Somerset-Wes
Somerset-Wes is 'n dorp in die Suidwes-Kaap binne die Stad Kaapstad Metropolitaanse Munisipaliteit in die Helderberggebied geleë, sowat 45 km suidoos van Kaapstad. Dit is een van die rykste en snelgroeiende dorpe in die land en die tuiste van 'n groot Duitse, Engelse, Nederlandse, sowel as oud-Namibiese bevolking, vandaar die bynaam "Sommer Suidwes". Die bevolking het na raming die afgelope sowat 15 jaar verdubbel, terwyl die sakekern van die dorp uit die hoofstraat na die omgewing van die "Somerset Mall" winkelkompleks verskuif het, wat nou as die sakekern van die hele Helderberg-kom (Somerset-Wes, die Strand en Gordonsbaai) dien.
Somerset-Wes (en) Somerset West | |
|---|---|
 Lugfoto van Somerset-Wes met die Hottentots-Hollandberge en die Steenbrasdam op die agtergrond | |
  Somerset-Wes Somerset-Wes se ligging in Wes-Kaap | |
| Koördinate: 34°05′S 18°51′O / 34.083°S 18.850°O | |
| Land |  Suid-Afrika |
| Provinsie | Wes-Kaap |
| Munisipaliteit | Stad Kaapstad |
| Stigting | 1822 |
| Regering | |
| Oppervlak | |
| • Totaal | 61,37 km2 (23,70 vk. myl) |
| Bevolking (2011)[1] | |
| • Totaal | 55 166 |
| • Digtheid | 899/km2 (2 330/vk. myl) |
| Rasverdeling (2011) | |
| • Wit mense | 60.1% |
| • Indiërs/Asiërs | 0.9% |
| • Bruin mense | 24.5% |
| • Swart mense | 13.0% |
| • Ander | 1.6% |
| Taal (2011) | |
| • Afrikaans | 52.3% |
| • Engels | 37.5% |
| • Xhosa | 4.8% |
| • Ander | 5.3% |
| Poskode (strate) | 7130 |
| Skakelkode | 021 |
Geskiedenis
wysig
Die dorp is in 1822 gestig op 'n deel van die historiese plaas Vergelegen en vernoem na goewerneur lord Charles Somerset (1763–1831), die destydse goewerneur van die Kaapkolonie van 1814 tot 1826.
Die opgetekende geskiedenis strek egter verder terug, aangesien die area reeds in 1657 deur Europeërs besoek is. Hulle het 'n klein Hottentot-stam teëgekom wie se skape in die vallei gewei het. Die Europese besoekers het die gebied half as 'n grap en half uit nostalgie na hulle vaderland Hottentots-Holland genoem. Vir omtrent R1 500 se handelsware het die Hottentotte hul "Holland" aan die Europeërs verkoop en met hulle skaaptroppe weggedwaal.
Die gebied was aanvanklik opgedeel in groot plaasgebiede. Twee van die groter plase, Parelvallei en Vergelegen het behoort aan die seuns van die destydse goewerneur van Stellenbosch, Simon van der Stel. Een van die seuns, Wilhelm, het sy pa as goewerneur opgevolg, maar het so baie van sy tyd aan die uitbouing van sy plaas en die versameling van persoonlike rykdom gewy, dat hy naderhand daarvan aangekla is dat hy van sy plig versuim. Die Van der Stel-seuns is uit die Kaap gejaag en hulle plase is opverdeel. Vandag behoort die plaas Vergelegen aan die mynbou-reus, Anglo American, wat die plaashuis herstel het tot sy oorspronklike toestand. Die plaas produseer van Suid-Afrika se beste wyne. Buiten Vergelegen, is daar nog ander wingerde, plantasies, groentelande en weiding in die kom.
In die 1960's was die AECI-fabriek, tussen Strand en Somerset-Wes, die tweede grootste dinamietvervaardiger ter wêreld.
Plaaslike bestuur
wysigSomerset-Wes het van 1904 tot 1996 sy eie munisipaliteit gehad. Van 1996 tot 2000 was die dorp deel van (en setel van) die tussentydse Helderberg-munisipaliteit. Sedert 2000 is dit deel van die Kaapstadse metropool.
