Helene de Klerk

Hélène de Klerk (*onbekend, Somerset-Wes –† 4 Desember 1979, Kaapstad) was ’n Afrikaanse aktrise en dramaturg wat veral bekendheid verwerf het vir haar skrywerk vir kinders. Sy was getroud met die skrywer en dramaturg Andries de Klerk.

Lewe en werk

Vroeë lewe

Hélène Pienaar is in Somerset-Wes gebore as die dogter van ds. P.J. Pienaar en Henriette Pienaar. Haar ma is self bekend as skrywer van kindergedigte. Haar oudste broer is Theo Pienaar, die kaptein van die eerste Springbokrugbyspan wat in 1921 na Nieu-Seeland getoer het.

Opleiding en loopbaan

Sy bekwaam haar aan die Universiteit van Kaapstad om primêre onderwys te gee en is dan ook onderwyseres vir sowat drie jaar. Hierna sit sy haar studies voort aan die Universiteit van Kaapstad in spraakopleiding en toneelspel en sluit dan aan by die Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie (SAUK). Hier bied sy veral kinderprogramme aan en is die Tannie van die Kinderhoekie. Sy moes feitlik elke program self opstel en lewer en die skaarste van geskikte materiaal dwing haar om baie daarvan self te skryf. Sy bedank hierdie pos wanneer sy trou. Sy is getroud met Andries Johannes Bester de Klerk, later Provinsiale Sekretaris van die Kaapprovinsie en self ’n dramaturg, en die egpaar het drie dogters. Hulle bly in Oranjezicht in Kaapstad. As aktrise speel sy in toneelstukke in Kaapstad en ook in Pretoria, terwyl sy ook in radioprogramme optree. Van haar rolle sluit in die hoofrol in die opvoering van Liefdesvuur deur die Kaapstadse Afrikaanse Toneelvereniging. Vir die Eisteddfod verwerk sy liedere uit Engels en Duits in Afrikaans.

Sterfte

Sy is op 4 Desember 1979 in Kaapstad oorlede.

Skryfwerk

Sy skryf veral kinderlektuur, maar ook radioreekse, toneelstukke en gedigte.

Toneelstukke vir kinders

In Twee kindertoneelstukkies bundel sy Ko-ee en As die klok twaalfuur slaan, wat beide eerste pryse verwerf by die Afrikaanse Eisteddfod in Kaapstad. In ’n ou Kaapse tuin is ’n eenbedryf wat vir die jeug geskryf is. Die stuk speel in 1760 af en daarin vertel die bejaarde slavin Nenna hoe sy lank gelede van haar eienaar weggeloop het toe sy nog as Ayesja bekend gestaan het. Deur terugflitse word ’n sterk fantasie-element in die toneelstuk ingewerk. Die beeldjie wat Nenna gehelp het om haar vryheid te verkry, verskyn en verdwyn op die verhoog en die optrede van die Silwerblaarboodskappers, wat op versoek van die beeldjie silwer blare laat val om die verdwaalde kinders terug te lei, dra tot die sprokies- en fantasie-element by. Haar bekendste dramas vir die jeug is die eenbedrywe Die ring en Dienie speel toneel en hulle word dan ook gereeld opgevoer. Die ring is ’n situasiespel waarin ’n verliefde jong meisie sorg dat haar ouer suster se trouring kort voor die troue spoorloos verdwyn. Hierdie drama word opgeneem in Gerhard J. Beukes se versamelbundels Kom ons speel toneel! en Skuif oop die gordyn en in Die ring en ander eenbedrywe, wat sy saam met haar man Andries de Klerk uitgee. Die blyspel Dienie speel toneel word opgeneem in Gerhard J. Beukes se Nuwe eenbedrywe^[1] en Woord en masker. Rob Antonissen sonder in sy bespreking van hierdie versamelbundel^[2] hierdie stuk uit as die beste wat in die bundel opgeneem is en uitmunt met sy voorstelling van ’n ongewone tipe in ’n ongewone situasie. Haar laaste bydrae kort voor haar dood is die skryf van die woorde vir die musiekblyspel Beertjie met die gelapte broek, waarvoor Arthur Swanson die musiek komponeer.

