Metropool

'n Metropool is 'n groot stad of stedelike agglomerasie, ook genoem stedegroep, wat 'n beduidende ekonomiese, politieke en kulturele sentrum vir die land of streek is, en 'n belangrike middelpunt vir streeks- en internasionale verbindings, handel en kommunikasie. Die term is Grieks (Μητρόπολη) en beteken die "moederstad" van 'n kolonie (in die antieke sin), dus 'n stad wat setlaars uitstuur. Dit is later veralgemeen om te verwys na 'n stad wat beskou word as die middelpunt van 'n spesifieke aktiwiteit, of enige groot, belangrike stad in 'n land.

Tokio, die wêreld se grootste metropool.

São Paulo, die grootste metropool in die Suidelike Halfrond.

'n Groot stad wat aan 'n groter stedelike agglomerasie behoort, maar nie die kern van die agglomerasie is nie, word nie gewoonlik beskou as 'n metropolis nie, maar as 'n deel daarvan.

Geskiedenis

Die Colosseum in die aand.

In die antieke verlede was metropool die woord vir 'n stad of staat van oorsprong van 'n kolonie. Baie groot stede wat deur antieke beskawings gestig is, word beskou as belangrike metropole van hul tyd vanweë hul groot bevolkings en belangrikheid. Party van hierdie antieke metropole het oorleef tot in die moderne tye en is van die wêreld se oudste onafgebroke bewoonde stede.

Volgens moderne kriteria word Rome beskou as die heel eerste metropool, met 1 miljoen mense in jaar 1 en 'n stedelike kultuur wat argitektuur ingesluit het wat in baie eeue nie geëwenaar is nie.

Wêreldstad

Die konsep van 'n wêreldstad is 'n stad wat 'n regstreekse en tasbare uitwerking het op wêreldsake op sosio-ekonomiese maniere. 'n Poging om wêreldstede te definieer en te kategoriseer deur finansiële maatstawwe is gedoen deur die Globalisering en Wêreldstedenavorsingnetwerk, wat hoofsaaklik gesetel is in die Loughborough-universiteit in Engeland. Die studie het stede in volgorde geplaas na aanleiding van hul verskaffing van "gevorderde produsentedienste" soos rekeningkunde, reklame, finansies en regte.

'n Metropool is nie noodwendig 'n wêreldstad nie – of, as dit een is, is dit dalk nie onder die grootstes nie – weens sy lewenstandaard, ontwikkeling en infrastruktuur. 'n Metropool wat ook 'n wêreldstad is, is 'n wêreldmetropool.

Volgens land

Afrika

Kaïro se stadsprofiel.

Egipte

Kaïro en Alexandrië word beskou as Egipte se grootste metropole.

Nigerië

Lagos is die grootste metropoolse stad in Nigerië.

Suid-Afrika

In Suid-Afrika is 'n metropolitaanse munisipaliteit of "Kategorie A-munisipaliteit" 'n munisipaliteit wat die funksies van die plaaslike regering vir 'n stedegroep uitvoer. Dit is in teenstelling met areas wat hoofsaaklik landelik is, waar die plaaslike regering in distriksmunisipaliteite verdeel is (wat vergelyk kan word met 'n county in die VSA) en 'n plaaslike munisipaliteit. Daar is agt metropolitaanse munisipaliteite in Suid-Afrika: Johannesburg, Tshwane (Pretoria), Ekurhuleni (Oos-Rand), Kaapstad, Buffalo-stad (Oos-Londen), eThekwini (Durban), Mangaung (Bloemfontein) en die Nelson Mandelabaai Metropolitaanse Munisipaliteit (Port Elizabeth/Uitenhage).

Dhaka is die grootste stad in Bangladesj.

