Montreal

Hierdie artikel handel oor die Kanadese stad. Vir die gelyknamige dorpe en kastele, sien Montreal (dubbelsinnig).

Montreal (Montréal in Frans; Standaardfrans: [mɔ̃ʀeˈal], Kanadese Frans: [mɒ̃ʀeˈal] luister (hulp·inligting), Engels: [ˌmʌntɹiˈɒːl], luister (hulp·inligting), amptelik: Ville de Montréal) is die tweede grootste stad in Kanada na Toronto en ook die grootste metropool van Quebec, Kanada se Franssprekende provinsie in die ooste van die land, met 'n uitgestrekte metropolitaanse gebied waar sowat die helfte van die provinsiale bevolking saamgetrek is. Sowat anderhalf eeue lank was Montreal die ekonomiese spilpunt en mees bevolkte stad in Kanada. Die stad, wat as die grootste Franssprekende metropool buite Frankryk beskou word, is daarnaas een van die kulturele spilpunte van Franssprekende Noord-Amerika. Volgens die sensus van 2005 is meer as 70 persent van die bewoners van Montrealeiland Franssprekendes. Die grootste minderhede is onlangse immigrante (dikwels Néo-Canadiens genoem, 23 persent) en Engelssprekendes (sowat tien persent).

Ville de Montréal
Kaart	Wapen



	Vlag


Land	Kanada
Provinsie	Quebec
Koördinate	45°30′N 73°34′W / 45.500°N 73.567°W / 45.500; -73.567
Gestig op	18 Mei 1642
Inkorporasie	1832
Oppervlakte:
- Totaal	365,65 vk km
Hoogte bo seevlak	6–233 m (Mont Royal)
Bevolking:
- Totaal (2016)	1 704 694
- Bevolkingsdigtheid	4 662/vk km
- Metropolitaanse gebied	4 098 927
Tydsone	UTC -5 (OST)
- Somertyd	UTC -4 (ODT)
Klimaat
- Tipe	Kontinentale klimaat
- Gemiddelde jaarlikse temperatuur	6,8 °C
- Gem. temp. Januarie/Julie	-9,7 / 21,2 °C
- Gemiddelde jaarlikse neerslae	784,9 mm
Burgemeester	Valérie Plante
Amptelike Webwerf	montreal.qc.ca

Vandag is Montreal, wat in die suidweste van Quebec op eilande in die Sint-Laurensrivier – waarvan die Île de Montréal of Montrealeiland by verre die grootste is – en by die samevloeiing van die Sint Laurens- en Ottawa-riviere geleë is, naas Toronto die belangrikste nywerheidstad, handel- en vervoerspilpunt en finansiële metropool in Kanada met 'n bevolking van 1,7 miljoen binne sy stadsgrense en meer as vier miljoen in sy metropolitaanse gebied. Montreal, wat oos van die Groot Mere en 1 600 kilometer landinwaarts van die Atlantiese Oseaan in die weste geleë is, is die belangrikste hawe aan die Sint Laurensrivier en -waterweg asook een van die grootstes in Noord-Amerika.

Die huidige stadsgebied beslaan met 365,65 km² sowat drie vyfdes van die totale oppervlakte van Montrealeiland, die grootste van altesaam 234 eilande in die Hochelaga-argipel, een van drie eilandgroepe naby die samevloeiing van die Sint-Laurens- en Ottawa- (Frans: Outaouais-)riviere. Die stad het rondom Mont Royal ("die Koninklike Berg") gegroei – 'n berg met drie pieke op 'n hoogte van 233 meter bo seevlak, waarby Engelssprekende kwartiere tradisioneel in die weste en Franssprekende buurte in die ooste van Montrealeiland geleë is. Eweneens op Montreal- en ander eilande asook langs die oewers van die Sint-Laurensrivier is 'n aantal nedersettings geleë wat deel uitmaak van die metropolitaanse gebied met 'n oppervlakte van 4 259 km².

Teen die einde van die 17de eeu het Montreal se agterland feitlik tot by die Rotsgebergte (Frans: Les Rocheuses, Engels: Rocky Mountains), verby die Groot Mere en tot by die mond van die Mississippirivier gestrek toe voyageurs (Franse pelshandelaars en ontdekkers) hul togte dwarsoor Noord-Amerika vanuit Montreal onderneem het. Die voyageur Daumont de Saint-Lusson het die Groot Mere, Louis Joliet die Mississippirivier en Charles Albanel en Paul Denys die Baie d´Hudson (Hudsonbaai) ontdek.

Die vestiging van Engelse en Skotse handelaars, maar ook duisende Ierse immigrante, het tot 'n vinnige groei gelei wat van Montreal in die 19de eeu die belangrikste nywerheids- en handelsentrum van Kanada gemaak het. Teen die einde van die 19de en begin van die 20ste eeu het grootskaalse immigrasie die stad se karakter verander.

Montreal het internasionale bekendheid verwerf met die wêreldtentoonstelling Expo '67 en die Olimpiese Somerspele 1976. Die stad is ook die setel van die International Civil Aviation Organization (ICAO), 'n gespesialiseerde agentskap binne die Verenigde Nasies (VN) wat die ontwikkeling en bedryf van die burgerlugvaart, lughawens, lugvaartroetes en lugvaartveiligheid beheer, en die International Air Transport Association (IATA). Daarnaas het ook die Canadian Space Agency / Agence spatiale canadienne (CSA/ASC) sy hoofkwartier in Longueuil, 'n voorstad suidoos van Montreal.

Montrealers – of Montréalais soos hulle in Frans genoem word – gebruik dikwels die bynaam "La Belle" – "Die Skone" vir hulle stad wat as Noord-Amerikaanse metropool steeds sy Europese karakter handhaaf en jaarliks sowat tien miljoen toeriste ontvang.

Etimologie

'n 1556-kaart van dieVenesiaanse geograaf Ramusio, gegrond op berigte deur Jacques Cartier

'n Kaart van die Île de Montréal deur Jacques-Nicolas Bellin in 1744 met die oorspronklike stadsnaam Ville-Marie

In die Ojibwe-taal word die gebied Mooniyaang genoem^[1] en dit was "die eerste oornagplek" in die Ojibwe se migrasieverhaal soos genoem in die profesie van sewe vure.

In die Mohawk-taal word die gebied Tiohtià:ke genoem.^[2]^[3]^[4]^[5] Dit is 'n afkorting van Teionihtiohtiá:kon wat rofweg vertaal kan word as "waar die groep se paaie verdeel/geskei het."^[4]^[6]

Franse setlaars van La Flèche in die Loirevallei het hulle stad met sy stigting in 1642 na die Maagd Maria Ville Marie ("Stad van Maria") genoem.^[7]^[8] Dié naam is geleidelik deur Montréal vervang en het aan die begin van die 18de eeu in onbruik verval.^[9]

Oor die algemeen word vermoed dat die huidige vorm van die naam Montréal ontleen is aan Mont Royal ("die Koninklike Berg"),^[10] die heuwel met drie pieke in die hartjie van die stad. In 1535 is dié heuwel op 'n eiland in die Sint-Laurensrivier deur Jacques Cartier na koning Frans I van Frankryk genoem. Daar is verskeie verduidelikings hoe Mont Royal Montréal geword het. In die 16de-eeuse Frans was réal en royal wisselvorme, waarvolgens Montréal eenvoudig 'n variant van Mont Royal kan wees.^[11]^[12]^[13] Volgens 'n tweede verklaring het die naam sy oorsprong in 'n Italiaanse vertaling. Die Venesiaanse geograaf Giovanni Battista Ramusio het die naam Monte Real gebruik om in sy 1556-kaart van die streek na Mont Royal te verwys.^[10] Die Quebecse Toponimiekommissie verwerp egter dié teorie.^[12] In 1575 was die geskiedskrywer François de Belleforest die eerste om na die hele streek as Montréal te verwys.^[10] Ná die publikasie van 'n 1612-kaart deur Samuel de Champlain het die hele eiland die benaming verkry.^[9]

Ná die einde van die Franse heerskap in 1760 het die stad sy naam behou, maar in die Engelse spelling word die akuut min gebruik. Na die inwoners word in Engels as Montrealers verwys en in Frans as Montréalais (manlik) of Montréalaises (vroulik); die oorspronklike vorm was Montréalistes. In die Irokese tale word die stad Tiohtià:ke genoem en in die Algonkin-tale Moniang.^[9] Die oorspronklike naam word vir die sentrale distrik Ville-Marie gebruik.

Geografie en stadlandskap

Die Prairies-rivier en die suidwestelike punt van Jesuseiland

Nagaansig van Montreal – foto geneem deur die Nasa-ruimtestasie

Die huidige stadsgebied met 'n totale oppervlak van 495 km² behels die hele Montrealeiland asook 'n aantal kleiner eilande in sy omgewing. Mont Royal, 'n klein bergpiek van vulkaniese oorsprong, is die uitloper van 'n groter kompleks wat sowat 350 miljoen jaar gelede ontstaan het. Dit verrys noord van Montreal se middestad en oorheers met 'n hoogte van sowat 200 m bo seevlak die stadlandskap. 'n Park – die Parc du Mont-Royal – en twee begraafplase is op sy hoofpiek aangelê. 'n Terras in die park – die Belvédère du Chalet – bied 'n uitsig oor die stad, die rivier en tot by die Adirondack-gebergte in die Verenigde State. Die terrasse langs sy hellings het van oudsher die vorming van nedersettingspatrone in Montreal beïnvloed. Nadat 'n vroeë eerste nedersetting 'n tyd lank by die Pointe-à-Callière bestaan het, het die stadstigter Maisonneuve dit na 'n hoër geleë terrein verder af van die rivier naby die huidige Place d'Armes verskuif. Hier sou Vieux ("Ou") Montréal ontstaan.

'n Panoramiese uitsig oor die middestad (links) en Mont Royal (regs)

'n Tweede kenmerk van die stadlandskap is die groot aantal parke wat orals op die eiland langs rivierlope en die Lachine-kanaal aangelê is. Die oorspronklike Franse nedersetting het min spore gelaat, met 'n tiental uitsonderings soos die Seminarie wat uit 1685 dateer en die Ramezay-kasteel (Château Ramezay, 1705). Die meeste ouer geboue, wat bewaar is, het eers in die 19de eeu ontstaan. Baie ander moes plek maak vir winkels, stoorhuise en kantoorgeboue.

Terwyl die historiese middestad met Notre Dame- en St. Jacques-straat as sy hoofare ontwikkel het, het vanaf die 1960's 'n nuwe sakekern met wolkekrabbers langs René-Lévesque Boulevard (tot en met 1987 Dorchester Boulevard) ontstaan. Die bekendste gebouekompleks in dié buurt is die kruisvormige Place Ville-Marie met 45 verdiepings wat in 1962 ingewy is. Die proses van stadsvernuwing het net soos in ander metropole gepaard gegaan met sosiale verskuiwings. So is tradisionele woonbuurte van laerinkomste-groepe gesloop en duisende bewoners na ander stadsdele verskuif, terwyl talle geboue van historiese waarde verlore gegaan het.

Die digbeboude woongebiede rondom die nuwe sakekern dateer uit die vroeë 20ste eeu. Hier het hoofsaaklik dubbel- of drieverdieping-terrashuise met hul kenmerkende buitetrappe ontstaan. Die woonkwartiere van welvarende Montrealers, soos Westmount en Outremont, het teen die hoër geleë hellings van Mont Royal uitgebrei, met talle parke, statige herehuise en elegante openbare geboue.

