops, wat onderskeidelik “oud” en “gesig” beteken. Dit beskryf ʼn spesiale soort gesigsgebrek wat voorkom wanneer mens ouer word.

Dikwels begin dit op ongeveer vyf-en-veertigjarige ouderdom. Ouderdomsversiendheid word veroorsaak deur ʼn geleidelike verlies aan elastisiteit van die lens van die oog. Dit beteken dat wanneer die lensspiere saamtrek en die draagligamente of –spier verslap, die lens nie meer soveel as voorheen kan uitbol nie. Sodoende verloor die oog sy akkommodasievermoë.

Astigmatisme

Die woord kom van die Griekse woorde a en stigma, wat saam die betekenis van “sonder ʼn punt” het. Hierdie uitdrukking beskryf wat met die beeld van voorwerpe gebeur as die horingvlies- of lensoppervlak nie sferies is nie, maar twee heeltemal verskillende krommings, soos die vorm van ʼn suurlemoen, het. Dit veroorsaak dat die ligstrale wat die oog op ʼn horisontale vlak binnedring, meer gebuig word as die ligstrale wat die oog op ʼn vertikale vlak binnedring.

Die strale word gevolglik nie op een punt gefokus nie, maar in ʼn lyn. Veronderstel die astigmatiese lens is soos ʼn suurlemoen gevorm wat op sy punt staan. Horisontale strale word meer gebuig omdat hulle deur die sterker gekromde deel van die suurlemoen gaan. Die vertikale strale word minder gebuig, aangesien die deel waardeur hulle gaan, minder gekrom is en die fokuspunt gevolglik verder. Veronderstel dat die retina dan op ʼn horisontale vlak ongeveer 5 m weg moet wees.

Bronnelys

• KENNIS, 1980, ISBN 0798108231, volume 1, bl. 176, 177