Inpersing

Inpersing of intrusie vind plaas wanneer magma van onder die aarde se oppervlak geleidelik in krake en openinge ingepers word. Soms word bestaande rots uit die pad gedruk, ’n proses wat miljoene jare kan duur. Wanneer die magma geleidelik afkoel en verhard, kritalliseer verskillende dele in minerale. Baie bergreekse, soos die Sierra Nevada in Kalifornië, is deur inpersing gevorm.

Skematiese voorstelling van inpersing. A = batoliet (nog nie gestol nie: ’n magmakamer); B = rotsgang; C = lakkoliet; D = pegmatiet; E = rotsplaat; F = stratovulkaan. Prosesse: 1 = jonger inpersing sny deur ’n ouer rotslaag; 2 = xenoliet in ’n magmakamer; 3 = kontakmetamorfose; 4 = aardoppervlak word opgestoot deur die ontstaan van ’n lakkoliet.

Devils Tower, ’n inpersing wat ontbloot is deur die erosie van die sagter omliiggende gesteente.

Intrusie is een van twee maniere waarop stollingsgesteente kan vorm; die ander is ekstrusie of vulkaanuitbarstings. Eersgenoemde vorm dus uit magma wat in die aardkors afkoel, terwyl ekstrusie bo die aarde se oppervlak plaasvind.

Daar is baie soorte inpersings, van bergreeksgroote batoliet tot dun are in die aardkors. Inpersings wat deur erosie ontbloot word, bedek soms groot oppervlakke. ’n Bekende voorbeeld van inpersing is Devils Tower in Noordoos-Wyoming in die VSA.

Vorms

Inpersings word geklassifiseer volgens die vorm en grootte van die intrusierots en sy verhouding met die omringende formasies:

• Batoliet: ’n groot, onreëlmatige uitsteeksel
• Rotsgang: ’n relatief nou, afgeplatte uitsteeksel, dikwels byna vertikaal
• Lakkoliet: met ’n plat basis en ronde bokant, gewoonlik met ’n toevoerpyp onder
• Lopoliet: met ’n ronde, plat bokant en ’n vlak, ronde basis
• Fakoliet: lensvormig
• Vulkaanpyp of -nek: buisagtige, rofweg vertikale uitsteeksel wat as toevoerpyp vir ’n vulkaan kon gedien het
• Rotsplaat: relatief dun en plat
• Koepeltjie: klein en onreëlmatig