Nuwe distrikte teen die stadsrand soos Ahuntsic aan die Rivière des Prairies het kort ná die Tweede Wêreldoorlog ontstaan en word deur 'n laer bevolkingsdigtheid gekenmerk, net soos die uitgestrekte voorstede wat vanaf die laat 1950's uitgebrei het. Hulle word oorheers deur enkelgesinshuise volgens die Noord-Amerikaanse styl en is hoofsaaklik in die uiterste weste en ooste van Montrealeiland geleë, maar het ook na die Île Jésus (met die susterstad Laval), die noordelike rivieroewer en die uitgestrekte suidoewer (met Longueuil) uitgebrei.

Weer en klimaat

Winter in Montreal

Déneigement of sneeuverwydering

Liginstallasies vir Montreal se lang winternagte: Kunstenaars skep die indruk van 'n Kanadese koringveld met ligreflektors ter geleentheid van Montreal se Luminothérapie-fees van 2013

Montreal is in die kontinentale klimaatsone geleë waar warm somers deur lang en koue winters opgevolg word.^[14] Deesdae is Montreal se klimaat allesbehalwe 'n uitdaging vir sy bewoners, maar in die tyd van die vroeë setlaars, toe die jong kolonie aangewese was op die kommunikasie met en invoere uit die moederland Frankryk, het die ekonomiese aktiwiteite feitlik tot stilstand gekom wanneer die plaaslike waterweë vier maande lank bevrore was. Franse skepe kon in die 17de eeu twee of drie keer per jaar na Karibiese seehawens vaar, maar slegs een keer na Quebec-hawe. Frankryk se Noord-Amerikaanse kolonie was in dié opsig benadeel in vergelyking met Engeland se ysvrye Atlantiese seehawens. Eers in 1853 is Montreal per spoorweg met 'n ysvrye hawe verbind en het sy ekonomiese groei merkbaar begin versnel.

Die maksimale jaarlikse temperatuurvariasie in die metropolitaanse gebied van Montreal kan sowat 70 °C wees, met 'n gemiddelde amplitude van 31 °C. Die jaargetye met hulle verskillende temperature het 'n deel van Montreal se leefwyse geword. Die gemiddelde jaarlikse temperatuur is 10,1 °C en die gemiddelde jaarlikse reënval 1 030 millimeter. Die gemiddelde jaarlikse aantal sonskynure is 2 015,2. Die weer is baie wisselvallig en word sterk deur die jaargetye beïnvloed. Montreal is baie warm, gereeld ook bedompig, in die somer. Dit is ook die tyd van die donderbuie. Julie is die warmste maand van die jaar, alhoewel die hoogste temperatuur ooit in Augustus 1975 gemeet is (37,6 °C of 100 °F). Op 15 Januarie 1957 het die temperatuur tot -37,8 °C gedaal. 'n Gemiddeld van 157 dae tussen 3 Mei en 8 Oktober is vorsvry.^[15]

Montrealers geniet dikwels die warm weer van die été indien of Indian Summer wat soms nog laat in die herfs kan optree. Daarenteen is stewels, handskoene, musse en warm mantels onontbeerlik in die wintermaande. Januarie is die koudste maand, en deur die ysige winde word die lae temperature nog sterker ervaar. Op 14 Januarie 2004 is temperature van -40 °C (-40 °F) gemeet, die laagstes ooit. Sneeuval tree gereeld op, met 'n gemiddelde van 240 sentimeter gedurende die winter. Die stadsregering bestee jaarliks meer as CDN-$50 miljoen aan sneeuverwydering. Sneeuval tree ook in die lente en herfs op. Die dik sneeulaag beskerm die grond teen die ysige koue van Quebec se winter.

Weergegewens vir Montreal, Pierre Elliott Trudeau Internasionale Lughawe (1981–2010)
Maand	Jan	Feb	Mar	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Des	Jaar
Hoogste maksimum (°C)	13,9	15,0	25,6	30,0	34,7	35,0	35,6	37,6	33,5	28,3	21,7	18,0	37,6
Gemiddelde maksimum (°C)	−5,3	−3,2	2,5	11,6	18,9	23,9	26,3	25,3	20,6	13,0	5,9	−1,4	11,5
Gemiddelde temperatuur (°C)	−9,7	−7,7	−2	6,4	13,4	18,6	21,2	20,1	15,7	8,5	2,1	−5,1	6,8
Gemiddelde minimum (°C)	−14	−12,2	−6,5	1,2	7,9	13,2	16,1	14,8	10,3	3,9	−1,7	−9,3	2,0
Laagste minimum (°C)	−37,8	−33,9	−29,4	−15	−4,4	0,0	6,1	3,3	−2,2	−7,2	−19,4	−32,4	−37,8

Neerslag (mm)	27,3	20,9	29,7	67,7	81,2	87,0	89,3	94,1	83,1	89,1	76,7	38,3	784,9
Bron: Environnement Canada (gemiddeldes 1981–2010)^[16]

Bevolking

Historiese ontwikkeling

Die Îles des Sœurs in die aandskemering

Sedert die middel van die 19de eeu was daar drie dekades waartydens Montreal sterk bevolkingsgroei ervaar het: 1851–61, 1901–11 en 1951–61.^[17] Maar daar was ook 'n periode toe die bevolking afgeneem het (tussen 1966 en 1981) om daarna weer stadig toe te neem. Die bevolkingsgetal van die middestad het sedertdien begin stabiliseer, terwyl Montreal se voorstede verder gegroei het. So was nog in 1931 tagtig persent van die metropolitaanse bevolking in die stadsgebied saamgetrek. In 1996 het hierdie syfer nog net 31 persent beloop. Eers met die insluiting van voorstede in 2002 het die prentjie weer verander toe die totale bevolking tot 1,8 miljoen gestyg het en 53 persent van die metropolitaanse bevolking binne die stadsgrense van Montreal saamgetrek was.

Die demografiese groei van Montreal was meestal nie soseer aan natuurlike bevolkingsaanwas te danke nie, maar eerder die gevolg van migrasie. Terwyl ook die aankoms van groot getalle oorsese immigrante 'n belangrike faktor by hierdie ontwikkeling was, was dit grotendeels Quebecers uit ander dele van die provinsie wat hulle in Montreal gevestig het – Engelssprekendes uit landelike gebiede val in hierdie kategorie, en meer nog Franssprekendes. Ná die Tweede Wêreldoorlog het ook hoër geboortesyfers tot die bevolkingsgroei bygedra. Vandag is die meeste Montrealers boorlinge van Quebec.

Vir die grootste deel van die 19de eeu was 98 persent van Montrealers van Franse of Britse afkoms. Engelssprekendes het in die tydperk tussen 1831 en 1865 selfs die meerderheid gevorm, en eers daarna het migrasie van Montreal 'n oorwegend Franssprekende metropool gemaak. Omstreeks 1900 het groter getalle Joodse immigrante uit Oos-Europa hulle in die stad begin vestig. Dit was die beginpunt van etniese diversifisering – 'n proses wat in die loop van die 20ste eeu sou versnel.

Huidige situasie

Terrashuise (met buitetrappe wat na die boonste verdiepings lei) in Mile End, 'n tweetalige buurt oos van die Plateau

Die Metropolitaanse Gebied van Montreal het vandag sowat vier miljoen inwoners (van wie 1,7 miljoen in die kernstad woon). 53 persent van die bevolking is tweetalig, dertien persent praat naas Frans en Engels 'n derde taal. 'n Vyfde van die Montrealers is buite Quebec gebore (sowat tien persent is van Italiaanse afkoms), en daar word meer as 100 verskillende tale in die stad gepraat. Volgens die sensus van 2011 was daar 40 Afrikaanssprekendes.

Die middestad van Montreal in 2015, soos gesien vanuit Mont Royal

In 1996 was twee derdes van die bevolking in die sensus-metropolitaanse gebied Franssprekend; dertien persent het Engels as huistaal gebesig, en 17,7 persent 'n ander taal. 2,3 persent was meertalig. 24 persent van Montrealers was etniese minderhede soos Italianers, Jode, Duitsers, Chinese, Haïtianers en Grieke. Die twee laasgenoemde groepe het hulle eers in die 20ste eeu in noemenswaardige getalle in Montreal begin vestig, terwyl alle ander groepe reeds vanaf die 19de eeu geïmmigreer het. Daar is steeds 'n aantal etniese buurte soos Petite-Italie (Little Italy of Piccola Italia) wat sy naam aan die vroeë 20ste eeuse immigrasiegolf te danke het.^[18]

'n Groot deel van die Montrealers is van Ierse afkoms, aangesien die stad en die provinsie Quebec vir immigrante van die Groen Eiland meer aantreklik was as ander dele van die Britse Ryk, in die besonder Toronto (vroeër York). Die Franse bevolking het nie teen die Ierse setlaars op grond van hulle herkoms en godsdiens gediskrimineer nie aangesien albei groepe dieselfde Rooms-Katolieke godsdienstige agtergrond het. Tydens die groot Ierse hongersnood van 1842 tot 1852 het baie Iere na Quebec geëmigreer, en 'n groot aantal weeskinders is deur Franssprekende gesinne aangeneem. Die Ierse immigrasie het vir baie jare aangehou, en daar word beraam dat sowat veertig persent van die Franssprekendes in Quebec van gemengde Frans-Ierse afkoms is.

Montreal is die kulturele spilpunt vir Kanada se gay en lesbiese gemeenskap en het as gasheerstad van die 1ers Outgames mondiaux Montréal 2006, die Gay en Lesbiese Olimpiade, opgetree.

Arrondissemente

Die arrondissemente en voorstede van Montreal

In administratiewe opsig bestaan Montreal uit 19 arrondissemente. 'n Aantal stede, wat vroeër by Montreal ingelyf is, het op 1 Januarie 2006 weer onafhanklik geword.

Historiese arrondissemente

L'Île-Bizard–Sainte-Geneviève–Sainte-Anne-de-Bellevue was tot en met 31 Desember 2005 'n arrondissement van Montreal.

Geskiedenis

Vroeë geskiedenis

Jacques Cartier in Hochelaga
Skildery deur Lawrence R. Batchelor, omstreeks 1933

Montrealeiland is al duisende jare gelede deur plaaslike stamme van die Eerste Nasies vir die stigting van tydelike of permanente nedersettings gekies. Die Mont Royal en die bosse in sy omgewing was net soos die Sint-Laurensrivier geografiese kenmerke wat 'n belangrike rol vir die eerste bewoners gespeel het, alhoewel hulle deur die Lachine-stroomversnellings gedwing is om die vrag van hul bote op die landweg te vervoer.

Dit is tans nie bekend wanneer presies die eerste menslike nedersettings op Montrealeiland ontstaan het, maar die Franse seevaarder Jacques Cartier, wat destyds op soek na goud was, het in 1535 op 'n permanente Irokese-dorp afgekom wat deur sy bewoners Hochelaga genoem is en waarvan die bevolking deur die etnoloog Bruce Trigger, wat aan die McGill-universiteit verbonde is, op sowat 1 500 beraam word. Cartier het die berg in die sentrum van die eiland ter ere van die Franse koning Frans I Mont Royal of "Koninklike Berg" genoem. Samuel de Champlain se eerste gedokumenteerde gebruik van Montréal as benaming vir die die hele eiland dateer van 1613.

