Haarlem (skip)

   Hierdie artikel behoort versmelt te word met Stranding van Haerlem.
Maak seker om die inhoud te skuif na die bladsy wat reeds aan Wikidata gekoppel is!
Indien altwee gekoppel is, sien hier.

Die artikel is oor die skip, vir ander gebruike, sien Haarlem.

Geen skeepsramp het so 'n direkte invloed op die geskiedenis van Suid-Afrika gehad as die stranding in Tafelbaai van die VOC-skip die Haarlem nie. Dit het direk gelei tot die stigting van die verversingspos aan die Kaap die Goeie Hoop onder Jan van Riebeeck.

Op 16 Januarie 1647 het die Haarlem (ook genoem Nieuwe Haerlem of slegs Haerlem) as deel van die retoervloot van Batavia (Java) na Nederland vertrek. In Maart was die Haarlem in Tafelbaai geanker. Weens 'n skielike besonder sterk suidooster strand die skip net suid van die huidige Milnerton. Die kaptein en van sy bemanning gaan met 'n ander skip in die vloot verder en laat onderkoopman Leendert Janszen en 'n groep van 60 in die Kaap agter tot die retoervloot van 1648 hulle na die vaderland sou terugneem. So word Janszen-hulle die eerste blankes wat 'n winter aan die Kaap deurbring.

Tussen die duine bou die skipbreukelinge 'n vierkantige vesting van hout “vasticheyt Zandenburgh” as skuiling teen die Kaapse winter en bergplek vir al die vrag van die Haarlem wat hulle kon red. Daarna het hulle die wrak aan die brand gesteek. Hulle gaan op jagtogte, ruil beeste en skape met die Strandlopers en lê groentetuine aan.

Op 3 April 1648 vertrek die geselskap met die retoervloot onder Wollebrandt Geleynsz de Jongh na Nederland. Op een van die skepe is Jan van Riebeeck 'n passasier.

Die Here XVII vra dat Janszen 'n rapport opstel oor sy verblyf aan die Kaap. Hy en Matthys Proot wys in hul “Remonstrantie” (verslag) op die voordele wat 'n steunpunt hier vir die skeepvaart tussen Nederland en Java sal inhou. Groente en vrugte sal hier in die vrugbare grond goed verbou kan word, vars vleis en vis is volop beskikbaar, 'n hospitaal vir siek matrose kan gebou en die Khoikhoi gekersten word. Boonop kan die bou van 'n kaai baie skipbreuke verhoed. 'n Nederlandse vestiging kan boonop onverhoedse hinderlae deur die vyand teenwerk. Gevolglik besluit die VOC om 'n verversingspos hier te stig. Proot word aanvanklik as kommandeur gekies, maar in Desember 1651 word Jan van Riebeeck amptelik aangewys.

Bibliografie

• Burman, Jose: The bay of storms – Table Bay 1503-1860. Kaapstad: Human & Rousseau, 1976. ISBN 0-7981-0670-0
• Potgieter, Coenraad: Skipbreuke aan ons kus. Kaapstad: Tafelberg Uitgewers, 1969.
• Turner, Malcolm: Shipwrecks and salvage in South Africa – 1505 to the present. Kaapstad: Struik, 1988. ISBN 0-86977-387-9