Asië

Bangladesj

In die Volksrepubliek van Bangladesj is daar elf metropolitaanse areas: Dhaka-Noord, Dhaka-Suid, Gazipur Chittagong, Rajshahi, Khulna, Sylhet, Barisal en Rangpur. Grond is duur en inwoners het 'n beter stedelike lewenstyl. Spesiale polisiedepartemente word toegewys vir die metropolitaanse stede, en daar is stadskorporasies waarvoor burgemeesters vir 'n vyfjaar-periode verkies word. Die meeste van hierdie stede het 'n bevolkingsdigtheid van 35,000/vierkante myl, en meer. Dhaka word beskou as 'n megastad omdat sy bevolking meer as 10 miljoen is.

Indië

Mumbai is Indië se grootste stad.

In Indië is daar 47 metropolitaanse stede. Volgens die 2011-sensus is die toptien metropolitaanse stede volgings hul bevolking Mumbai, Delhi, Bengaluru, Hyderabad, Ahmedabad, Chennai, Kolkata, Surat, Pune en Jaipur. Die sensuskommissie het die kwalifikasie vir 'n metropolitaanse stad omskryf as "die stede wat 1 miljoen of meer inwoners het" en 'n megastad as "die stede wat 4 miljoen en meer inwoners het".

Indonesië

Jakarta, die grootste en besigste stad in Indonesië.

In Indonesië is die metropolitaanse stede in Jabodetabek (Jakarta, Bogor, Depok, Tangerang, Bekasi), die grootste metropolitaanse gebied in Suidoos-Asië en die vyfde grootste metropolitaanse gebied in die wêreld (2007). Die ander stede is Surabaya, Bandung, Semarang en Medan.

Iran

In Iran is die metropolitaanse stede Teheran en Mashhad, asook ander stede soos Shiraz, Karaj, Isfahan, Tabriz, Ahvaz en Qom.

Israel

In Israel is daar vier vername metropolitaanse areas: Tel Aviv, Jerusalem, Haifa, Beer Sheva. Israel se Sentrale Buro vir Statistieke het die grense bepaal van Tel Aviv, Haifa en Beer Sheva, en aan die metropolitaanse area konsentriese sirkels toegewys wat die intensiteit van die hoofstadverbindings bepaal.

Japan

Die stadsprofiel van Tokio, met die berg Fudji in die agtergrond.

Die Japannese regsterm to (都) word as benaming vertaal as "metropool", hoewel bestaande vertalings voor dié benaming bestaan het. Gestruktureer as 'n prefekdom pleks van 'n gewone stad, is daar net een to in Japan, naamlik Tokio. Sedert 2008 het Japan 11 ander stede met 'n bevolking van meer as 1 miljoen. Dieselfde Kanji-karakter in Chinees of in generiese Japannees (tradisioneel of nie-spesifiek) word op verskeie maniere vertaal: stad, munisipaliteit en spesiale munisipaliteit.

Libanon

Beiroet, Sidon en Tripoli is drie van die vernaamste metropolitaanse gebiede langs die Libanese kuslyn. Die meeste van Libanon se metropolitaanse gebiede en grootste stede is langs die kus geleë.

Pakistan

Karatsi is Pakistan se grootste stad met 'n inwonertal van sowat 23.5 miljoen.

Pakistan se die vernaamste metropolitaanse stede is Karachi, Lahore, Faislabad, Multan en die tweelingstede Islamabad (die hoofstad) en Rawalpindi.

Filippyne

Metro Manila, die metropolitaanse area in die Filippyne met die meeste inwoners.

Metropolitaanse Manila, of bloot Metro Manila, is die metropolitaanse streek wat die stad Manila en sy omliggende gebiede in die Filippyne insluit. Dit bestaan uit 17 stede, naamlik Manila, Caloocan, Las Piñas, Makati, Malabon, Mandaluyong, Marikina, Muntinlupa, Navotas, Pasay, Pasig, Parañaque, Quezon City, San Juan, Taguig, Valenzuela en Pateros. Die streek is die politieke, ekonomiese, sosiale, kulturele en opvoedkundige sentrum van die Filippyne. Volgens 'n presidensiële verordening is Metro Manila as geheel die setel van die Filippyne se regering, maar die stad Manila is die regering. Die grootste stad in die metropool is die stad Quezon, terwyl die grootste sakedistrik die Makati- sentrale sakedistrik is.