Die Irokese

'n Model van Hochelaga

Die Irokese-stamme van die Sint-Laurensriviergebied het saam met ander Irokese-stamme en die Hurone deel uitgemaak van die groot Irokese taalgemeenskap. Hulle het as bestaansboere permanente nedersettings bewoon en handel met die Algonkins, 'n stamgroep van jagters en versamelaars, gedryf waarby hulle hul mielies vir pelse en vleis geruil het.

Cartier se beskrywings kom ooreen met ons huidige kennis. Die Irokese-gemeenskappe was matriargaal, en vroue het as gesins- en stamhoofde gefungeer. Hulle het mielies, bone, pampoene en tabak verbou asook potte vervaardig wat met kenmerkende motiewe versier is. Die dorpe was met palisades versterk en het soms meer as eenduisend bewoners gehuisves. Sodra die landbougrond in hul onmiddellike omgewing uitgeput geraak het, het die Irokese hul nedersettings na 'n ander gebied verskuif.

In 1603 het die Franse ontdekkingsreisiger Samuel de Champlain die Sint-Laurensrivier verken en tot by die Lachine-versnellings geseil, maar net 'n verlate dorp op Montrealeiland aangetref. Navorsers neem aan dat die Irokese moontlik as gevolg van siektes, wat deur die Franse saamgebring is, Hochelaga verlaat het, of deur vyandelike stamme aangeval is. Debatte onder wetenskaplikes oor die presiese ligging en karakter van Hochelaga duur voort.^[19]

Danksy sy Indiaanse gidse het Champlain kennis gekry van die gebied wat langs die boloop van die Sint-Laurens tot by die Huronmeer gestrek het en van die Outaouais-rivier wat deur Indiaanse handelaars as 'n waterweg gebruik is. Champlain het vanweë die strategiese ligging van Montreal in 1611 'n tydelike handelspos wes van die hedendaagse Place Royale gestig. Op 'n kaart wat hy in 1613 gepubliseer het, het hy vir die eerste keer die naam Montréal gebruik om na die eiland te verwys.

Montrealeiland was gedurende die somer 'n belangrike handelspos waar Indiaanse en Franse handelaars byeengekom het om pelse uit die noorde teen Europese goedere te ruil. Champlain het af en toe as 'n geallieerde van die Algonkins en Hurone opgetree en aan hulle invalle in Irokese-gebiede deelgeneem. Die Irokese was eweneens pelshandelaars, maar het gewoonlik handel met die Nederlandse kolonie Nieu-Amsterdam (die historiese voorloper van New York) gedryf en daar ook vuurwapens in hande gekry. Hierdie invalle was daarop gemik om die Irokese mededingers uit te skakel en die handel met pelse op die Sint-Laurens te belemmer. In 1634 het Champlain 'n bykomende Franse handelspos in Trois-Rivières gestig.

Ville-Marie (1642–1665)

Maison Saint-Gabriel, 'n laat 17de eeuse plaashuis op Dublinplein

'n Gids in historiese kleredrag trotseer die reën

Champlain was van voorneme om van Montrealeiland 'n permanente handelspos te maak, maar die nedersetting, wat op 18 Mei 1642 deur veertig Franse setlaars (na wie voortaan as Montréalistes verwys is) onder leiding van Paul Chomedey de Maisonneuve gestig en Notre-Dame de Ville-Marie genoem is, het aanvanklik hoegenaamd geen ekonomiese belange gehad nie. Dit was eerder 'n apostoliese projek en gemik op die kerstening van die plaaslike Eerste Nasies. Maisonneuve het 'n fort en sentrale gebou op die plek opgerig wat reeds in 1611 deur Champlain ontdek is.

Reeds omstreeks 1630 het die Rooms-Katolieke elite van Frankryk onder die invloed van 'n godsdienstige herlewing gekom wat destyds oor die land gegaan het. Die Jesuïete-kronieke (Frans: Les relations) oor Franse aktiwiteite in Noord-Amerika het hul aandag op die sendingwerk in Kanada gevestig, en uiteindelik het die Société de Notre-Dame de Montréal pour la conversion des sauvages in Nouvelle-France ("Geselskap van ons Liewe Vrou van Montreal vir die bekering van die wildes in Nieu-Frankryk") uit hierdie belangstelling voortgespruit. Die sendingstasie, wat in hul opdrag gestig sou word, was beplan om bekeerde Indiane en Franse setlaars te huisves.

Nadat hulle die seigneurie (landgoed) Montrealeiland gekoop het, het Chomedey de Maisonneuve as goewerneur die opdrag gekry om die kolonie te stig. In 1644 het Jeanne Mance, die tesourier van Ville-Marie, danksy die ondersteuning van 'n welvarende weldoenster met die bou van die kolonie se eerste hospitaal (Hôtel-Dieu) begin. Aanvanklik is veral ambagsmanne as koloniste aangewerf. Die eerste jare was baie moeilik vir die setlaars (onder wie enkele vroue), wat in Frans as Montréalistes bekend gestaan het, maar uiteindelik is die nedersetting gevestig.

Historiese geboue in Vieux-Montréal

Maisonneuve het nie daarin geslaag om 'n Indiaanse nedersetting naby sy kolonie te vestig nie – die Irokese was destyds besig om die pelshandelsroetes te oorheers en het die stigting van 'n nedersetting as 'n bedreiging beskou. Ville-Marie is sodoende verskeie kere aangeval, en Franse setlaars is vermoor of ontvoer. Ville-Marie het gevolglik in 'n staat van beleg verkeer, en aangesien die setlaars gedwing was om meestal binne die fort te bly, is boerderyaktiwiteite belemmer.

Die Franse setlaars het nogtans alle aanvalle afgeweer en tydelike wapenstilstande benut om Ville-Marie verder te ontwikkel, alhoewel die kolonie in die eerste tien jaar van sy bestaan nie gegroei het nie.

In die periode tussen 1653 en 1659 het die Société de Notre-Dame byna 200 nuwe setlaars (onder wie egpare en ongetroude vroue) na Ville-Marie gestuur. Die vroue het vinnig met setlaars getrou sodat daar vir die eerste keer 'n beduidende natuurlike bevolkingsaanwas aangeteken is.

Met die aankoms van priesters uit die Paryse Séminaire de Saint-Sulpice is die eerste kerkgemeente gestig, en susters van die Les Religieuses Hospitalières de Saint-Joseph-orde het begin om Jeanne Mance in haar Hôtel-Dieu te ondersteun. 'n Ander vrou, Marguerite Bourgeoys het in 1653 die eerste skool in Ville-Marie asook die Kongregasie van Notre-Dame gestig. Die Société de Notre-Dame het land aan hierdie instellings geskenk en sodoende die finansiëring van hul weldadige dienste verseker. Marguerite Bourgeoys was daarnaas die "geestelike moeder" van die sogenaamde Filles du Roy ("Dogters van die Koning") – die jong dames wat deur die Franse koning na die kolonie gestuur is om hier te trou. Die meeste van hulle het uit Normandiese weeshuise gekom.

Vieux Séminaire de Saint-Sulpice

Die nedersetting het nou gestalte gekry met huise wat langs Rue Saint-Paul ontstaan het, terwyl 'n landstrook teen die Sint-Laurensrivier as meent gedien het. Maisonneuve het lang reghoekige landstroke teen die Sint-Laurens of sy takriviere aan setlaars toegeken, en die seigneurale meul het de kolonie se graan (hoofsaaklik koring) verwerk.

Daarnaas het Ville-Marie geleidelik ook begin om aan die pelshandel deel te neem, en sommige setlaars soos Charles Le Moyne en Jacques Le Ber, wat Franse pelshandelaars uitgestuur het om pelse van die Eerste Nasies in die Groot Mere-gebied aan te koop, het vinnig welvarend geword.

Een van die helde, wat Montreal se koloniale geskiedenis opgelewer het, was Adam Dollard des Ormeaux wat die kolonie met sy 16 metgeselle in 1660 heldhaftig teen die Irokese verdedig het. Die aantal koloniste het in dieselfde jaar gestyg tot 2 500.

Met die vestiging van sosiale strukture het die kolonie se ekonomie 'n opbloei beleef. Die habitants of inwoners het as boere, ambagsmanne, handelaars en soms ook adellikes die bolaag van die kolonie verteenwoordig, terwyl setlaars wat volgens 'n kontrak met die Société de Notre-Dame na Kanada gekom het, reisende ambagsmanne en dienaars die tweede klas gevorm het.

Vanaf 1663 is die kolonie van Nieu-Frankryk deur die Franse Koninklike Administrasie bestuur sodat Ville-Marie se outonomie beperk en die seigneurie van Montrealeiland aan die Séminaire de Saint-Sulpice in Parys oorgedra is. In 1665 het die nuwe Franse bewind troepe in Nieu-Frankryk ontplooi – die regiment van Carignan-Salières – wat met hulle teenanvalle op Irokese-gebied die vreedsame ontwikkeling van Ville-Marie verseker en tot 1667 in die kolonie gebly het. Sowat 440 van die oorspronklik 1 000 soldate het hulle egter in Ville-Marie gevestig en met sommige van die Filles du Roy getrou. Baie Québécois is nasate van hierdie soldate. In 1665 het die eerste groepe setlaars hulle in Pointe-aux-Trembles in die noordooste van Montrealeiland gevestig. Maisonneuve is nog in dieselfde jaar deur die Franse koning se verteenwoordiger skielik en sonder enige verklaring na Frankryk teruggeroep.

Pelshandel en gebiedsuitbreiding

'n Kaart van Montreal (omstreeks 1730)

Maisonneuve se kolonie was nou in die hartland van Frankryk se uitgestrekte kolonies in Noord-Amerika geleë en het as die administratiewe en ekonomiese sentrum van die pelshandelnetwerk tot die strategiese hoofstad van Frans-Noord-Amerika ontwikkel. Ná die militêre intervensie het die pelshandel 'n grootskaalse opswaai beleef. Die plaaslike uitrusters en voyageurs het strategiese vennootskappe gebou waarby die uitrusters Franse goedere ingevoer en alle benodigdhede aan die voyageurs verskaf het wat op hulle beurt stroomop na die Pays d'en haut (letterlik "Boland") getrek het. Hulle is vergesel van kontraknemers wat die vervoer behartig het. Die voyageurs het vervolgens hul goedere vir bewerpelse verhandel wat hulle na Montreal gebring het. Vir hierdie soort ekspedisies is vanaf 1681 handelspermitte benodig wat deur die plaaslike owerhede uitgereik is.

Aangesien die natuurlike hulpbronne vinnig uitgeput was, was die voyageurs gedwing om steeds verder na die binneland te trek. Hulle het eers tot by die Groot Mere, daarna na die Mississippi-vallei en uiteindelik tot die hedendaagse Kanadese Prairiegebiede getrek. Die grootskaalse uitbreiding van die handelsgebied het die stigting van nuwe handelsposte en forte vereis om Frankryk se gesag te handhaaf. Daar was immers talle mededingers soos Engelse handelaars uit die kolonie New York in die suide en die Hudsonbaaikompanjie in die noorde.

Strawwe mededinging het egter ook in die kolonie self voorgekom. Naas die handelaars was ook koloniale amptenare in Quebecstad en die kommandeurs van die westelike garnisoene stilletjies by die pelshandel betrokke. Ville-Marie was die administratiewe sentrum wat die pelshandel georganiseer het. Alhoewel dit nie tot snelle groei bygedra het nie (in 1672 het 6 700 setlaars hulle in die kolonie gevestig), het die handel werksgeleenthede aan 'n derde van Ville-Marie se inwoners voorsien en 'n groot aantrekkingskrag op jongmense gehad wat dikwels enkele seisoene in die bedryf werksaam was voordat hulle getrou en hul eie boerderye begin het. Net soos later in die Verenigde State het die roepstem van die weste die avontuurlus aangewakker en groot invloed op die mentaliteit van die latere Montrealers uitgeoefen.