Wapens
wysigMunisipaliteit (1) — Somerset-Wes se munisipale raad het sy eerste wapen in 1935 in gebruik geneem.[2]
Munisipaliteit (2) — 'n Nuwe wapen is in 1953 deur die College of Arms (in Londen) aan die raad verleen : In blou, 'n goue gekettingde valhek; oop 'n skildhoof, ook goud, 'n ondergaande rooi son. Die helmteken was 'n goue halwe leeu met 'n druiwetros in die voorpoot, uitkomend uit 'n rooi muurkroon. Die wapenspreuk was "Prorsum sursum". Die wapen is deur Ivan Mitford-Barberton en H. Ellis Tomlinson ontwerp. Dit is in 1994 by die Buro vir Heraldiek geregistreer.[3]
Munisipaliteit (3) — Die Helderberg-munisipaliteit het 'n nuwe wapen in 1998 by die Buro geregistreer : In blou, op 'n golwende groen faas die boonste rand goud gefimbrieer en oor die onderste rand heen 'n golwende silwer dwarsbalk. drie goue gestingelde en geblaarde proteablomme, silwer geknop en in die skildhoof 'n goue son. Die helmteken was 'n druiwetros en 'n anker uitkomend uit 'n blou muurkroon. Die wapenspreuk was "Salus populi suprema lex".[3]
NG gemeente
wysig- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: NG gemeente Somerset-Wes.
In 1819 is 'n wyk van die gemeente Stellenbosch tot 'n afsonderlike gemeente met die naam Hottentots-Holland afgestig. Die naam is later verander na Somerset, maar in 1844 noem die ringskriba die gemeente nog Somerset, Hottentotsholland (sic).
'n Aantal invloedryke mense het reeds in 1818 die plaas Cloetenburg gekoop en met die oprigting van 'n kerkgebou begin. In 1819 is die gebou deur die konsulent, ds. Meent Borcherds van Stellenbosch, ingewy. In dieselfde jaar het 'n oorstroming groot skade aan die kerkgebou en pastorie aangerig. Die gemeente was klein en arm, maar met die hulp van D.J. van Ryneveld, landdros van Stellenbosch, kon die gemeente die regering oorreed om 'n predikant aan te stel en sy salaris te betaal. Die eerste predikant, ds. Johannes Spyker, is in 1823 hier bevestig.
Die gemeente Hottentots-Holland is in 1976 van die moedergemeente afgestig. Die belydende lidmate van daardie gemeente het in 1990 1 152 getel en in 2007 1 272. Die moedergemeente groei nie meer nie. Die belydende lidmate het in 1990 1 684 getel en in 2007 1 118. Die NG gemeente Helderberg (1969) omvat egter die snelgroeiendste dele van die dorp en is 'n sogenaamde makrogemeente met 2 435 belydende lidmate in 1990 en 3 831 in 2007, die grootste in die Wes-Kaap naas Stellenberg se 4 028 en Vredelust, Bellville, se 3 990 belydende lidmate.
Opvoeding
wysigDie Hoërskool Parelvallei het in 2007 1 155 leerders gehad, met ietwat meer Engelse as Afrikaanse leerders. In 2014 was die leerdertal 946, van wie net meer as 'n kwart Afrikaans was en die res Engels. Die Hoërskool Hottentots-Holland, geleë tussen Somerset-Wes en die Strand, het in 2007 965 leerders gehad, van wie sowat driekwart Engels was. In 2014 was die totaal 1 011, van wie minder as 'n vyfde Afrikaans was. Die grootste skool op die dorp was in 2007 Gordon Sekondêre Skool wat hoofsaaklik die bruin gemeenskap bedien en 1 315 leerders gehad het van wie die meeste in Afrikaanse klasse was. In 2014 het dié skool 1 006 leerders gehad van wie nagenoeg driekwart Afrikaans was. Daar was in 2014 sowat 30 skole op die dorp, van privaat en staatskleuterskole tot talryke laerskole (waarvan drie groot voormalige Model C-laerskole met altesaam 2 656 leerders) en 'n aantal privaat skole, onder meer die kultuurskool Somerset College (gr. 1 tot 12). Die grootste skool in 2014 was die Laerskool De Hoop met 1 044 leerders.
Bekende inwoners
wysig- Henry Vollam Morton (1892–1979), Brits-gebore joernalis en reisskrywer.
- Trevor Immelman – Beroepsgholfspeler en wenner van die 2008-Meesterstoernooi.
Bronne
wysig- Burman, Jose: The False Bay Story. Kaapstad: Human & Rousseau,1977. ISBN 0-7981-0777-4
- Olivier, P.L. (samesteller), Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952
- Raper, P.E., Dictionary of South African Place Names, Lowry Publishers, Johannesburg, 1987
- Tredgold, Arderne: Bay between the mountains. Kaapstad: Human & Rousseau, 1995. ISBN 0-7981-3424-0
- Mayhew, Vic (red.), Reader’s Digest Illustrated Guide to Southern Africa, The Reader’s Digest Association South Africa (Pty.) Limited, Kaapstad, 1980
Sien ook
wysigVerwysings
wysig- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 "Hoofplek Somerset-Wes". Sensus 2011.
- ↑ Wes-Kaapse Argief : Somerset-Wes Munisipale Notules (23 April 1935).
- ↑ 3,0 3,1 National Archives of South Africa : Data of the Bureau of Heraldry.