Singapoer

Die Republiek van Singapoer is 'n soewereine stadstaat en 'n metropool.

Suid-Korea

In die Republiek van Korea is daar sewe spesiale en metropolitaanse stede op selfregerende administratiewe vlak, naamlik Seoul, Busan, Incheon, Daegu, Gwangju, Daejeon en Ulsan.

Taiwan

Taipei, die grootste stad in Taiwan, is die politieke, ekonomiese en kulturele sentrum van die Taiwannese. Die metropolitaanse gebied bestaan uit vier administratiewe distrikte – Taipei, New Taipei, Keelung en Taoyuan – met meer as 8 miljoen inwoners.

Verenigde Arabiese Emirate

Daar is agt metropole in die VAE: Dubai, Abu Dhabi, Sharjah, Al Ain, Ajman, Ras Al Khaimah, Fujairah en Umm al-Quwain. Van hulle is Doebai die grootste.

Europa

Die Tsjeggiese Republiek

Slegs Praag het meer as 1 miljoen inwoners.

Denemarke

In Denemarke is die enigste metropool Groter Kopenhagen, wat bestaan uit die hoofstad, Kopenhagen, wat geleë is in die Hoofstadstreek van Denemarke tesame met die naburige streke Landstreek Seeland en die Skåne-Graafskap (Swede). Groter Kopenhagen het 'n inwonertal van sowat 3.5 miljoen. Dié gebied is die digbevolkste area in die Nordiese Landstreek.

Finland

Finland se hoofstad, Helsinki, saam met die naburige areas vorm Groter Helsinki, met 'n inwonertal van sowat 1,4 miljoen. Dit is die enigste metropool in die land.

Frankryk

Volgens Frankryk se nasionale statistiese instituut is daar 12 "metropolitaanse stede" in Frankryk. Parys, Lyon en Marseille is die grootste, maar daar is nege ander groot stede: Toulouse, Lille, Bordeaux, Nice, Nantes, Strasbourg, Rennes, Grenoble en Montpellier.

Duitsland

Berlyn is Duitsland se grootste stad.

Die grootste Duitse stad volgens administratiewe grense is Berlyn, terwyl Ryn-Ruhr die grootste metropolitaanse gebied is, met meer as 10 miljoen mense. Die belangrikheid van 'n stad word gemeet volgens drie groepe aanwysers, wat ook metropolitaanse funksies genoem word: Die besluitneming- en beheer-funksie, die vernuwing- en mededingingsfunksie, en die poortfunksie. Hierdie funksies word beskou as belangrike terreine vir metropolitaanse gebiede om hul prestasie te ontwikkel.

In ruimtebeplanning word 'n metropool gewoonlik beskou binne sy streekskonteks, gevolglik is die fokus hoofsaaklik op die metropolitaanse streke. Hierdie streke kan monosentraal of multisentraal wees. Elf metropolitaanse streke is as sulks verklaar volgens hierdie aanwysers: Berlyn-Brandenburg, Bremen-Oldenburg, Dresden-Halle-Leipzig, Frankfurt-Ryn-Main, Hamburg, Hannover-Braunschweig-Göttingen-Wolfsburg, München, Neurenberg, Ryn-Neckar, Ryn-Ruhr (met Keulen/Bonn) en Stuttgart.

Italië

Sedert 1 Januarie 2015 is daar 14 "metropolitaanse stede" in Italië. Rome, Milaan en Napels en ander groot kerngebiede het stedelike sones van hul omliggende gebiede geneem en hulle in die nuwe entiteite laat saamsmelt, wat die tuiste van een uit elke drie Italianers is. Die "provinsies" is die dele van die platteland wat nie aan enige Città Metropolitana behoort nie.

