Nicaragua

Nicaragua (Spaans: [nikaˈɾaɣwa]), amptelik die Republiek Nicaragua (Spaans: República de Nicaragua, [reˈpuβlika ðe nikaˈɾaɣwa]), is 'n verteenwoordigende demokratiese republiek en die grootste nasie in Sentraal-Amerika. Aangrensend is Honduras in die noorde, die Stille Oseaan in die weste, die Karibiese See in die ooste en Costa Rica in die suide.

República de Nicaragua
Republiek Nicaragua

Vlag Wapen
Nasionale leuse: En Dios Confiamos (Spaans vir: "In God vertrou ons")
Volkslied: Salve a ti, Nicaragua
Hoofstad	Managua 12°9′N 86°16′W
Grootste stad	Managua
Amptelike tale	Spaansa
Regering • President • Adjunkpresident	Unitêre presidensiële grondwetlike republiek Daniel Ortega Rosario Murillo
Onafhanklikheid • Verklaar • Van die Eerste Meksikaanse Keiserryk • Van die Federale Republiek van Sentraal-Amerika • Erken • Rewolusie • Huidige grondwet	15 September 1821 1 Julie 1823 31 Mei 1838 25 Julie 1850 19 Julie 1979 9 Januarie 1987
Oppervlakte  - Totaal    - Water (%)	130 375 km2  (96ste) 50 338 myl2 7,14
Bevolking  - 2012-sensus  - Digtheid	6 167 237 51 / km2 (155ste) 132,1 / myl2
BBP (KKP)  - Totaal  - Per capita	2019-skatting $34,550 miljard (115de) $5 433 (129ste)
BBP (nominaal)  - Totaal  - Per capita	2019-skatting $12,612 miljard (127ste) $1 983 (134ste)
MOI (2017)	0,658 (124ste)  –  medium
Gini (2014)	46,2 –  medium
Geldeenheid	Córdoba (NIO)
Tydsone  - Somertyd	CST (UTC-6) nie toegepas nie (UTC-6)
Internet-TLD	.ni
Skakelkode	+505
a. Engels en inheemse tale word ook aan die Karibiese kus gepraat.

Nasa-Satellietbeeld van Nicaragua

Kaart van Nicaragua

In die depressie het die grootste mere van Sentraal-Amerika ontstaan, naamlik die Lago de Managua (Managuameer, 1 049 km²) en die Lago de Nicaragua (Nicaraguameer, 8 264 km²), wat deur die Rio Tipitapa verbind word. Tussen – asook in – die mere en die Stille Oseaan is daar 'n reeks vulkane wat nog gedeeltelik aktief is.

Hier lê egter ook die grootste stede van die land, soos die hoofstad Managua, wat op 23 Desember 1972 byna geheel en al deur 'n aardbewing verwoes is en heeltemal ontruim moes word. Op die Punta Cosigüina in die noordweste is die vulkaan Cosigüina (859 m), in die Cordillera de los Marrabios onder meer die vulkaan San Cristóbal (1 745 m), die vulkaan Telica (1 010 m) en die vulkaan Momotombo (1 280 m); meer na die suidooste, in die Mesetas de los Pueblos, lê die vulkaan Mombacho (1 224 m).

Die bergland bestaan uit 'n aantal kort, steil bergreekse waartussen vrugbare valleie (vulkaniese grond) geleë is. Op die grens met Honduras loop die Cordillera entre Ríos, met die Cerro Mogotón (2 107 m). Suid van en ewewydig met hierdie berge lê die hoogste berg reeks van Nicaragua, die Cordillera Isabelia, met die Cerro Penas Blancas (1 745 m), die Cerro Saslaya (1 994 m), die Cerro Piu (1 800 m) en die Cerro Yelucá (1 128 m). Die suidelike deel van die driehoek bestaan uit laer bergreekse soos die Montes de Huapi (Huapiheuwels), Sierra de Amerique en die Cordillera de Yolaina.

Klimaat

Tropies. Heeljaar deur baie warm in die laagland. Koeler in die berge. Orkane kom soms voor.

Demografie

Religie

Die land handhaaf 'n beleid van vryheid van geloof, ondersteun deur beide die regering en die grondwet.

Die grootste denominasie, en tradisioneel die geloof van die meerderheid, is Rooms-Katoliek. Die aantal praktiserende Rooms-Katolieke is besig om af te neem, terwyl ledegetalle van evangeliese Protestantegroepe en Mormone sterk gegroei het sedert die 1990's. Daar is ook sterk teenwoordigheid van Anglikaanse en Morawiese gemeenskappe langs die Karibiese kus.

Sosiale gegewens

2 100 jaar oue menslike voetafdrukke, Huellas de Acahualinca genoem, bewaar in vulkaniese modder naby Managuameer

Die koloniale stad Granada naby die Nicaraguameer is een van die mees besoeke plekke in Sentraal-Amerika

Van die bevolking van meer as 2,8 miljoen (1982) is 70% Mestiese, 16% Blankes, 9 tot 10% Afrikane en 4 tot 5% Indiane. Omdat die woord mestiese nie net na die velkleur verwys nie, maar ook ekonomiese en kulturele implikasies het, word Spaanssprekende Indiane wat nie meer by hul stamme leef nie, ook Mestiese genoem.

