Colosseum

Die Colosseum of Kolosseum is 'n amfiteater in Rome en een van die beroemdste Antieke Romeinse geboue wat uit die eerste eeu van die huidige jaartelling dateer. Dit is veral bekend as ’n plek waar swaardvegters en wilde diere teen mekaar moes veg om skares te vermaak.

Colosseum*
Unesco-wêrelderfenisterrein
Die Colosseum in Rome
Colosseum Posisie van die Colosseum in Italië
Koördinate: 41°53′24″N 12°29′31″O
Lande	Italië
Tipe	Kultureel
Kriteria	i, ii, iii, iv, vi
Verwysings	91
Streek†	Europa
Inskripsiegeskiedenis
Inskripsie	1980  (4de Sessie)
* Naam soos dit in die Wêrelderfenislys verskyn. † Streek soos deur Unesco geklassifiseer.

Ligging

Die laagte, waarin die Colosseum sou ontstaan, is geleë tussen vier Romeinse heuwels - Palatyn, Velia, Oppius en Caelius. Oorspronklik het dit een van die vier «hoekpunte» van die vroegste vierkante stadsuitleg gevorm wat volgens oorlewering deur Romulus beplan is. As deel van die Septimontium - die vroegste gemeenskappe van Latynsprekende bewoners - word dit onder die oudste stedelike strukture gereken wat rondom die antieke kernstad begin vorm het.

In die 6de eeu v.C. is die terrein reguit gemaak en vir die eerste keer vir landboudoeleindes gebruik; so is die eerste akkers hier bewerk. Gedurende die Keisertyd het belangrike openbare geboue hier ontstaan. Keiser Nero het die gebied by sy reusagtige residensie, die Goue Huis of Domus Aurea, en omliggende landskapstuine ingesluit, maar onder die bewind van die keisers is die terrein aan die Romeinse volk teruggegee.

Ontwerp

Model van die Colosseum
Museum van die Romeinse Beskawing, EUR, Rome

Gladiatorehelm volgens 'n rekonstruksie deur Silvano Mattesini, 'n argitek en deskundige vir antieke Romeinse militêre kleding

Die Colosseum is 'n ovale vierverdiepinggebou. Dit was oorspronklik 57 meter hoog, 188 meter lank en 156 meter breed. Keiser Vespasianus ná keiser Nero het dit gebou. In die eerste verdieping het die senatore, priesters en hoë beamptes gesit. In die tweede ry het die normale volk gesit, in die derde ry die vrygelate slawe en in die vierde ry het die vroue en kinders gesit.

Die Colosseum is ʼn tipiese voorbeeld van die Romeinse argitektuur waarin meer aandag bestee is aan tegniese probleme as aan die daarstelling van ʼn mooi gebou. Die Romeine was baie prakties en hulle het minder omgegee vir estetiese volmaaktheid as vir praktiese doelmatigheid. Tog is daar in die reuse-massa van die Colosseum ʼn trots en sterkte wat ons herinner aan die bekende Middeleeuse gesegde: “Solank die Colosseum staan, sal Rome staan.”

Geskiedenis van die Colosseum

Die bouwerk aan die amfiteater is in 74 n.C. deur keiser Vespasianus begin, en dit is in 80 n.C. deur sy seun en opvolger Titus voltooi. Albei hierdie keisers was lede van die Flaviese familie en daarom is dit die Flaviese amfiteater genoem. Die bouwerk is - vier jaar ná die einde van die Joodse Oorlog (66 tot 70 n.C.) - deur Joodse krygsgevangenes verrig.

Openingsdag

Op die oggend van 1 Mei 80 n.C. was daar 'n gees van groot opgewondenheid in die strate van Rome. Orals het mense opgewonde in groepies gestaan en gesels en met die hande beduie. Dit was die dag van die inwyding van die nuwe Flaviese amfiteater deur keiser Titus. Op die plek waar die gehate keiser Nero se “Goue Huis” (Domus Aurea, 'n reusagtige en luukse-paleis vir homself en sy howelinge) gestaan het, is 'n reuse-amfiteater gebou vir die vermaak van die inwoners van Rome.

Om die geleentheid te vier, het keiser Titus, een van die gewildste keisers, 'n openbare vakansie van honderd dae afgekondig, waarin daar opwindende vertonings in die nuwe amfiteater sou wees. Reeds vroeg daardie oggend het groot skares na die enorme gebou gestroom. Tussen hulle was die donkerkleurige Nubiërs en die blonde Galliërs, wat van hul verowerde lande gekom het om hul fortuin in die hoofstad van die groot Romeinse Ryk te kom soek.

Elke man het ʼn kaartjie gehad waarop aangedui was watter een van die tagtig ingange hy moes gebruik, asook die nommer van sy ry en sitplek. Reeds vroeg die oggend was al 45 000 sitplekke gevul en met 'n geskal van trompette het die spele begin. Die digter Martialis het in sy geskrifte 'n beskrywing nagelaat van party van die vertonings wat in daardie honderd dae gereël is.

