Histologie

Die histologie of weefselleer bestudeer die struktuur en funksie van lewende weefsel. Die belangrikste tegniese hulpmiddel wat in die histologie gebruik word, is die mikroskoop en die elektronmikroskoop. Voordat die weefsel mikroskopies ondersoek kan word, moet dit eers bewerk word. Met behulp van spesiale fikseer- en kleuringsmetodes is dit deesdae moontlik om selfs die fynste besonderhede waar te neem. Hoewel die terme mikroskopiese anatomie en histologie (weefselleer) dikwels sinoniem gebruik word, is daar tog 'n verskil. Die mikroskopiese anatomie bestudeer uitsluitlik die vorm en bou van die weefsels waaruit lewende wesens bestaan.

Die histologie bestudeer daarbenewens ook die funksie van die weefsel. Baie histologiese studies is in werklikheid 'n kombinasie van anatomie en fisiologie op mikroskopiese vlak. Die term weefsel is afkomstig van die Franse anatoom Buchat, wat in die 18e eeu geleef het. Buchat het ontdek dat die verskillende dele van die dierlike en die menslike liggaam opgebou is uit verskillende lae of selstrukture. Die selle van ʼn bepaalde weefselsoort het altyd dieselfde vorm en funksie. So kan onderskei word tussen dekweefsel, spierweefsel, klierweefsel, steunweefsel en senuweeweefsel. Dus kan alle organe geklassifiseer word op grond van die weefsel waaruit hulle bestaan as onder meer kliere, steunorgane, ensovoorts.

Histologiese tegnieke

Die meeste organe en weefsel is te dik om sonder meer onder die mikroskoop ondersoek te word. Die studie van weefsel is dus aanvanklik beperk tot die ondersoek van dun membraanstrukture of skraapsels (smere) van organe. Dit was egter nie lank voordat tegnieke ontwikkel is om organe en weefsel te bewaar en dit in dun lagies (of snitte) te sny nie. Met die uitvinding van die mikrotoom is groot vooruitgang gemaak omdat hierdie instrument daartoe in staat is om lagies te sny wat enkele duisendstes van 'n millimeter dik is.

Histologie (1950)

Voordat sulke snitte gemaak kan word, moet die weefsel wat ondersoek moet word, eers bewerk word. Die weefsel word gefikseer (gebind) deur dit in vloeibare stikstof te bevries of deur dit met ʼn fikseermiddel soos formalien, alkohol of kaliumbikarbonaat te behandel. Gevriesde weefsel kan onmiddellik gesny word (vriessnitte). As die weefsel egter met alkohol of ʼn ander fikseermiddel behandel is, word die weefsel eers in etanol gedehidreer en daarna in verhitte vloeibare paraffienwas of in selloïdien ingebed.

Sodra die paraffienwas gestol het, is die weefsel gereed om gesny te word. Die snitte, wat in dikte van 3 tot 10 ʮ = (1ʮ  = 'n duisendste van ʼn millimeter (1 mikron)) kan wissel, word met behulp van 'n kwassie op 'n glasplaatjie gemonteer. In spesiale gevalle word die snitte sonder kleuring bestudeer, maar in die meeste gevalle word die snitte gekleur omdat die kontras tussen die verskillende selle en selonderdele gewoonlik baie klein is. Die kleurstowwe wat in die kleuringsproses gebruik word, sal bepaal word deur die aard van die weefselondersoek.

Basiese kleurstowwe soos hematoksilien werk veral in op die suur bestanddele in die selkern. Deur suur kleurstowwe, soos eosien, word die basiese eiwitte in die protoplasma sigbaar. Na kleuring word die plaatjie in ʼn vloeistof met omtrent dieselfde brekingsindeks as glas gedompel. Die snit word met 'n dekglasie bedek en kan nou onder die mikroskoop ondersoek word. Sulke snitte kan bewaar word deur die dekglasies met behulp van 'n deursigtige kleefstof (in die meeste gevalle Kanada-balsem of Entellan) oor die snit te monteer. Hierdie middel voorkom uitdroging en beskadiging van die snit.

Elektronmikroskopiese snitte

Met die voorbereiding van snitte vir elektronmikroskopiese ondersoek word daar anders te werk gegaan. Die snitte moet so dun wees dat elektronstrale daardeur kan dring. Die weefsel wat ondersoek moet word, word meestal met glutaraldehied gefikseer. Na fiksering word die weefsel gewoonlik aan 1 tot 2 % osmiumtetroksied blootgestel (dit werk as 'n bykomende fikseermiddel). In elektronmikroskopie speel fiksering 'n baie belangrike rol omdat die snitte so dun is dat die weefsel se normale ultrastruktuur maklik vernietig kan word. Hierna word die weefsel in ʼn epoksie resien of hars ingebed en met behulp van glasmesse in ʼn ultramikrotoom in snitte van 0,2-0,4 ʮ gesny.

'n Glasmes is 'n stuk glas wat op 'n bepaalde manier gebreek word en waarvan die breukvlak as snyvlak funksioneer. Die snitte word in water opgevang en dan geplaas op koperplaatjies wat van baie klein openinge voorsien is. Die koperplaatjies is met 'n lagie Formvar-plastiek of koolstof bedek en die snit rus hierop. Met die elektronmikroskoop kan baie meer detail waargeneem word as met die gewone ligmikroskoop. Kleur kan egter nie met die elektronmikroskoop waargeneem word nie en daarom is dit onnodig dat die snitte gekleur word. Die term kleuring word egter wel in elektronmikroskopie gebruik om aan te dui dat meer kontras in die beeld verkry kan word deur dit in agentia soos osmiumtetroksied, loodsitraat en uranielasetaat te dompel. Die osmiumtetroksied word gewoonlik as 'n bykomende fikseermiddel gebruik en verseker daarbenewens voldoende kontras.

Histochemie en outoradiografie

Benewens bogenoemde ondersoeke word baie navorsing ook gedoen om die ligging van stowwe wat vir lewende selle noodsaaklik is, soos nukleïensure en ensieme, in die weefsel te bepaal. Navorsing op hierdie gebied, wat as histochemie bekend staan, word sowel onder die ligmikroskoop as onder die elektronmikroskoop gedoen. Een tegniek is om die snit met spesifieke chemiese middels te laat reageer, waardeur die ligging van ʼn bepaalde verbinding afgelei kan word van 'n gekleurde vlek op die snit. Nog 'n metode wat gebruik word, is outoradiografie. Die stof wat in die sel opgespoor moet word, word eers deur middel van 'n radioaktiewe opspoormiddel "gemerk" en die snit word dan met 'n radiosensitiewe emulsie bedek. Die ligging van die gemerkte stof kan so opgespoor word.

Dit is ook moontlik om die aanwesigheid van sekere stowwe deur immunologiese metodes aan te toon. Met behulp van teenliggaampies wat aan fluoresserende kleurstowwe gekoppel word, word die selbestanddele wat daarvoor gevoelig is, opgespoor. Hierdie uitgebreide histologiese tegnieke het daartoe aanleiding gegee dat die mens se insig in baie siektes geweldig uitgebrei het. Veral op die gebied van die patologiese anatomie is die vergelyking tussen siek en gesonde weefsel deur middel van histologiese metodes baie belangrik om 'n bepaalde simptoom te kan identifiseer.

Verwysings

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409524 band