Insurgensie
'n Insurgensie of opstand is 'n gewelddadige, gewapende rebellie deur klein, lig gewapende bendes wat guerrilla-oorlogvoering teen 'n groter gesag beoefen.
Die belangrikste beskrywende kenmerk van insurgensie is die asimmetriese aard daarvan: klein onreëlmatige kragte trotseer 'n groot, goed toegeruste, militêre staatsmag. As gevolg van die asimmetrie, vermy opstandelinge grootskaalse direkte gevegte, en kies eerder om in te meng met die burgerlike bevolking (dikwels in landelike gebiede) waar hulle geleidelik territoriale beheer en militêre mag uitbrei. Insurgensie hang gereeld af van die beheer van en samewerking met plaaslike bevolkingsgroepe.[1][2][3][4][5]
'n Insurgensie kan beveg word deur middel van teen-insurgensie-oorlogvoering, sowel as verskillende soort politieke, ekonomiese en sosiale optrede. As gevolg van die vermenging van insurgente met die burgerlike bevolking, is insurgensies geneig om aansienlike geweld teen burgerlikes (deur die staat en die opstandelinge) te behels. Staatspogings om opstande te beëindig, lei dikwels tot die toediening van onoordeelkundige geweld, terwyl rebellebeheer oor grondgebied dikwels geweld teen die burgerlike bevolking behels. Insurgensie onderskei hom van terrorisme deur na politieke beheer te streef eerder as om 'n onoordeelkundige geweld te gebruik, maar dit kan terroriste taktieke insluit.
Waar 'n opstand die vorm van 'n gewapende rebellie aanneem, kan dit nie as 'n insurgensie beskou word as 'n staat van oorlog tussen een of meer soewereine state en rebelle magte bestaan nie. Tydens die Amerikaanse Burgeroorlog is die Konfederale state van Amerika byvoorbeeld nie as 'n soewereine staat erken nie, maar dit is erken as 'n oorlogsmag, en daarom het die konfederale oorlogskepe dieselfde regte gekry as die Amerikaanse oorlogskepe in buitelandse hawens.
Soms kan daar twee of meer gelyktydige insurgensies (multipolêr) in 'n land voorkom. Die Irakse insurgensie is een voorbeeld van 'n erkende regering teenoor verskeie groepe opstandelinge. Ander historiese opstand, soos die Russiese burgeroorlog, was multipolêr eerder as 'n eenvoudige model wat uit twee kante bestaan. Gedurende die Angolese burgeroorlog was daar twee hoofkante: MPLA en Unita. Terselfdertyd was daar nog 'n separatistiese beweging vir die onafhanklikheid van die Cabinda-streek onder leiding van FLEC. Multipolariteit brei die definisie van insurgensie uit tot situasies waar daar geen erkende gesag is nie, soos in die Somaliese burgeroorlog, veral die periode van 1998 tot 2006, waar dit in kwasi-outonome kleiner state afgebreek het, wat onder mekaar veg in veranderende alliansies.
Verwysings
wysig- ↑ Fearon, James D.; Laitin, David D. (2003). "Ethnicity, Insurgency, and Civil War". American Political Science Review (in Engels). 97 (1): 75–90. doi:10.1017/S0003055403000534. ISSN 1537-5943. S2CID 8303905.
- ↑ Lewis, Janet I. (2020). How Insurgency Begins: Rebel Group Formation in Uganda and Beyond. Cambridge University Press. pp. 17–18. doi:10.1017/9781108855969. ISBN 978-1-108-47966-0. S2CID 225014676.
- ↑ Kalyvas, Stathis N.; Balcells, Laia (2010). "International System and Technologies of Rebellion: How the End of the Cold War Shaped Internal Conflict". The American Political Science Review. 104 (3): 415–429. doi:10.1017/S0003055410000286. hdl:10261/45454. ISSN 0003-0554. JSTOR 40863761. S2CID 17605053.
- ↑ Kocher, Matthew Adam; Pepinsky, Thomas B.; Kalyvas, Stathis N. (2011). "Aerial Bombing and Counterinsurgency in the Vietnam War". American Journal of Political Science (in Engels). 55 (2): 201–218. doi:10.1111/j.1540-5907.2010.00498.x. ISSN 1540-5907.
- ↑ Kalyvas, Stathis N. (2006). The Logic of Violence in Civil War. Cambridge Studies in Comparative Politics. Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/cbo9780511818462. ISBN 978-0-521-85409-2. S2CID 14897960.