Versamelbundels vir kinders

Van haar kinderverse word opgeneem in die versamelbundels Nuwe klein verseboek en My Afrikaanse verseboek. Sy skryf verhale vir kinders wat as Kamma-storieboek en kinderverse wat as Bontgesiggie gepubliseer word en vertaal Ouma Loekie en haar hoede van Joyce Wood met tekeninge deur Frank Francis in Afrikaans. Dalro publiseer verder Die jongspan sing, kinderliedjies waarvoor sy die woorde en Walter Swanson die musiek skryf.

Volwasse skryfwerk

Vir volwassenes skryf sy saam met haar man die vollengte historiese drama Die ongebore dag, wat bekroon word met ’n prys in die Van Riebeeck-herdenkingsdramawedstryd. Dit is ’n historiese drama uit die jaar 1795. Die ring en ander eenbedrywe bevat ook haar eenbedryf Plaas toe wat die ondergang van boere op die diamantdelwerye uitbeeld. Marionet aan die muur is ’n tendensdrama. Sy is een van die eerste skrywers wat vir die radio skryf. Haar radiodrama Liefdesdroom is die oudste opname van ’n Afrikaanse radiodrama wat deur die SABC in hulle klankargief bewaar word en is reeds in 1937 uitgesaai. Hierin wil ’n huisvrou haar hoorspel inskryf vir die landwye hoorspelkompetisie. Haar man is skepties, maar sy kry ondersteuning van sy beste vriend. Een aand hoor die man hoe sy vrou en beste vriend hulle liefde aan mekaar verklaar en beplan om saam weg te loop. In ’n vlaag van jaloesie vermoor hy sy beste vriend, net om uit te vind dat sy vrou en hy slegs besig was om te repeteer aan haar radiodrama. Die beroemde aktrise Wena Naudé vertolk ’n hoofrol in hierdie radiodrama. Saam met Stephan Bouwer verwerk sy The beadle van Pauline Smith vir beeldsending oor televisie as Die koster.

Publikasies

Jaar	Publikasie
1940	Twee kindertoneelstukkies: Ko-ee en As die klok twaalfuur slaan
1944	Die ring en ander eenbedrywe (saam met Andries de Klerk)
1952	In ’n ou Kaapse tuin
1953	Die ongebore dag (saam met Andries de Klerk)
1961	Bontgesiggie
1963	Marionet aan die muur
	Die kamma-storieboek
1976	Die beertjie met die gelapte broekie (musiek deur Walter Swanson)
1978	Die jongspan sing (musiek deur Walter Swanson)

Vertaling

1969 – Ouma Loekie en haar hoede – Joyce Wood

Bronnelys

Boeke

Beukes, Gerhard J. (red.) Nuwe eenbedrywe. J.L. van Schaik Bpk. Pretoria Eerste druk 1952
Beukes, Gerhard J. (red.) Woord en masker. J.L. van Schaik Bpk. Agtste uitgawe 1972
Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Academica, Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1983
Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanseletterkunde. Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999

Tydskrifte en koerante

Anoniem. Bekende Kaapse skryfster sterf. Die Burger, 7 Desember 1979
Nienaber, C.J.M. ’n Bespreking van ‘Woord en masker’. Klasgids. Jaargang 2 no. 4, Mei 1967

Internet

Ander verwysings

↑ Antonissen, Rob. Standpunte. No. 29, September 1953
↑ Antonissen, Rob. Standpunte. No. 29, September 1953

[1] Antonissen, Rob. Standpunte. No. 29, September 1953

[2] Antonissen, Rob. Standpunte. No. 29, September 1953

[1]

[2]