Weefsel

anatomical structure class type, class of anatomical entity
Subklas van	meersellige struktuur, anatomiese struktuur, organiese substansie, biological material
Onderdeel van	orgaan
Bestudeer deur	histologie
Ontwikkeling van anatomiese struktuur	histogenesis
Gekarakteriseer deur	tissue type

'n Weefsel is 'n versameling min of meer eenders gedifferensieerde selle met hul tussenmateriaal wat as 'n geheel funksioneer. Weefsel is dus 'n groep selle met 'n bepaalde bou en tussenmateriaal (matriks) wat 'n bepaalde funksie verrig. Die hoeveelheid en die aard van die tussenmateriaal verskil van weefsel tot weefsel en speel 'n belangrike rol in die funksionele aktiwiteit van die betrokke weefsel. Gewoonlik word daar tussen vier hoofgroepe weefsels in die soogdierliggaam onderskei, naamlik epiteelweefsel (dekweefsel), bindweefsel, spierweefsel en senuweefsel.

By klein organismes soos die Amoeba en ander protosoë vind al die biologiese prosesse wat vir voortbestaan nodig is, in 'n onverdeelde massa protoplasma plaas. 'n Deel van die sitoplasma tree bv. op as 'n beskermende "vel", 'n ander deel skei die ensieme af wat nodig is vir vertering van voedsel, en die sel as geheel kan van vorm verander en op die manier rondbeweeg.

By groter, veelsellige dier , is die lewensprosesse baie ingewikkelder. Die biologiese funksies word deur 'n groepering van selle wat saam optree, uitgevoer. So bv. vorm een groep selle die vel en 'n ander groep vorm die spiere. In elke groep kom die selle voor saam met 'n sekere hoeveelheid van 'n bindmiddel, of matriks, en saam vorm die selle en die matriks 'n weefsel. Albei is so gerangskik dat hulle hul besondere funksie behoorlik kan verrig, en dit kan ook maklik van mekaar onderskei word tydens mikroskopiese ondersoek.

By organismes wat so groot en kompleks soos die mens is, word 'n groot aantal verskillende soorte weefsel aangetref. Tog kan dit in die vier bogenoemde weefseltipes geklassifiseer word. Selle in elke deel van die liggaam behoort nie slegs tot een weefselgroep nie. Op baie plekke van die liggaam word verskillende weefseltipes saam aangetref en gekombineer om organe te vorm.

Alle organe in die dierlike en menslike liggaam is uit 4 tipes weefsels opgebou: epiteel, bindweefsel (steun- of stutweefsel), spierweefsel en senuweeweefsel.

Epiteel

Epiteel vorm die bedekking van die uitwendige liggaamsoppervlak, van die liggaamsholtes (byvoorbeeld buikholte, borsholte) en van hol organe (bloedvate, lugpyp, spysverteringskanaal). Die epiteelweefsel kan afkomstig wees van 3 embrionale kiemlae: ektoderm, entoderm en mesoderm. Van ektodermale oorsprong is byvoorbeeld die epiteel van die vel, mond, neus en anus.

Die van die spysverteringskanaal en lugweë is van entodermale oorsprong. Die epiteel van die niere is van mesodermale oorsprong. Epiteelweefsel bestaan uit hoofsaaklik dig teenmekaar geleë selle met min matriks tussenin. Aan die basis van die epiteel vorm die glikoproteïene 'n min of meer homogene laag (basale membraan) wat ŉ skeiding vorm met die onderliggende bindweefsel. Die meeste stowwe kan gemaklik deur die basale membraan beweeg.

Dit is nodig omdat daar geen bloedvate in die epiteel voorkom nie en alle voedingstowwe dus vanuit die onderlaag opgeneem moet word. Afgesien van die verbindingswerking van die glikoproteïene tussen die afsonderlike selle is die epiteelselle ook deur spesiale selkontakte met mekaar verbind. Die belangrikste hiervan is die desmosome, maar ook ander elemente speel 'n rol as verbindingsmeganisme. Die selkontakte maak onderlinge kommunikasie moontlik.

Dikwels lê hulle soos 'n gordel aan die bokant rondom die selle. Mikrovilli kan op die vry oppervlakke van die oppervlakkige selle voorkom. Epiteelselle kan differensieer en gespesialiseerde epitele vorm. Wanneer epiteelweefsel beskadig word, kan dit gewoonlik regenereer (herstel). Epiteelweefsels kan geklassifiseer word as dekepitele, klierepitele en gespesialiseerde epitele.