Baie van hulle was eienaardig en wreed vir ons smaak. Op die eerste dag het meer as honderd pare gladiatore of swaardvegters van die oggend tot die aand in die arena geveg. Die gladiator wat verloor, is gewoonlik deur die oorwinnaar doodgemaak, behalwe as die verloorder na die mening van die skare besonder dapper geveg het. Die daaropvolgende dae het vertonings van venationes (jagpartye) ingesluit wat in Rome al lank voor die bou van die Colosseum gewild was - die eerste venatio het in 264 v.C. plaasgevind, die laaste, nog in die Colosseum, volgens historiese oorlewerings in 523.

In die arena is bome en takke aangebring en dan het jagters op verskeie wildsoorte jag gemaak. Hoe kwaaier en hoe ongewoner die diere, hoe meer het die skare dit geniet; en tiere, volstruise en selfs renosters is teen 'n geweldige koste na Rome gebring net om in die arena van die Colosseum doodgemaak te word. By een so ʼn geleentheid is meer as 5 000 diere doodgemaak.

Die naumachiae was ook baie gewild. Dit was skyn-seeslae wat in klein bote gevoer is. Vir hierdie vertonings is die arena met water gevul. Die Colosseum, waar al hierdie vertonings gehou is, was ovaal en 188 m by 152 m groot. Die buitenste mure was 48,5 m hoog en daar was vier verdiepings.

Eers in die Middeleeue het die gebou as die Colosseum bekend geword; die oudste historiese dokument, waarin die naam voorkom, dateer uit die 8ste eeu. Eienaardig genoeg, is hierdie naam nie ʼn verwysing na die grootte van die gebou nie, maar na die groot standbeeld (colossus) van keiser Nero wat oorspronklik op daardie plek gestaan het. Hoewel dit verwyder is om vir die amfiteater plek te maak, het die naam gebly.

Vir meer as twee eeue was die arena van die Colosseum ʼn plek van ongelooflike wreedheid; mense en diere is in hul duisende doodgemaak net om die Romeine se begeerte na opwinding te bevredig. Dit is ook die plek waar baie Christene gesterf het. Toe die Christendom in 313 n.C. die amptelike godsdiens van die Romeinse Ryk geword het, was daar minder gevegte in die arena, maar dit was eers in 404 n.C. dat keiser Honorius ʼn einde daaraan gemaak het.

Verval en restourasie

Die Colosseum in 2013 tydens die restourasiewerk. Die Stad Rome beskik nie oor die finansiële middele om alle kultuurskatte te restoureer en te bewaar nie. So het die Italiaanse privaat sektor die inisiatief geneem en die eerste grootskaalse restourasiewerk ooit vir die Colosseum geborg

Met verloop van tyd het die Colosseum heeltemal in onbruik verval, en in die Middeleeue is dit deur die adellike Frangipani-familie omgebou en as 'n fort gebruik. Hoewel weerlig (in 320), vuur (die Colosseum is verskeie kere deur brande geraak waartydens die houtkonstruksies van die teater vernietig is) en verwoestende aardbewings (in 429 en 443) groot skade aan die gebou aangerig het, was dit veral die mens wat vir sy verwoesting verantwoordelik was.

In 1312 het keiser Hendrik VII, as regtelike opvolger van die antieke Romeinse heersers, die Colosseum aan die stad Rome en sy bewoners geskenk. Vervolgens was die amfiteater, net soos ander antieke geboue, eeue lank 'n steengroef vir Rome, en baie geboue, onder meer die St. Pieterskerk, is gebou van materiaal wat uit die Colosseum verwyder is. Ook die ysterhakies, waarmee die steenblokke met mekaar verbind is, was gedurende die Middeleeue 'n gewilde metaalbron. Al is groot dele van die suidfasade heeltemal verwyder, het daar nog genoeg van die Colosseum behoue gebly om moderne waarnemers ʼn idee te gee van hoe dit tweeduisend jaar gelede moes gelyk het. Die magtige suile en boë herinner 'n mens aan die groot prestasie van die boumeesters wat die hele kompleks in minder as sewe jaar gebou het. In 1744 het pous Benedictus XIV die Colosseum as plek, waar talle Christene die martelaarsdood gesterf het, laat wy, terwyl pous Pius VII die ruïne in 1805 laat beveilig het. Vervolgens is stelselmatig navorsing oor die teater en sy geskiedenis gedoen.

Grootskaalse restourasiewerk teen 'n koste van €25 miljoen, wat deur die Italiaanse entrepreneur Diego Della Valle geborg is, het in 2013 begin. Tydens die eerste fase is die Colosseum se wit travertynstene, wat deur motoruitlaatgasse swart ingekleur is, oor 'n tydperk van drie jaar met waterdamp en fyn borsels skoongemaak. Tydens die tweede fase sal die kelderverdieping gerestoureer en later vir besoekers toeganklik gemaak word.

Bronne

• KENNIS, 1980, ISBN 079810824X, volume 2, bl. 270, 271

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Colosseum.