Frankryk se koloniale ryk in Noord-Amerika

'n Kopie van die Groot Vredesverdrag wat in 1701 in Montreal gesluit is

Die nuwe tuisland het nog steeds talle gevare ingehou. In 1689 het Irokese-krygers in die Bloedbad van Lachine talle Franse setlaars vermoor. Eers met die Groot Vrede van Montreal (La Grande Paix), wat in 1701 tussen die Irokese en die Franse gesluit is, is die hoeksteen vir Frankryk se oorheersing van groot dele van Noord-Amerika gelê. Met die vredesooreenkoms, wat deur Frankryk, sowat dertig Eerste Nasies onder Franse invloed en die Irokese se Bond van Vyf Nasies onderteken is, het Frankryk oor belangrike Indiaanse geallieerdes beskik. Frankryk se besittings het in die vroeë 18de eeu van Akadië aan die huidige Kanadese ooskus tot by Louisiana aan die Golf van Meksiko gestrek. Ville-Marie se bevolking het in 1701 2 000 beloop. Vanaf die vroeë 18de eeu is die naam van die eiland, Montreal, geleidelik ook gebruik om na die stad te verwys. Die vroegste kaart, waarop die stad as "la ville de Montréal" verskyn, dateer uit die jaar 1726.

Nieu-Frankryk is nou veral deur die politieke gebeure in Europa bedreig. In die tydperk tussen 1689 en 1763 het vier oorloë tussen Frankryk en Engeland uitgebreek wat ook uitwerkings op die kolonie gehad het. Adellikes uit Ville-Marie het as offisiere in die Franse leër gedien, terwyl handelaars, ambagsmanne en boere by die Kanadese burgermagte aangesluit het.

Pierre Le Moyne d'Iberville was 'n uitstekende voorbeeld vir die groot bydraes wat Montreal in die oorloë gelewer het. Hy was die seun van 'n handelaar, Charles Le Moyne, en het tussen 1686 en 1697 aan talle veldtogte teen Engelse nedersettings aan die Hudsonbaai, in New York, Akadië en Newfoundland deelgeneem. Hy het in 1699 Louisiana gestig en die eerste Franse fort in die gebied opgerig.

Vanaf 1683 was offisiere en soldate van die Troupes de la Marine as voltydse troepe in die kolonie gebly. Hulle is aanvanklik deur Frankryk met alle benodigdhede uitgerus, maar Kanadese boere en handelaars het geleidelik begin om alle belangrike goedere aan die troepe te verskaf en het sodoende die ekonomiese ontwikkeling bevorder.

Die militêre en politieke magsbalans het nogtans geleidelik tot Frankryk se nadeel verander. In die Sewejarige Oorlog tussen 1756 en 1763 het Anglo-Amerikaanse troepe daarin geslaag om Frans-Noord-Amerika die finale nekslag toe te dien. Britse troepe het in 1759 Quebecstad ingeneem, en drie Britse leërs onder bevel van Jefferey Amherst het in die somer van 1760 na Montreal – destyds 'n stad met 4 000 inwoners – voortgemarsjeer. Generaal Vaudreuil het vinnig besef dat weerstand in elk geval vergeefs sou wees en op 8 September gekapituleer.

Britse gesag 1760–1800

Montreal in 1784

Die kerk Chapelle Notre-Dame-de-Bon-Secours in die ou hawebuurt dateer van 1771

Die Britse verowering het vir die Franse bevolking van Montreal groot veranderings saamgebring, alhoewel sommige kenmerke en instellings uit die Franse periode soos byvoorbeeld die Rooms-Katolieke Kerk deur die Britte nie aangetas is nie. Terwyl baie Franse adellikes na hul tuisland teruggekeer het, was die bewind nou in Britse hande, en 'n nuwe periode van kolonisasie het van Franssprekende bewoners, wat as Canadiens bekend gestaan het, 'n minderheid in hul eie land gemaak.

Die Engelse, Skotse en Amerikaanse handelaars, wat die plaaslike ekonomie begin oorheers het, het met hul verwaande en arrogante optrede teenoor die plaaslike bevolking spannings veroorsaak. Die inheemse elites, waaronder veral die Rooms-Katolieke outoriteite, was egter lojaal teenoor die nuwe Britse bewind, en as 'n minderheid het die Britse setlaars aanvanklik ten opsigte van taal en boukuns by die Franse bewoners aangepas. Met die Québec-wet van 1774 het Groot-Brittanje die godsdiensvryheid en die toepassing van Franse reg in die provinsie gewaarborg.

Die stad het nog steeds as die sentrum van die pelshandel gefungeer, maar inheemse handelaars het ná 1760 geen vervoerpermitte vir die westelike gebiede of lenings vir groter ekspedisies meer ontvang nie en is geleidelik deur nuwe setlaars, veral Skotte, vervang.

Die North West Company, wat in 1776 deur Skotse pelshandelaars gestig is, het die pelshandel in Brits-Noord-Amerika oorheers. Sy digte netwerk van handelsposte, wat vanuit Montreal bestuur is, het dwarsoor die vasteland en tot by die kuslyn van die Stille Oseaan gestrek. Montreal het as stoorplek en uitvoerhawe vir pelse gedien wat hoofsaaklik vir Groot-Brittanje bestem was.

Die Hudson's Bay Company was 'n strawwe mededinger wat sy handelsposte naby dié van die North West Company geopen het, en omstreeks 1810 was die twee kompanjies in 'n verbete stryd om markaandele verwikkel. Uiteindelik het die twee maatskappye onderhandelinge gevoer en in 1821 saamgesmelt. Die nuwe kompanjie is deur die Hudson's Bay Company oorheers, en Montreal het sy ekonomiese rol as pelshandelsentrum kwytgeraak.

Met 9 000 inwoners in 1800 was Montreal nog steeds 'n klein stad. Daar was nogtans vooruitgang op talle gebiede. Molson's Accommodation, Kanada se eerste stoomboot, het Montreal in 1809 met Québec-Stad verbind, en in 1821 is die Engelstalige McGill-universiteit gestig.

Montreal as handelsmetropool van Kanada

Montreal-kloktoring in die ou hawe teen sonop

Rue Saint-Dominique in 1866

In die eerste helfte van die 19de eeu het Montreal ongekende groei ervaar, veral danksy die vinnige industrialisering vanaf die 1840's. Omstreeks 1815 was Montreal 'n stad van 12 000 inwoners wat in die uiterste noorde van 'n vrugbare en digbevolkte landbougebied langs die Sint Laurensrivier geleë was.^[20] Met sy ambagsmanne en handelaars het Montreal as handelspilpunt in die hartland van 'n Franssprekende agrariese samelewing gedien en voordeel getrek uit die groei in die landbousektor asook die ekonomiese ontwikkeling van Ontario, die Engelssprekende provinsie in die weste waar Lojaliste uit die Verenigde State hulle as gevolg van die Amerikaanse Rewolusie gevestig het.

Die groot Britse immigrasiegolwe, wat ná die Napoleontiese oorloë in 1815 'n aanvang geneem het, was 'n verdere aandrywer vir ekonomiese groei en welvaart. Montreal het 'n uitvoerhawe vir Kanadese koring geword en Britse invoergoedere gehanteer. Plaaslik vervaardigde produkte is in die landelike gebiede van die omgewing versprei. Die nywerheidsektor is nog steeds deur ambagsmanne oorheers, maar met die nywerheidsomwenteling is die eerste fabrieke gestig.

Handelaars het in 1817 die Bank van Montreal gestig, en danksy hulle inisiatief het rederye ontstaan wat die vervoer tussen Montreal en Ontario en Quebecstad beheer het. Danksy hulle invloed het die owerhede ingestem om kanale te bou soos die Lachine-kanaal wat in 1825 geopen is. Die eerste spoorwegverbinding in die land tussen La Prairie en Saint-Jean is in 1836 ingewy. Montreal het nou 'n belangrike funksie in Groot-Brittanje se koloniale ekonomiese netwerk vervul. Die eerste burgemeester, Jacques Viger, is in 1833 verkies.

Toenemende immigrasie het die inwonertal van 23 000 in 1825 tot 58 000 in 1852 laat styg, maar ook die geleidelike verengelsing van die stedelike samelewing bevorder. Reeds vanaf 1831 was die meerderheid van Montreal se inwoners Engelssprekendes. Die verskillende etniese groepe het hul eie stadsbuurte bewoon; Engelse en Skotse immigrante het die weste van die stad oorheers, Iere was in die suidweste saamgetrek, terwyl die Franssprekende Canadiens die meerderheid in die oostelike dele van Montreal gevorm het.

Etniese spannings het hul hoogtepunt met die Rebellies van 1837 en 1838 bereik wat deur die sogenaamde Patriotes aangevoer is. Die Frans-Kanadese opstand het misluk, en 'n nuwe bourgeoisie van Britse, Skotse en plaaslike Franssprekende handelaars het die ekonomie begin oorheers. Die aantal ambagsmanne het vinnig gegroei, en talle Ierse immigrante, onder wie baie vroue en tienermeisies, het as werkers of dienaars in Montreal gewerk en later die basis van die plaaslike werkersklas gevorm. As gevolg van grootskaalse immigrasie het sosiale probleme steeds verskerp, en naas brand- en vloedrampe het veral epidemieë duisende slagoffers geëis.

In die tydperk tussen 1841 en 1849 het Montreal as administratiewe hoofstad van Kanada gefungeer. Sedert 1847 was die stad ook die grootste spoorweg- en ekonomiese sentrum van die land. Op 28 Junie 1886 het die eerste transkontinentale trein vanuit Montreal se Dalhousie-stasie na Vancouver in Brits-Kolombië vertrek.

Nywerheidsentrum van Kanada

'n Yskasteel wat gedurende die Winterkarnaval van 1887 ontstaan het

Die historiese graansilos in Montreal se ou hawe is tot nasionale monumente verklaar

Montreal in 1889

Gare Windsor, 'n vroeëre stasie, is in die laat 19de eeuse Neoromaanse styl ontwerp

Saam met sy nywerheidsektor het ook die bevolking van Montreal vinnig gegroei tot 107 000 in 1871 en meer as 'n kwart miljoen in 1901. Die bevolkingsaanwas was nou veral aan die ontvolking van die platteland te danke. Alhoewel honderdduisende Québécois na die Verenigde State geëmigreer het, was ook Montreal 'n gewilde bestemming, en nuwe voorstede het begin uitbrei.

Danksy die uitvinding van die hysbak en nuwe boumetodes en -materiale het steeds hoër sakegeboue ontstaan, en die Victoriaanse boustyl het 'n nuwe voorkoms aan Montreal gegee. Openbare dienste soos gesondheidssorg is voortdurend uitgebou en verbeter, en groot parke soos dié van Mont Royal, La Fontaine en Île Sainte-Hélène is geskep. Openbare vervoergeriewe is net soos gas, elektrisiteit en telefoondienste deur privaat maatskappye voorsien.