Aan die ander kant gaan Mestiese wat dieselfde lewenstyl as die Blankes het, as Blankes deur. Die feitlik ontoeganklike laagland langs die Karibiese Kus word bewoon deur Indiane, Sumo, Ramaquie, Misquito en moreno's of Karibiërs, Afrikane, mulatte en zambo's.

Die Afrikane het as plantasie- en boswerkers van die Wes-Indiese eilande gekom en woon nou in die groter kusdorpe. Tot in die 18de eeu was die kus van die gebied onder Britse beheer, en gevolglik praat die bevolking daar naas hul eie taal ook Engels en is Protestants. Die res van die bevolking is Rooms-Katoliek en het Spaans as omgangstaal.

Nicaragua behoort ondanks sy baie natuurlike rykdomme tot die armste lande van Sentraal-Amerika en van die hele Latyns-Amerika. Dit blyk uit die lae gemiddelde inkomste van die bevolking, die swak gesondheidsvoorsiening, die swak opleidingsmoontlikhede vir leerpligtige kinders tussen 6 en 13 jaar en die onvoldoende huisvesting in die stede sowel as op die platteland.

Net in die hoofstad en in die stad León is daar vir die inwoners beperkte sosiale voorsieninge. Meer as 40% van die bevolking is analfabete. Die getal laer skole is nie eens voldoende vir die helfte van die totale getal leerpligtige kinders nie.

Honger en armoede dwing baie om te gaan werk, sodat net ’n handjievol sekondêre onderwys ontvang; nog kleiner getalle besoek die Sentraal-Amerikaanse Universiteit van Managua (1961) en die Nasionale Outonome Universiteit van Nicaragua in León, wat in 1814 gestig is. Vakbonde verleen 'n sekere mate van hulp aan hul lede, maar moet hulle van politieke aktiwiteite weerhou.

Die meeste vakbonde is baie klein (nie meer as 5 000 lede nie) en word deur die regering beheer. Vakbondleiers wat aan stakings deelneem, word in hegtenis geneem en stakings word deur spesiale keurtroepe van die Nasionale Wag stopgesit. Die wat werk het, is relatief goed daaraan toe, aangesien hulle byvoordele van werkgewers ontvang. Die werkloses (sowat 50% van die bevolking tussen 15 en 65 jaar) ontvang niks.

Politieke en ekonomiese situasie

Amerikaans-ondersteunde anti-Sandinista "Contra"-rebelle (ARDE Frente Sur) in 1987

10 herdenking van die Nicaraguaanse rewolusie in Managua, 1989

Die land het in 1821 onafhanklik geword van Spaanse beheer. Na ’n periode van bloedige burgeroorloë het Anastasio Somoza (1896–1956) in 1936 die mag oorgeneem. Nadat hy in 1956 vermoor is, is die presidentskap afwisselend beklee deur sy seuns Luis (1957–1963) en Anastasio jr. (1967) en sy vertroueling René Schick (1963–1967).

Tydens hul bewind het die Somozas op 'n hardhandige manier alle opposisie onderdruk. Hierdeur is 'n skyn van politieke rus verkry, wat dit veral vir Amerikaanse ondernemers aantreklik gemaak het om daar te investeer. Die investerings is gedoen in die verbouing van koffie, katoen en piesangs, in die soektog na aardolie in die Karibiese See en Stille Oseaan, en in die bou van paaie (onder meer die Ramapad van die ooskus van die Nicaragua-meer na Rama aan die Río Escondido, die belangrikste verbinding tussen die oos- en weskus), spoorlyne en lugverkeer (Transportes Aéreos Centro-Americanos; TACA).

Landbouprodukte, garnale, goud en koper word uitgevoer na die Verenigde State, Nicaragua se belangrikste handelsvennoot. Nywerheidsprodukte soos masjinerie, motors en lewensmiddele, hoofsaaklik bestem vir die oostelike dele van die land, word weer uit die VSA ingevoer. Byna 60% van die arbeidsmag werk in die landbou in die sentrale bergland op klein plasies, waar bone, mielies, sorghum, kassawe en suikerriet vir eie gebruik verbou word.

Die nywerhede is beperk tot die verwerking van landbouprodukte en lewer verbruikersgoedere soos dranke, seep, leerware, suiwelprodukte, kitskoffie en dies meer. Hoe die verdere ontwikkeling van die groot rykdomme van die land (groot vrugbare gebiede wat nog nie bewerk is nie, hout, delfstowwe en kommersiële visvangs) sal plaasvind, hang van die politieke situasie af.

Teen die einde van 1974 het die Sandinistiese Front van Nasionale Bevryding daarin geslaag om ’n paar politieke gevangenes te bevry, waarop Somoza 'n noodtoestand afgekondig en krygswet en perssensuur ingestel het. Weerstand teen die beleid het onder die middel- en hoër klasse opgebou. Burgeroorlog het in 1979 in die land uitgebreek en teen die einde van 1979 het die Sandinistiese Front van Nasionale Bevryding die bewind oorgeneem.

Die land word deur 'n junta van vyf lede geregeer. Na die bewindsoorname is ondernemings met plaaslike eienaars genasionaliseer en is handelsbeheer ingestel. Maatreëls is afgekondig om die ekonomie, wat onder die burgeroorlog verswak het, te verbeter en te herstel.

Bronne

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-61-3, volume 20, bl. 207

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Nicaragua.
• (en) Toerisme-inligting oor Nicaragua op Wikivoyage