Funksies van epitele

Behalwe ŉ bedekkende en beskermende funksie het epiteelweefsel 'n belangrike taak by die suurstof- en koolsuurgaswisseling (longblasies), die opname (absorpsie) van voedingstowwe in die derm, uitskeiding (ekskresie) van afvalstowwe (nier) en die afskeiding van sekere produkte (sekresie) soos slym, sweet en speeksel.

Daarby is sommige epiteelselle gedifferensieer tot sintuigselle, waardeur hulle betrokke is by die ontvangs van prikkels. Die epiteelselle wat ŉ absorberende funksie het (weefsel van die derm, dele van die nier), vertoon ter vergroting van hul oppervlak baie mikrovilli (baie klein uitsteekseltjies). Meestal is hierdie mikrovilli om ring deur 'n dik laag glikoproteïene, wat selektief sekere stowwe uit hul omringende omgewing opneem Ander epiteelweefsels, soos die van die lugpyp, bevat baie trilhare (trilhaarepiteel).

Dit bring die beskermende slymlaag in beweging om ongewenste en skadelike deeltjies (wat via asemhaling die lugpyp binnegedring het) na buite uit te werk. Een van die ongewenste effekte van rook is die aantasting van die trilhaarstelsel, waardeur stofdeeltjies ongesteurd in die longe te lande kan kom. Epiteelweefsel is baie onderhewig aan slytasie en die selle het ook ŉ hoë verdelingsfrekwensie. So word die selle van die dermepiteel elke 2 tot 3 dae vervang.

Indeling van epiteelweefsel

Die dekepitele

Dekepitele vorm 'n bedekkende laag op 'n uitwendige oppervlak en dien as 'n uitvoerende laag op 'n inwendige oppervlak. Die klassifikasie van dekepitele geskied volgens die aantal sellae en die vorm van die selle, met inagneming van die aanwesigheid van keratien en cilia.

Eenvoudige plat epiteel

Hierdie epiteel, wat presies inmekaarpas, word as 'n enkellaag afgeplatte selle aangetref. Kenmerkend vir hierdie epiteel is sy teenwoordigheid in die voering van sereuse ruimtes, byvoorbeeld die perikardiale, peritoneale en pleurale holte. Dit staan as mesoteel bekend. Eenvoudige plat epiteel kom ook voor in die voering van bloedvate en limfvate en staan ook bekend as endoteel.

Eenvoudige kubiese epiteel

Dit bestaan uit 'n enkellaag kubiese selle en die kern lê in die basale derde van die sitoplasma. Die selle rus op 'n basale membraan. Eenvoudige kubiese epiteel kom voor in afvoerbuise van eksokriene kliere en in die follikels van endokriene kliere, soos byvoorbeeld onderskeidelik die speekselkliere en tiroïedklier.

Eenvoudige silindriese epiteel

Hierdie epiteel bestaan uit 'n enkellaag hoë, silindriese selle wat een ovaal kern per sel in die basale derde van die sitoplasma bevat. Sommige selle het op hul oppervlak cilia en staan dan bekend as eenvoudige, gesilieerde, silindriese epiteel; hulle kom voor in die uterus, tuba uterina (Fallopiusbuis) en kleiner brongi van die longe. Eenvoudige nie-gesilieerde silindriese epiteel dien as 'n voering vir die spysverteringskanaal vanaf die maag tot by die anus. Mikrovilli kom op die vry oppervlak van die epiteel voor.

Pseudomeerlagige silindriese epiteel

Dit is gewoonlik 'n enkellaag onreëlmatige, silindriese selle van verskillende hoogtes. Al die selle rus op ŉ basale membraan, maar bereik nie noodwendig die vry oppervlak nie. Die wat wel die vry oppervlak bereik, kan gesilieerd of nie-gesilieerd wees. Kenmerkend vir die selle is dat die kerne van naasliggende selle nie op dieselfde vlak aangetref word nie. Die indruk van 'n meerlagige epiteel word dus gewek. Pseudomeerlagige, nie-gesilieerde silinderepiteel word in die hoofafvoerbuise van die speekselkliere en in die manlike uretra aangetref. Die gesilieerde tipe kom in die tragea voor.

Meerlagige plat epiteel

Dit bestaan uit twee of meer lae selle waarvan die oppervlakkige laag/ lae afgeplatte selle bevat. Die selle rus op 'n basale membraan. Die oppervlakkige selle kan keratinisering ondergaan en word dan as 'n horinglaag afgeskilfer (byvoorbeeld die droë oppervlak soos velepidermis). So 'n epiteel word ŉ meerlagige, plat, verhoringde epiteel genoem. Wanneer die epiteel 'n " nat" oppervlak bedek, byvoorbeeld die esofagus en vagina, keratiniseer die selle nie. Hulle bly lewensvatbaar en vorm 'n meerlagige, plat, onverhoringde epiteel.