Met die stigting van die Kanadese Konfederasie in 1867 het die binnemark aansienlik vergroot. Danksy 'n kanaal wat in die Sint-Laurensrivier tussen Quebecstad en Montreal gegrawe is, kon oseaanskepe in Montreal-hawe aandoen. Orals in die land is nuwe spoorwegverbindings gebou. Die Canadian Pacific Railway, wat tussen 1874 en 1885 gebou is, het Montreal met Vancouver aan die weskus verbind en was met 4 575 kilometer die belangrikste transkontinentale lyn naas die Canadian National Railway. Die Université Laval is in 1876 gestig, en in 1887 het Montréal se eerste wolkekrabber, die New York Life-gebou, ontstaan.

Montreal se fabrieke het steeds meer goedere plaaslik vervaardig. Ligte nywerhede het talle ongeskoolde werkers, veral Franssprekendes, in diens geneem, terwyl die swaar nywerhede werkgeleenthede vir opgeleide werkers van hoofsaaklik Britse afkoms gebied het. Werksomstandighede in die ligte nywerhede was baie onaangenaam, die lone was laag. Die werkersklas het onder epidemieë gely, terwyl ook talle kindersterftes aangeteken is.

Omstreeks 1866 het Franssprekendes weer die meerderheid in die stad gevorm wat ondanks die deografiese veranderings sy oorwegend Britse karakter ten opsigte van ekonomie, boukuns en taal nog kon bewaar. Die welvarende Engels-Skotse bourgeoisie van Montreal het 'n sterk invloed op die Kanadese ekonomie uitgeoefen, die meeste groot ondernemings beheer en nou bande met Groot-Brittanje gehandhaaf. Hierdie invloedryke burgers is veral deur die Board of Trade verteenwoordig.

Die Franssprekende bevolking het sy eie nuwe middelklas ontwikkel wat geleidelik die plaaslike groothandel en vervaardigingsnywerhede begin beheer het. Sedert die 1880's het Franko-Kanadese ook die politieke lewe in Montreal oorheers en 'n era van populistiese benaderinge ingelui. Die Rooms-Katolieke Kerk het eweneens sy invloed in die maatskaplike lewe laat geld.

Montreal was sodoende verdeel in 'n Brits-Protestantse en 'n Frans-Katolieke wêreld wat naas mekaar bestaan het, met Ierse immigrante wat vanweë hul Engelse taal en Rooms-Katolieke gosdiens tussen die twee groepe beweeg het. Danksy groot aantalle immigrante het ook die Joodse bevolking vanaf die 1880 gegroei. Die betrekkinge tussen die etniese groepe was oor die algemeen deur solidariteit op etniese, godsdienstige en sosiale gebied gekenmerk.

Kanadese metropool

Buitetrappe is 'n tipiese kenmerk van Montreal se argitektuur. Die beeld wys 'n straat in die stadsbuurt Hochelaga-Maisonneuve

Grand magasin Eaton (Eaton-afdelingswinkel), poskaart, omstreeks 1927

Foyer-ingang tot Eaton se nuwe restaurant. Poskaart van 1931

Die ekonomiese opswaai tussen die einde van die 19de eeu en die begin van die Eerste Wêreldoorlog was een van die grootstes in die geskiedenis van Montreal, en die bevolking van die metropolitaanse gebied het in 1911 528 000 beloop. Immigrasie het 'n nuwe hoogtepunt bereik met die aankoms van Oos-Europese Jode, Italianers, Pole, Russe en ander etniese groepe.

Die uitbou van hawe- en spoorweggeriewe het Montreal se rol as vervoerspilpunt vir die hele Kanada bevestig, terwyl die konsentrasie van groot maatskappye die belangrikheid van Montreal se effektebeurs onderstreep het. Plaaslike banke was weereens die dryfkrag agter hierdie ontwikkeling. Die sakebedryf het met die ontginning van natuurlike hulpbronne begin en tegelykertyd die vervaardigingsbedryf in sowel Quebec asook Ontario uitgebrei.

Terwyl die nywerheidsgebiede van Montreal uitgebrei is, het in sy sakekern nuwe kantoorgeboue ontstaan. Danksy die bou van tremlyne was Montrealers in staat om hulself in 'n groter afstand van hul werkplekke te vestig. Met sy uitbreidingsprogram het Montreal begin om sy oppervlakte in die tydperk tussen 1876 en 1918 te vervyfdubbel.

As gevolg van die Eerste Wêreldoorlog het Montreal se groei tydelik tot stilstand gekom, veral omdat Groot-Brittanje die finansiële steun vir sy oorsese gebiede moes staak, tog het die vinnige groei in die 1920's hervat, en Montreal het uiteindelik ondanks sy Europese karakter tot 'n moderne Noord-Amerikaanse metropool ontwikkel. Die Franstalige Université de Montréal is in 1920 gestig.

In die periode tussen 1921 en 1931 het die bevolking van 619 000 tot meer as 800 000 gegroei; die inwonertal van Montrealeiland het selfs 'n miljoen oorskry. Nuwe wolkekrabbers volgens die Amerikaanse boustyl het die stadshorison begin verander, waaronder die Aldred-gebou waarskynlik een van die eerstes was. Die nuwe hoofkwartier van die Banque Royale du Canada, wat in 1928 voltooi is, was vir enkele jare selfs die hoogste wolkekrabber van die Britse Ryk.

Die lewenskwaliteit van die plaaslike bevolking het aansienlik verbeter, en terwyl tuberkulose nog 'n ernstige probleem in benadeelde stadsbuurte was, het kindersterftes duidelik afgeneem. Die Verenigde State het hul invloed sowel in die vermaaklikheids- en rolprentbedryf asook die leefstyl laat geld, en Amerikaanse verbruikersware, wat dikwels deur Kanadese dogtermaatskappye vervaardig is, het simbole van die moderne lewe geword.

Die Franssprekende gemeenskap van Montreal het diepgaande veranderings beleef, en sy unieke kultuur en leefstyl het meer stedelike en Noord-Amerikaanse karaktertrekke vertoon as dié van ander Franssprekende Québécois – waaronder dié van Sin City: in die jare van die Prohibisie, die algemene verbod op alkoholiese dranke in die VSA, was Montreal 'n gunstelingbestemming vir Amerikaanse toeriste op soek na vermaak. Sy legendariese Rooiligdistrik het alle kenmerke van 'n klassieke Noord-Amerikaanse gangster city vertoon.

Die Groot Depressie en die Tweede Wêreldoorlog

'n Sopkombuis vir behoeftiges (1931)

Vanaf 1930 het die Groot Depressie 'n periode van ekonomiese krisisse ingelui. Die ekonomie het in die volgende drie jare ineengestort, veral as gevolg van laer uitvoere van natuurlike hulpbronne. Die nywerhede, wat op Kanada se minerale en ander uitvoerprodukte gebaseer het, het feitlik tot stilstand gekom, en die krisis het ook alle ander sektore geraak.

Die werkloosheid en armoede gedurende die 1930's het veral Franssprekende Montrealers swaar getref. Sommige het troos gevind in hul geloof, maar die krisis het veral die Frans-Kanadese nasionalisme laat herleef en tot etniese spannings gelei. Die nasionaliste, waaronder die École sociale populaire, het onder meer vir die nasionalisering van die elektrisiteits- en ander bedrywe gepleit.

Die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog het die prentjie verander. Die nywerheidsektor het voordeel uit Kanada se militêre betrokkenheid getrek. Nuwe fabrieke het ammunisie en vliegtuie vervaardig, en ook skeepswerwe en vervaardigers van spoorwegtoerusting is deur die aanvraag na militêre uitrusting geraak. Franssprekende Kanadese was nogtans oorwegend teen diensplig gekant wat vanaf 1944 ingevoer is.

Die na-oorlogse tydperk

Expo '67: Die Franse pawiljoen is later omgeskep tot die Casino de Montréal

Die na-oorlogse tydperk was gekenmerk deur 'n ekonomiese opswaai en modernisering op baie terreine. Montreal se bevolking het in 1951 die een-miljoenkerf verbygesteek, en Groter Montreal het in 1961 twee miljoen inwoners gehad. Werkgeleenthede was volop, en die koopkrag het gegroei. Steeds meer Montrealers kon nou duursame verbruikersgoedere soos yskaste, motors en moderne huise bekostig. Die stadsgebied het verder uitgebrei en die suidelike oewer bereik.

Huisvesting in die groeiende voorstede en toenemende motorisering het die leefstyl van Montrealers ingrypend verander. Stadsbeplanning het op die bou van gesinshuise, winkelsentrums en veral nuwe snelpaaie gefokus. In Montreal se middestad is die Boulevard Dorchester (tans Boulevard René-Lévesque) gebou, en Place Ville-Marie was die eerste in 'n groter aantal nuwe wolkekrabberprojekte. Die historiese stadskern het sy rol as sakesentrum aan die kwartier langs Boulevard Dorchester afgestaan.

Ekonomiese welvaart en beter opvoeding, wat deur talle nuwe kolleges versinnebeeld is, het die sosiale mobiliteit van die Franssprekende middelklas verhoog. Mense het begin om oor die toekoms van Quebec as 'n Franssprekende gemeenskap in Kanada en sosiale en politieke hervormings te debatteer. Die Rooms-Katolieke Kerk was as gevolg van die groeiende vraag na sosiale en welsynsdienste gedwing om steeds meer leke in diens te neem wat nie bereid was om hulle aan die gesag van kerklike outoriteite te onderwerp.

Die Franssprekende elites het beswaar aangeteken teen die tweedeklasburger-status van Frans-Kanadese in hul eie stad. Die oorheersende rol wat Engels in die daaglikse en die beroepslewe gespeel het, het nog steeds tot diskriminasie teen Franssprekendes gelei.

Metropool van Frans-Kanada

'n Uitsig oor Montreal

Nagaansig van die Olimpiese Stadion
On remercie Alain Carpentier pour la photo

Die Olimpiese Stadion

Wikimania-afsluitingspartytjie in Gare Windsor in 2017

Ná 1960 moes Montreal sy rol as Kanada se metropool aan Toronto afstaan, maar het vinnig begin om homself as die metropool van die Franssprekende Quebec te herdefinieer. Die periode tussen 1960 en 1986 is oorheers deur die burgemeester Jean Drapeau.

Die ekonomiese ontwikkeling was gekenmerk deur staatsintervensies en herstrukturering. Die staat het veral sosiale, mediese en opvoedkundige dienste deur regstreekse intervensies verbeter. Die resesssies van 1981–82 en 1990–92 het Montreal se ekonomie 'n ernstige nekslag toegedien, en tradisionele nywerhede het agteruitgegaan. Die ekonomiese transformasie het tot 'n groei in die plaaslike dienstesektor gelei, terwyl die opening van die Sint-Laurenswaterweg, die agteruitgang van die spoorwegbedryf en die opkoms van Toronto as die ekonomiese sentrum van Kanada die belangrikheid van Montreal as 'n nasionale vervoersentrum verminder het. Terwyl Toronto voordeel uit grootskalse Amerikaanse beleggings getrek en steeds meer ondernemings gelok het, het Montreal sy nywerheidstrukture gemoderniseer. Steeds meer Franssprekende maatskappye het hul hoofkwartiere in Montreal gevestig en sodoende die verhuising van Anglofone ondernemings na Toronto gedeeltelik gekompenseer.

'n Aantal ambisieuse bouprojekte soos Place Ville-Marie en die bou van die Ondergrondse Montreal, die restourasie van die historiese stadskern en die Place des Arts het 'n internasionale karakter aan Montreal gegee. Terwyl die bevolking in die metropolitaanse gebied tot meer as drie miljoen gestyg het, het die bou van Montreal se moltreinstelsel openbare vervoer in die stad vanaf 1966 verbeter. In 1967 is die wêreldtentoonstelling Expo '67 in Montreal gehou wat met meer as vyftig miljoen besoekers 'n buitengewone sukses geword het.