Pole

Die Unie van Poolse Metropole (Pools: Unia Metropolii Polskich), wat in 1990 gevestig is, is 'n samestelling van die grootste stede in die land. Tans is 12 stede lede van die samestelling, waarvan 11 meer as 'n kwartmiljoen inwoners het. Die grootste metropolitaanse gebied in Pole is, volgens die aantal inwoners, die Silesian-metropool, met 3 miljoen inwoners in die stad en 5 miljoen in die Silesian- metropolitaanse gebied. Warskou is die tweede grootste met 1.7 miljoen inwoners in die stad en 2.7 miljoen in die metropolitaanse gebied. Ander Poolse metropole is Kraków, Łódź, Wrocław, Poznań, Tricity, Szczecin en Bydgoszcz.

Spanje

Spanje het sowat 15 metropolitaanse gebiede met meer as 500 000 inwoners. Die grootste metropole met 'n inwonertal van meer as 'n miljoen is Madrid, Barcelona, Valencia en Sevilla.

Turkye

Levent, Istanboel, Turkye

In Turkye word na metropolitaanse stede verwys as "büyükşehir". Daar is 30 metropolitaanse munisipaliteite in Turkye. By verre die grootste is İstanbul, gevolg deur Ankara, İzmir en Bursa.

Brittanje

Londen is die grootste stad in Brittanje.

In Brittanje is die term "the Metropolis" gebruik om na Londen of die Londense stedegroep te verwys. Die term word steeds deur die Londense polisiediens gebruik ("the Met").

Noord-Amerika

Kanada

Toronto is Kanada se grootste stad.

Kanada se grootste metropole is Toronto, Montreal en Vancouver.

Meksiko

In Meksiko word die term "metropool" gebruik om te verwys na 'n stedelike gebied wat ekonomies, polities en kultureel belangrik is. Die stad Meksiko verteenwoordig al drie faktore aangesien dit die land se hoofstad en finansiële sentrum is. Ander metropole is Monterrey en Guadalajara, waarvan albei gebiede meer as 4 miljoen inwoners het.

Die VSA

New York is die grootste stad in Amerika.

Die ses grootste metropolitaanse stede in die VSA is New York, Los Angeles, Chicago, Dallas, Houston en Philadelphia.

Oseanië

Australië

Sydney is Australië se grootste stad.

Australië se regering omskryf 'n metropolitaanse gebied as enige distrik met 'n bevolking van meer as 100 000. Volgens dié indeling is daar ten minste 16 metropolitaanse gebiede in Australië, insluitend elke staat se hoofstad. Volgens inwonertal is die grootste hiervan Sydney in Nieu-Suid-Wallis (met 'n stedelike bevolking van 4,757,083 in 2013) en die kleinste is Darwin in die Noordelike Gebied met 'n stedelike bevolking van 103,016 in 2011.

Suid-Amerika

Argentinië

'n Lugfoto van Buenos Aires.

In Argentinië is Buenos Aires die hoofmetropool met 'n inwonertal van sowat 15,5 miljoen. Die Groter Buenos Aires-stedegroep, wat etlike distrikte om Buenos Aires insluit, is die derde grootste stedegroep in Latyns-Amerika. Buenos Aires is die vernaamste politieke, finansiële, nywerheids-, kommersiële en kulturele middelpunt van Argentinië. Daar is byvoorbeeld meer as 300 aktiewe teaters in Buenos Aires.

Brasilië

São Paulo is Brasilië se grootste stad.

In Brasilië is São Paulo die hoofmetropool met meer as 20 miljoen inwoners. In dié stad, asook in Rio de Janeiro (6.3 million), het favelas (krotbuurte) dekades lank al hoe groter geword soos wat mense van landelike gebiede soontoe migreer het op soek na werk. Ander metropole in Brasilië met meer as 1 miljoen inwoners is onder meer Belém, Belo Horizonte, Campinas, Curitiba, Florianópolis, Fortaleza, Goiânia, João Pessoa, Manaus, Porto Alegre en Recifes.