Meerlagige kubiese epiteel

Hierdie epiteel rus op 'n basale membraan en kom soms in die hoofafvoerbuise van sweetkliere voor.

Meerlagige silindriese epiteel

Hierdie epiteel, wat op 'n basale membraam rus, kan gesilieerd of nie-gesilieerd wees. Die gesilieerde tipe word gedeeltelik in die asemhalingskanaal aangetref, terwyl die nie-gesilieerde tipe selde voorkom. Dit word soms wel in die farinks of epiglottis, die manlike uretra en in die hoofafvoerbuise van kliere aangetref.

Oorgangsepiteel (uroteel)

Dit kom voor in die blaas en ureter en bestaan uit 'n groot aantal lae wat veral waargeneem kan word wanneer bogenoemde saamgetrek is. In so 'n geval is die vorm van die basale laag selle kubies en dit word gevolg deur lae onreëlmatige selle en 'n bo liggende laag groot selle met konvekse, vry oppervlakke. Wanneer die blaas vol is, word die epiteel tweelagig en is saamgestel uit 'n basale laag kubiese selle en ŉ laag afgeplatte selle.

Die klierepitele

Hierdie epiteelweefsel kom voor as kliere en kan in twee hoofgroepe verdeel word: eksokriene (buisbevattende) kliere en endokriene (buislose) kliere. By 'n indeling van klierepitele moet eienskappe soos die vorm van die klier asook die tipe en wyse van afskeiding in berekening gebring word.

Bindweefsel

'n Kenmerk van bindweefsel is die groot hoeveelhede matriks (tussenselsubstans) waarin die bindweefselselle ingebed is. Die intersellulêre materiaal, wat deur die bindweefselselle self geproduseer word, bestaan meestal uit 3 tipes vesels met 'n duidelike struktuur, en 'n struktuurlose grondstof of matriks. Globaal gesproke word onderskei tussen: kollageenvesels, elastiese vesels, retikulêre vesels, kraakbeen, been en bloed.

Meestal word slegs die eerste 3 tipes vesels as komponente van algemene bindweefsel beskou, terwyl kraakbeen, been en bloed as spesiale bindweefsel gegroepeer word. Bindweefselstrukture kom op verskeie plekke in die liggaam voor. Alle kapsels rondom organe, pese, ligamente en ook die los vulstof (fassia) tussen afsonderlike organe bestaan uit die een of ander tipe bindweefsel. By werweldiere vorm kraakbeen en been die boumateriaal van die Bindweefsel is van mesodermale oorsprong.

Selle wat in bindweefsel aangetref word

As gevolg van die samestelling en relatiewe hoeveelhede van die drie elemente (naamlik selle, tussensellulêre stof en ekstrasellulêre vesels) kan bindweefsels wissel van 'n vloeibare bindweefsel (bloed) tot 'n soliede bindweefsel (been). Oor die algemeen kan gesê word dat bindweefsel ander weefsel saambind en dien as steun of stutweefsel. Daar word in bindweefsels verskeie selle aangetref, wat in twee groepe verdeel word, naamlik stabiele en mobiele selle:

Die stabiele selle

Hierdie selle produseer en hou die ekstrasellulêre vesels in stand, en is ook vir die berging van vet verantwoordelik:

Fibroblaste

Dit is die algemeenste seltipe wat in losmasige bindweefsels aangetref word en produseer ekstrasellulêre vesels. Die transformasie van fibroblaste tot vet- of beenselle kan onder abnormale toestande geskied.

Vetselle

Vetselle vervaardig en berg vet en word in groot hoeveelhede langs bloedvate aangetref. Waar baie vetselle saamgegroepeer word, ontstaan vetweefsels. Vet versamel in die sitoplasma van diesel, die kern is afgeplat en na een kant gedruk en slegs 'n dun lagie sitoplasma kan gesien word.

Die mobiele (bewegende) selle

Die mobiele selle veroorsaak onmiddellike reaksie van die bindweefsels in die geval van beserings of patologiese toestande:

Makrofaagselle (histiosiete)

Makrofaagselle kom algemeen in losmasige bindweefsel voor, veral met betrekking tot die bloedvate. By infektiewe toestande voer die makrofage ameboïede bewegings uit en fagositeer vreemde materiaal. Hierdeur speel makrofage ŉ belangrike rol in die immune reaksie van die liggaam.

Plasmaselle

Hoewel plasmaselle selde in losmasige bindweefsel voorkom, is hulle 'n algemene seltipe van bindweefsel en die spysverteringstelsel. Plasmaselle is belangrik vir die immuunstelsel deurdat hulle teenliggaampies en immunoglobulien in die bloed produseer.