In die 1970's het Frans-Kanadese nasionalisme toegeneem. Montreal het destyds nog 'n groot Engelssprekende minderheid gehuisves wat baie aspekte van die openbare lewe oorheers het. Die stad het gevolglik sentraal gestaan in die Oktoberkrisis van die jaar 1970 wat deur nasionalistiese en linksgesinde geweldpleging gekenmerk was. Die owerhede het 'n noodtoestand afgekondig en honderde aktiwiste in hegtenis geneem. Franssprekende Montrealers het grootliks bygedra tot die nasionalistiese Parti Québécois se oorwinning in die provinsiale verkiesing van 1976.

As die sentrum van die taalstryd in Québec het die gebeure in Montreal die afkondiging van 'n reeks taalwette bevorder wat geleidelik die status van Frans as eerste taal in Québec gevestig het. Vroue-emansipasie het gepaardgegaan met ingrypende maatskaplike en ekonomiese hervormings, wat deur die Liberale Party van Quebec aangebring is, terwyl die nuwe selfbewussyn van Franko-Kanadese ook die taalkwessie aangeblaas het. Saam met die skepping van 'n moderne welvaartstaat in Quebec het Engels sy bevoorregte posisie verloor. As gevolg van hierdie sogenaamde Stille Rewolusie in Montreal en Québec is ook die Rooms-Katolieke Kerk se oorheersende rol in die Franko-Kanadese samelewing, waaronder sy groot invloed op die onderwyssektor, bevraagteken. Saam met die sekularisering van die openbare lewe is 'n moderne onderwysstelsel ingevoer.

As gasheerstad van die Olimpiese Somerspele van 1976 en danksy die kulturele bande met ander Franssprekende gebiede het Montreal sy rol as 'n Franssprekende en multikulturele metropool gevestig. Die Olimpiese Spele was nogtans 'n finansiële fiasko, en die skuldlas van CDN$1 miljard, wat daaruit ontstaan het, is eers in 2006 volledig afbetaal.

Vervoer

Montreal-hawe

'n Nagtelike uitsig oor Montreal-hawe (Port de Montréal)

Montreal het 'n lang tradisie as een van die belangrikste seehawens in die oostelike Noord-Amerika, onder meer danksy die grootskaalse uitvoer van graan. Die netwerk van waterweë rivieraf en rivierop van die stad is bestendig uitgebrei en verbeter, soos byvoorbeeld met die bou van die Lachine-kanaal in 1825 en die verdieping van die kanaal tussen Montreal en Quebecstad in 1851. Voor die opening van die Sint Laurens-waterweg in 1959 moes alle skeepsvragte, wat na of vanaf die Groot Mere vervoer is, in Montreal ontskeep en na ander skepe oorgelaai word.

Montreal se hawefasiliteite op Montreal-eiland strek tans oor 'n lengte van 26 kilometer. Jaarliks doen sowat 2 200 skepe by Montreal-hawe aan en word byna 30 miljoen ton se vrag gehanteer. In 2011 is reeds 28 persent van die totale Kanadese houervrag in Montreal gehanteer wat van sy hawe die tweede belangrikste houerterminaal in die land na dié van Vancouver maak.^[21]

Net soos in ander groot hawestede is ook in Montreal-hawe verouderde fasiliteite buite bedryf gestel. Ou geriewe in die sentrale gedeelte van die hawe is in 1978 aan die Société du Vieux-Port de Montréal/Old Port of Montréal Corporation oorgedra, 'n organisasie wat gestig is om toerisme en ontspanningsgeriewe in die gebied te ontwikkel. Intussen is Le Vieux-Port, soos die ou hawegebied tans genoem word, 'n gewilde vermaakplek in die middestad van Montreal.

Spoorvervoer

Gare Centrale, die hoofstasie van Montreal, hanteer jaarliks 18 miljoen passasiers

Histories was Montreal een van die vernaamste spilpunte van die transkontinentale spoorwegstelsel wat deur Kanada se twee groot spoorwegmaatskappye, Canadian National en Canadian Pacific, gebou is. Die geskiedenis van Kanadese spoorweë is onlosmaaklik verbonde aan Montreal. Met die agteruitgang van spoorvervoer in Oos-Kanada in die laat 20ste eeu het die stad sy rol as spoorwegsentrum ingeboet.

Nogtans het die nasionale spoorwegmaatskappy VIA Rail sy hoofkwartier in Montreal. VIA Rail bied treindienste op belangrike nasionale roetes aan en verbind Montreal onder meer met Quebecstad, Ottawa en Toronto. Die Quebecstad-Windsor-korridorroete word meermale per dag bedien. Daarnaas bied ook die nasionale Amerikaanse spoorwegonderneming Amtrak treindienste op roetes tussen Montreal en Amerikaanse metropole aan, waaronder die daaglikse Adirondack-treindiens tussen Montreal en New York.

Alle treindienste word vanaf Montreal se hoofstasie bedryf. VIA Rail- en Amtrak-treine doen daarnaas ook in enkele voorstadstasies aan waarvan die grootste in Dorval naby die lughawe geleë is.

Lugvervoer

Die terminaalgebou van Montreal-Trudeau-lughawe

'n Lugfoto van Montreal se Internasionale Trudeau-lughawe

Dieselfde lot was vir Montreal as lugvaartspilpunt beskore nadat naas Dorval 'n tweede internasionale lughawe, die Aéroport de Montréal-Mirabel, in 1970 57 kilometer noordwes van die stadsgebied geopen is. Eers in 1997 het Dorval-lughawe sy tradisionele rol herwin nadat geskeduleerde internasionale en nasionale vlugte weer na Dorval verskuif en Mirabel in 'n gespresialiseerde lughawe vir lugvrag, toets- en ander nie-geskeduleerde vlugte omgeskep is.

In 2004 is dié lughawe ter ere van Kanada se vroeëre eerste minister en boorling van Montreal, wyle Pierre Trudeau, hernoem na Montreal-Trudeau-lughawe (volledige amptelike naam in Frans: Aéroport International Pierre-Elliott-Trudeau de Montréal). Kanada se voorste lugredery, Air Canada, het sy hoofkwartier op Montreal-Trudeau-lughawe.

In 2012 het Kanadese en buitelandse lugrederye regstreekse vlugte na bestemmings in 130 lande aangebied en is veertien miljoen passasiers op die lughawe gehanteer. Montreal se Mirabel-lughawe het in dieselfde jaar 28,4 miljoen ton se lugvrag gehanteer.^[22]

Net soos ander internasionale lughawens in Kanada word ook Mirabel en Trudeau volgens 'n unieke model bestuur. Alle lughawens is oorspronklik deur die federale regering gebou en bedryf en eers in die 1990's geprivatiseer. Alhoewel Transport Canada steeds die wetlike eienaar van alle grond is, word die lughawens deur plaaslike agentskappe bestuur, bedryf en verder uitgebou. Mirabel en Trudeau word sedert 1 Augustus 1992 deur Aéroports de Montréal, 'n privaat, nie-winsgewende en finansieel onafhanklike agentskap bestuur – onder 'n langtermyn-pagkontrak wat met Transport Canada aangegaan is en tot 2072 loop.

Openbare vervoer

Place-Saint-Henri-stasie (Metro van Montreal)

Montreal se Métro

Montreal se openbare vervoerstelsel word deur die openbare onderneming Société de Transport de Montréal (kort STM, Engels: Montreal Transit Corporation) bedryf. Sedert sy stigting in 1861 as Montreal City Passenger Railway Company het dit tot die vierde grootste openbare vervoernetwerk in Noord-Amerika gegroei, na die New York City Transit Authority, Meksikostad se Metro en die Toronto Transit Commission.

STM bedryf tans vier moltreinlyne met altesaam 68 stasies, 186 busroetes en 23 nagbusroetes. In 2011 is 'n gemiddeld van 2,5 miljoen passasiers daagliks vervoer.

STM is in 2002 geskep om sy voorganger-onderneming STCUM te vervang. 'n Verskeidenheid openbare vervoermaatskappye het daarvoor bestaan. Die vroegste hiervan, die Montreal City Passenger Railway Company, het tussen 1861 en 1886 'n perdetrem-netwerk bedryf.

In 1886 het dié onderneming sy naam gewysig na Montreal Street Railway Company (MSTR), en ses jaar later is die eerste elektriese trem, wat as Rocket bekendgestaan het, in bedryf gestel. In 1893 het MSTR sy naam nog eens verander na Montreal Island Beltline Railway, kort MTR. Een jaar later is die elektrifisering van die hele tremnetwerk voltooi en die laaste perdetrem buite bedryf gestel. Verdere naamsveranderings het voor die Eerste Wêreldoorlog plaasgevind. Tussen 1910 en 1911 het die onderneming as Montreal Public Service Corporation bekendgestaan voordat dié naam opnuut gewysig is na Montreal Tramways Company.

Motorbusse as openbare vervoermiddel is na die oorlog vanaf 1919 ingevoer, maar eers in 1925 het 'n netwerk van gereelde busdienste tot stand gekom. Die busvloot is vanaf 1937 met trolliebusse aangevul. Kort voor die begin van die Tweede Wêreldoorlog het Montreal se openbare vervoerstelsel uit 929 trem-, sewe trolliebus- en 224 motorbuslyne bestaan en jaarliks sowat 200 miljoen passasiers vervoer.

In 1951 is die bestuur van Montreal se openbare vervoer volgens 'n wet van die provinsiale regering aan die nuwe Vervoerkommissie van Montreal (Commission de transport de Montréal, kort CTM) oorgedra. Een van CTM se eerste besluite was om bestaande tremdienste deur motorbusse te vervang. Agt jaar later is die laaste trem buite bedryf gestel.

Montreal se moderne moltreinnetwerk is in 1966 ingewy, en in dieselfde jaar is alle trolliebusdienste gestaak. CTM het sy naam in Januarie 1970 nog eens gewysig na Commission de transport de la communauté urbaine de Montréal (CTCUM). Nadat dit 34 jaar lank as 'n kommissie bedryf is, het Montreal se openbare vervoeronderneming in 1985 sy korporatiewe identiteit verander en die nuwe naam Société de transport de la communauté urbaine de Montréal (STCUM) gekies. Die bedryf van voorstadtreinlyne is in 1995 aan 'n nuutgestigte agentskap, die Agence métropolitaine de transport afgestaan.

In 2002 is die huidige openbare vervoeronderneming Société de transport de Montréal (STM) gestig. Vanaf 15 tot 17 Mei 2017 het Montreal as gasheerstad van die UITP se Global Public Transport Summit (Wêreldspitsberaad vir Openbare Vervoer) opgetree.^[23]

Onderwys

McGill University teen sononder

Lugaansig van die Franssprekende Université de Montréal

Die belangrikste tersiêre instellings is die Université de Montréal, Université du Québec à Montréal (albei Fransmedium), McGill University en Concordia University (Engelsmedium); daar is altesaam 158 000 studente in die stad.

McGill is die oudste universiteit van Montreal wat in 1821 danksy 'n skenking van die pelshandelaar James McGill gestig is. McGill is vandag een van die voorste tersiêre instellings in Noord-Amerika.

Die Université de Montréal in die buitewyke van die welvarende woonbuurt Outremont is die grootste Fransmedium-universiteit buite die Franse hoofstad Parys en vorm met sy toring in die Moorse styl een van die argitektoniese bakens van Montreal. Net soos die toring is ook die meeste ander geboue met geel-grys bakstene opgerig. Sedert sy stigting in die 1940's het die studentetal tot meer as 50 000 gegroei.

Ekonomie

Oorsig

Die gebou van die Banque de Montréal (BDM) op die plein Place d'Armes. Tot by die stigting van die Bank van Kanada in 1935 het die BDM as Kanada se sentrale bank (reserwebank) gefungeer

Montreal is die finansiële, handel- en nywerheidspilpunt van Quebec en ook op nasionale vlak die tweede belangrikste industriële sentrum naas Toronto. Van die voorste ondernemings in verskeie strategiese bedrywe van die wêreldekonomie is in die stad gesetel en maak van Montreal 'n wêreldleier op die gebied van lug- en ruimtevaarttegnologie, lewenswetenskappe, inligtings- en kommunikasietegnologie en ander sektore.^[24]

Ander belangrike nywerheidsektore sluit elektroniese goedere, vervoertoerusting, farmaseutiese produkte, tekstiele, drukwerk en tabak in. Die stad het een van die besigste hawens in Noord-Amerika en is die oostelike eindpunt van die Canadian Pacific Railway. Montreal huisves ook die hoofkwartiere van die Canadian National Railway en die grootste Kanadese lugdiens, Air Canada.

Aan die oostelike rand van Vieux-Montréal, tussen die rue de la Commune en die rue King, het in die 1990's die nuwe nywerheidsbuurt Cité Multimédia ontstaan wat hom op moderne inligtingstegnologie toespits. Sodoende is nuwe lewe in 'n half-verlate geskiedkundige nywerheidsgebied uit die tydperk van die nywerheidsomwenteling ingeblaas.

Sowat veertig persent van die ondernemings in die Kanadese mediabedryf het hulle hoofkwartiere in Montreal en maak van die stad ook 'n eersterangse sentrum vir die nasionale nuus- en vermaaklikheidsbedrywe.

Classé Audio, Kanada se vernaamste vervaardiger van hoëtrou-toerusting, het sy hoofkwartier in die voorstad Lachine. Die stadswyk Dorval huisves Matrox, die bekende Kanadese vervaardiger van grafikakaarte.

Lugvaartbedryf

Die hoofingenieursgebou en -aanlegte van Bombardier Aerospace, een van die voorste ondernemings in die lugvaartbedryf, vlakby die Internasionale Pierre Elliott Trudeau-lughawe

Montreal is een van min plekke op aarde waar vervaardigers van alle onderdele, wat vir die bou van 'n vliegtuig benodig word, binne 'n radius van dertig kilometer aangetref word. 'n Reeks hoogs gespesialiseerde ondernemings, wat in 2011 altesaam 42 000 werknemers in diens gehad het, maak van Montreal een van die wêreld se drie voorste spilpunte van die lugvaartbedryf, naas Seattle en Toulouse.

Montreal se lugvaartbedryf verteenwoordig 98 persent van Quebec en sestig persent van Kanada se totale produksie in dié sektor, asook sewentig persent van die totale bedrae wat in Kanada aan navorsing op die gebied van lugvaarttegnologie bestee word. Die bedryf se jaarlikse omset is CDN-$11,5 miljard.

Met Aéro Montréal het alle belangrike rolspelers en besluitnemers in die plaaslike lugvaartbedryf – ondernemings, opvoedkundige en navorsingsinstellings, verenigings en vakbonde – in 'n kluster saamgespan waar die bedryf se strategiese beleid gekoördineer word.

Lewenswetenskappe

Danksy die beskikbaarheid van 'n hoogs geskoolde arbeidsmag, belastingvoordele vir ondernemings en die plaaslike kultuur van kreatiwiteit en innovering het baie internasionale ondernemings, wat farmaseutika en mediese tegnologie vervaardig of navorsing op dié gebiede doen, filiale in Montreal gevestig. Die stad is tans een van min plekke op aarde waar 'n farmaseutiese onderneming die hele proses van navorsing tot bemarking, wat met die ontwikkeling en invoering van 'n nuwe geneesmiddel verbonde is, kan voltooi.

Die meeste farmaseutiese ondernemings in Kanada het hulle hoofkwartiere in Montreal. Die farmaseutiese bedryf bied tans 31 500 werkgeleenthede, en sowat vyftien persent van plaaslike ondernemings in dié sektor is in buitelandse besit.^[25]

Inligtings- en kommunikasietegnologie

Die kantoorgebou van Ubisoft Montreal, Boulevard Saint-Laurent

Ook die inligtings- en kommunikasietegnologiebedryf is een van die dryfkragte agter die ekonomiese ontwikkeling in die metropolitaanse gebied van Montreal. Plaaslike ondernemings is rolspelers op die wêreldmark as verskaffers van hoëgehalte-produkte en -dienste, waaronder digitale media, sagteware, telekommunikasiedienste, oudiovisuele produkte en digitale klanktegnologie asook digitale kuns. Altesaam 5 000 ondernemings in die bedryf bied 120 000 werkgeleenthede.

Jaarliks word produkte en dienste ter waarde van CDN-$5 miljard uitgevoer. Sommige plaaslike ondernemings is wêreldleiers op die gebied van sagteware vir spesiale effekte in die rolprentbedryf of as vervaardigers van rekenaarspelletjies. Bekende name sluit Ubisoft Montreal, Electronic Arts, Eidos, A2M, Cyanide en EA Mobile in.^[26]

Die Franse sagtewarereus Ubisoft se besluit om sy Kanadese hoofkwartier in 'n leegstaande tekstielfabriek in Mile End te vestig, het van dié buurt, wat oorspronklik as 'n minder gewilde, suiwer residensiële kwartier met lae eiendomspryse en huurgeldvlakke beskou is, 'n kulturele en tegnologiese spilpunt en 'n gewilde woonplek vir jong professioneles gemaak.

Media en kommunikasie

Die kantore van die Fransmedium-dagblad La Presse in Ou Montreal

Montreal is al lank 'n belangrike kommunikasiesentrum in Kanada, en vandag het die meeste Franssprekende media-ondernemings hul hoofkwartiere in die stad, waaronder vier Franse televisie-netwerke: Radio-Canada (as Franse afdeling van die federale openbare uitsaaier Canadian Broadcasting Corporation, kort CBC), Télé-Québec (as opvoedkundige uitsaaier in provinsiale besit), en die twee privaat uitsaaiers TVA en V (vroeër bekend as Quatre-saisons).

Daarnaas is ook die hoofkwartiere van Franse radio-netwerke hier gesetel. Die groot konsentrasie media-ondernemings het 'n positiewe uitwerking op die plaaslike kulturele lewe en maak van Montreal een van die leidende mediasentrums van die Franssprekende wêreld. Twee plaaslike televisiestasies, CBC en CTV, voorsien net soos talle radiostasies in die behoeftes van die Engelssprekende bevolking.

Met La Presse, Le Devoir en Le Journal de Montréal verskyn tans drie Franse dagblaaie in Montreal. The Gazette teiken die Engelssprekende mark. Daarnaas word talle weekblaaie en tydskrifte in Montreal gepubliseer. Groot Franse uitgewerye soos Sogides, Québec-Amérique, Boréal en ander het hul hoofkwartiere eweneens in die Sint-Laurens-metropool.

Met die hoofkwartiere van BCE Inc en talle van sy dogtermaatskappye is Montreal 'n eersterangse rolspeler in die Kanadese telekommunikasiebedryf. Danksy 'n groot aantal klein- en middelgroot-multimedia-ondernemings speel die stad 'n leidende rol in die Kanadese multiamediabedryf.

Besienswaardighede

'n Nagaansig van Montreal se stadsaal

Herfskleure is 'n fees vir die oë

Die ingangspoort tot Montreal se Chinese buurt

Die ondergrondse Montreal

'n Hotel in die ou hawebuurt

Die katedraal Basilique Notre-Dame, wat in 1829 voltooi is, word as die pragtigste kerkgebou in Noord-Amerika beskou en is 'n goeie voorbeeld van die Neogotiese boustyl. Die binneruimte met sy pragtige houtsnykuns is volgens middeleeuse voorbeelde ontwerp en bied sitplekke vir sowat 4 000 besoekers. Sy vergulde altaar staan voor 'n agtergrond van veertien blou glasvensters uit Limoges, Frankryk wat die hemel en die sterre versinnebeeld. Die klok van die basiliek weeg twaalf ton. Notre-Dame kan ook met een van die grootste orrels wêreldwyd spog – daar is 5 772 pype. Danksy die perfekte akoestiek vind hier gereeld konserte van die Simfonieorkes van Montreal plaas (Place d'Armes).
Die oudste gebou van Montreal, die Séminaire de Saint-Sulpice, is in 1685 deur Dollier de Casson, die Sulpisiaanse kloosterhoof, opgerig en dien oor 'n lang tydperk as die administratiewe sentrum van die nedersetting. Saam met die notaris Basset ontwerp Dollier de Casson ook die oorspronklike plattegrond van die stad.
L'Oratoire Saint-Joseph du Mont-Royal is in 1924 as een van die grootste basilieke ter wêreld opgerig. Die gebou met sy indrukwekkende argitektuur is 'n belangrike voorbeeld van die Frans-Katolieke boustyl in Kanada.
Die Cathédrale Marie-Reine-du-Monde (Boulevard René-Lévesque), wat in 1894 voltooi is, is 'n namaaksel van die St. Pieterskerk in Rome en die setel van Montreal se aartsbiskop.
Dominion Square vlakby die katedraal behels gedenktekens vir die eerste minister Wilfried Laurier (1896–1911), koningin Victoria en Kanadese soldate wat tydens die Vryheidsoorloë in Suid-Afrika gesneuwel het.
Die Lachine-museum gee met sy versameling van ou meubels en gereedskap 'n goeie voorbeeld van die plattelandse lewe in toeka se tyd. Die hoofgebou is tussen 1669 en 1685 deur die handelaars Charles Lemoyne en Jacques LeBer opgerig. Dit is een van die oudste geboue in die omgewing van Montreal. (110 Rue LaSalle). Lachine staan bekend vir sy kanaal wat in 1824 voltooi is en aan die beginpunt van Montreal se ekonomiese ontwikkeling in die 19de eeu staan. 'n Klein pawiljoen in die Monk-park is aan die geskiedenis van die kanaal gewy. Lachine is ook die eerste stad op die eiland wat 'n spoorweg-verbinding met Montreal gekry het (1847). 'n Klein steenskuur huisves die Fur trade Interpretation Centre (Boulevard Saint-Joseph). Alexander McTaggart Gordon het hier vanaf 1803 bontwerk vir die North-West Company gestoor. Gedurende die sonstilstand in Junie kan besoekers hier 'n historiese skouspel bywoon wat die vertrek van 'n voyageur-ekspedisie vertoon. Lachine het sy naam aan 'n mislukte ekspedisie te danke wat die Franse ontdekker Robert Cavelier de La Salle 1673 van hier onderneem het. Sy poging om 'n roete na China te vind was vergeefs, en die reis het naby die Ontariomeer geëindig. La Salle se huis en erf kry toe die spotnaam "Lachine" ("China").
Kahnawake (Caughnawaga, dit beteken "daar is stroomversnellings") is 'n dorpie naby Montreal, en sy museum gee 'n indruk van die Irokese kultuur. Die geboue van die sendingstasie is tussen 1717 en 1745 opgerig en bewaar die relieke van die salige Kateri Tekakwitha. (Route 138 Ouest, 18 km vanaf Montreal)
Die Olimpiese Park van 1976 is 'n groot sportkompleks wat met die 21ste Olimpiade geopen is. Tot die futuristiese groep geboue wat vir die spele opgerig is behoort die wêreld se hoogste geneigde toring, die Tour Olympique de Montréal (190 meter). Hy kon in 1976 nie meer betyds vir die Olimpiese Spele voltooi word nie.
Die Biosphère is 'n moderne sentrum wat veral ekologiese vraagstukke behandel. Die klemtoon word op die Sint-Laurensrivier gelê. Die indrukwekkende gebou, wat soos 'n koeël gevorm is, is die Verenigde State se pawiljoen tydens die wêreldtentoonstelling Expo '67. (Île Sainte-Hélène)
Die Ondergrondse Montreal met sy inkoopsentrums, bioskope en restourante maak dit nie net moontlik om die winterkoue te ontvlug nie – dit skei ook die voetgangers van die verkeer op straat.
Die Parc Maisonneuve sluit die Jardin botanique de Montréal (Botaniese Tuin) in wat met Londen se Kew Gardens en die Berlynse Botanischer Garten kan meeding (dit is op hierdie twee na die grootste wêreldwyd). Die tuin wat in 1931 geopen is beslaan 75 ha en vertoon meer as 21 000 plantspesies. Meer as 30 tuinafdelings behandel verskeie botaniese onderwerpe – die Chinese Tuin is die grootste van sy soort buite Asië. Daarnaas kan 'n outentieke Japanse tuin en 'n skoenlappers-tuin besigtig word.
Die Pierrefonds Manor van 1904 is 'n namaaksel van die Château Pierrefonds (1392) in die Franse woud van Compiègne (région Pikardië). Joseph-Adolphe Chauret, 'n bekende notaris van Montreal, was so verbaas oor hierdie kasteel dat hy dit in dieselfde styl in 'n voorstad van Montreal laat bou het. Die stad is later na die kasteel genoem. (15928 boulevard Gouin Ouest)
Vieux-Montréal (Ou Montreal) en sy historiese argitektuur is sonder weerga in Noord-Amerika. Die ou stadskern, wat deur die rue Notre-Dame, rue Saint-Paul, rue Bonsecours en die oewer van die Sint-Laurensrivier begrens word, lê op die terrein van die oorspronklike nedersetting Ville-Marie. Die buurt bewaar die atmosfeer van 'n ou Europese stad, met nou straatjies, koffiekroeë, straatkunstenaars en straatmusikante. Die Château Ramezay (1705) was vroeër die residensie van die goewerneur van Montreal; vandag is dit 'n museum wat 'n pragtige indruk gee van die weelde wat 'n Franse edelman in die 18de eeu kon geniet.
Die Quartier Chinois, die tradisionele woonbuurt van die Chinese gemeenskap in Montreal, lê digby die historiese stadskern, met die rue de la Gauchetière as sy besige middelpunt.