Limfosiete

Die limfosiete in bindweefsel word waarskynlik uit die bloed verkry. Onder veral infektiewe toestande vind beweging van die limfosiete deur die bindweefsel plaas.

Eosinofiele

Hierdie selle kom waarskynlik van die bloed en word hoofsaaklik in die bindweefsel van die longe en die dunderm aangetref. Eosinofiele is belangrik vir die opbou van 'n teenreaksie op allergiese toestande.

Messelle (mastselle)

Messelle word algemeen in bindweefsel aangetref, veral naby bloedvate. Hulle produseer heparien, histamien en serotonien, wat as antikoaguleermiddel die sametrekking en deurlaatbaarheid van haarvate beïnvloed.

Pigmentbevattende selle

Dit is selle wat 'n kenmerkende deel van sekere bindweefsels vorm. Hulle kom voor as melanosiete en chromatofore in die digte bindweefsel van die dermis, die pia mater en die choroïedlaag van die oog.

Ekstrasellulêre vesels in bindweefsels

Die vesels wat in bindweefsel aangetref word, verleen daaraan elastisiteit, duursaamheid en 'n baie goeie herstelvermoë. Drie tipes vesels kom voor, naamlik:

Kollageenvesels

Kollageenvesels kom in alle bindweefsels voor en is verantwoordelik vir die produksie van kollageen.

Elastiese vesels

Hulle word hoofsaaklik in ligamente en as membrane aangetref (byvoorbeeld in groot arterieë soos die aorta) en verskaf elastisiteit.

Retikulêre vesels

Hierdie vesels word deur die fibroblaste geproduseer wat uit groepe kollageenfibrille saamgestel en in ŉ fyn netwerk gerangskik is.

Die tussensellulêre stof (matriks) in bindweefsels

Die homogene matriks of tussensellulêre grondstof van die bindweefsels is deursigtig en ryk aan mukopolisakkariede, en bevat verskillende hoeveelhede kollageen.

Indeling van bindweefsels

Bindweefsels kan skematies soos volg ingedeel word:

Die algemene bindweefsels

Sagte (losmasige) bindweefsels

Mesenchimale of embrionale bindweefsel

Hierdie bindweefsel bestaan uit mesenchimale selle wat tydens die ontwikkeling van die embrio die grondslag lê vir al die bindweefselelemente by die volwassene. Stelselmatige verdwyning van hierdie bindweefsel tree in namate groei plaasvind.

Gelatienagtige bindweefsel

Dit is slegs in die embrio en die fetus teenwoordig. Waar dit in die naelstring voorkom, staan dit as Wharton se jellie bekend.

Areolêre bindweefsel

Dit word in min of meer alle orgaanstelsels aangetref en dien as stutweefsel. Dit kom voor as onderhuidse en as intermuskulêre bindweefsel, asook in die pleura en peritoneum.

Vetweefsel

Die funksie van vetweefsel is die berging van vet in die liggaam. Dit kom voor in veral die subkutane weefsels en mesenterium.

Retikulêre bindweefsel

Hierdie selle word in die limfkliere, milt, lewer, beenmurg en pankreas aangetref. Retikulêre bindweefsels is hoofsaaklik opgebou uit ŉ netwerk van retikulêre vesels met groot, stervormige, retikulêre selle soms daarin aanwesig. Die sel le vorm die belangrike retikuloëndoteliale stelsel, wat vanweë die fagositiese werking daarvan belangrik is vir liggaamsbeskerming.

Digte bindweefsels

Digte bindweefsels bevat veral ekstrasellulêre vesels, terwyl daar min matriks en selle is. Hierdie bindweefsel kan reëlmatig of onreëlmatig gerangskik wees. Reëlmatige, digte bindweefsels is kenmerkend vir ligamente en pese waar spanning lineêr verloop. Onreëlmatige bindweefsel kom voor in die fassiale lae van die liggaam, die dermis, die kapsels van organe en in minder mate ook in die perichondrium en periosteum, waar spanning in die vorm van rekking en drukking nie altyd lineêr verloop nie.

Gespesialiseerde bindweefsels

Hierdie bindweefsel bestaan ook uit selle, tussensellulêre stof en ekstrasellulêre vesels. Behalwe hul ondersteunende rol vervul hulle ook ander gespesialiseerde funksies.

Sien ook

Bronnelys

Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409702, volume 29, bl. 92 - 95
Senior Biologie, Du Toit, Van Rensburg, Du Toit, Botha, Van der Merwe, Volschenk, Van der Westhuyzen, De Kock, Niebuhr. Nasionale Opvoedkundige Uitgewery Beperk, 1989.
KENNIS, vol 12, 1980, bl. 2317, ISBN 0 7981 0834 7