Kuns en kultuur

Festival International de Jazz de Montréal

Ingang tot die vyfde saal van die Place des Arts

Maison symphonique

Die Montréal Just for laughs Festival in die stadswyk Quartier Latin de Montréal en die Festival International de Jazz de Montréal is wêreldwyd bekende feeste
Februarie is die maand van die Festival Montréal en Lumière – vuurwerk, musiekfeeste en ander vermaak is deel van die fees
Die beroemde somerfees van Lanaudière bied eersterangse konserte van klassieke en moderne musiek aan en vind van Julie tot Augustus in Joliette, sowat 70 km vanaf Montreal, plaas
Place des Arts: In die Salle Wilfrid-Pelletier speel die bekende Orchestre symphonique de Montréal. Place des Arts is ook die tuiste van L'Opéra de Montréal (175 rue Sainte-Catherine Ouest)

Musiek

Bekende musikante en sangers wat in Montreal gebore is sluit onder meer Leonard Cohen in. Die sanger Jérôme Minière, 'n boorling van Orléans in Frankryk, is 'n sanger wat in 2003 met die Prix Félix bekroon is. Maar ook internasionaal bekende popgroepe soos Arcade Fire en die Stars het hulle in Montreal gevestig.

Sport

Montreal het homself op internasionale sportvlak as gasheerstad van die Olimpiese Somerspele 1976 gevestig. Junie is die maand van die Kanadese Grand Prix van die Formule Een op die Gilles Villeneuve-renbaan. Die Rogers AT&T Cup lok tennisspelers in Augustus na die Stade du Maurier van Montreal.

Museums

Die Oratoire Saint-Joseph du Mont-Royal is die grootste kerk in Kanada

Centre Canadien d'Architecture: Die museum behandel die ontwikkeling van die argitektuur vanaf die 15de eeu. Die gebou is self ook 'n argitektoniese besienswaardigheid (1920 rue Baile)
Centre d'histoire de Montréal: Die museum behandel die geskiedenis van die stad. Die Ancienne caserne centrale de pompiers (Ou brandweerstasie) van 1903 maak deel uit van die museum (335 Place d'Youville)
Die Musée David M. Stewart / David M. Stewart Museum op die Île Sainte-Hélène behandel die geskiedenis van Kanada. Sy versamelings sluit ou vuurwapens, kaarte, dokumente, wetenskaplike gereedskap, kombuisgoed en ou haarde in. Militêre seremonies, wat uit die 18de eeu dateer, word in die somer vertoon.
Just for Laughs / Juste pour rire-museum: Hier gaan dit net om humeur; besoek hulle webwerf: Juste pour rire (2111 Boulevard Saint-Laurent)
Musée McCord d'Histoire Canadienne / McCord Museum of Canadian History: Die museum behandel onder meer die geskiedenis van die Eerste Nasies (690 rue Sherbrooke Ouest)
Pointe-à-Callière – Musée d'archéologie et d'histoire de Montréal: Die museum is in 1992 ingewy en behandel die aregologiese erfenis van Montreal en ander gebiede. Die permanente uitstalling Ici naquit Montréal neem die besoeker op 'n ondergrondse toer na outentieke oorblyfsels van die vroeë Montreal. 'n Begraafplaas van die eerste setlaars en 'n vase in die Huroonse styl, wat omtrent 1500 vervaardig is, word in die museum vertoon (350 place Royale, Angle de la Commune, Vieux-Montréal)
Saidye Bronfman Centre for the Arts: Kunsmuseum en teater (5170 rue de la Côte-Sainte-Catherine)

Kookkuns

Wêreldhandelsentrum met die standbeeld van Amphitrite, die mitologiese Koningin van die See en vrou van Poseidon

Net soos Parys, sy Franse eweknie, staan Montreal as 'n tuiste van eersterangse kookkuns bekend. Die eerste vereniging van fynproewers is reeds in 1606 deur die kartograaf en velhandelaar Samuel de Champlain gestig. Sy Ordre de Bon Temps sien die kookkuns as 'n geskikte tydverdryf gedurende Québec se lang winters.

Vandag doen die Institut de tourisme et d'hôtellerie, wat in 1968 gestig is, navorsing oor die plaaslike tradisionele kookkuns en die Nouvelle cuisine. Die instituut onderhou 'n biblioteek met meer as 30 000 resepte uit Québec se 400-jarige geskiedenis.

Die American Automobile Association (AAA) het Montreal selfs tot gastronomiese hoofstad van Noord-Amerika verklaar. So het ook die bekende Britse sjefs en televisiepersoonlikhede Gordon Ramsay en Jamie Oliver Montreal gekies as die geskikte plek vir die opening van hul eerste restaurante in Kanada.

Montreal se kroeë is oop tot drie uur snags, en daar is 'n groot aantal eersterangse restourante, wat hulle op Haute Cuisine en Franse kookkuns toespits. Outentieke Frans-Kanadese en internasionale geregte word eweneens in talle restourante aangebied.

Die kosmopolitiese karakter van die stad word in die groot verskeidenheid etniese restourante weerspieël. Sidewalk cafés is oop tussen Mei en Oktober. Tipiese plaaslike gastronomiese instellings sluit cafés-concerts en cafés-théâtres in.

Gewilde plaaslike spesialiteite sluit Franse brood en bagels in, asook gerookte vleis (sandwich à la viande fumée), esdoringstroop, kreef van die Magdalene-eilande, Matane-garnale en salm uit die Gaspé-streek in. Tipiese dranke, wat plaaslik vervaardig word, sluit bier en sider in, maar ook eksotiese spesialiteite soos esdoringwyn.

Inkopies en vermaak

Ondergronds

Place Ville-Marie

Cours Mont-Royal-winkelsentrum

Terrashuise in Rue Sherbrooke

Die Ondergrondse Montreal (La Ville Souterraine, sedert 2004 amptelik RÉSO) verbind oor 'n afstand van 30 kilometer 1 700 winkels, 200 restourante, 37 rolprentteaters en kunsgalerye, 'n aantal hotelle en 60 kantoorgeboue. Die ondergrondse kompleks beskik oor lugversorging sodat 'n mens selfs in die koue van die winter maklik inkopies kan doen – en voetgangers en padverkeer is van mekaar geskei. 'n Moltreinnet (Frans: Métro) en wandellane vebind die ondergrondse sentra.

Place Ville-Marie, wat in 1962 ontstaan het, is die oudste ondergrondse winkelsentrum in Montreal, met die bogrondse kruisvormige wolkekrabber as sy sigbare baken.
Die Complexe Desjardins beskik oor 'n grote agora of sentraalplein (Place Desjardins) wat van daglig deurstroom word. Die Place des Arts met sy teaters, die winkelsentrum Complexe Guy Favreau en die Palais de Congrès is binne maklike loopafstand van die Complexe Desjardins. Die Palais is in 1983 geopen en kan tot 10 000 kongresgangers akkommodeer.
Die winkelsentrums Galeries 2001, 2020 University en Les Terrasses (met 'n verbinding tot die Centre Eaton-winkelsentrum – die grootste in Montreal) is naby die McGill-stasie.

Bogronds

Ogilvy is 'n afdelingswinkel wat sedert 1866 bestaan. Dit is trots op sy Skotse tradisie, en twalfuur word nog steeds deur 'n Skotse doedelsakspeler aangekondig (rue Sainte-Cathérine)
Naas die Centre Eaton en Ogilvy is La Baie die derde groot afdelingswinkel langs die rue Sainte-Cathérine; dit het sy oorsprong in die historiese handelmaatskappy Hudson's Bay Company.
Rue Crescent, Rue de la Montagne, Rue Bishop en Rue Mackay bied elegante winkels, restourante, nagklubs en diskoteke
Rue Sherbrooke – vroeër die Golden Square Mile van Montreal waar omtrent 1900 die rykste inwoners van Kanada hul huise gebou het – is vandag nog 'n elegante straat met statige ou geboue en talle boetieke.
Die Casino de Montréal lyk saans en snags soos 'n vonkelende diamant. Bedags herinner die argitektuur aan 'n plesierboot. (Île Notre-Dame).
La Fête des Neiges (die Sneeufees) is een van die hoogtepunte tydens die winter. Van einde Januarie tot Februarie is daar allerlei "vreemde" en bekende sportsoorte waaraan besoekers kan deelneem. Vatspring of selfs 'n wedren met beddens is deel van die vermaak.
Vanaf Mei open die La Ronde-vermaaklikheidspark op die Île Sainte-Hélène. Die park is in 1967 tydens die Expo 67 ingewy.
Die Montréal Highland Games vind elke somer in die voorstad Verdun plaas.