James Franck
James Franck (Hamburg, 26 Augustus 1882 – Göttingen, 21 Mei 1964) was 'n Duits-Amerikaanse fisikus en wenner van die Nobelprys vir Fisika in 1925, saam met Gustav Ludwig Hertz, vir hul ontdekking van die wette wat die botsing van 'n elektron met 'n atoom beheer. Boonop is Franck veral bekend vir die sogenaamde Franck-verslag, waarin hy en sy ondersteuners hul morele besware teen die ontwikkeling en toepassing van kernwapens verduidelik.
Biografie en loopbaan
wysigJames Franck was die seun van Jacob Franck en Rebecka Nachum.[1] Hy het in Hamburg grootgeword en daar ook hoërskool gegaan. Daarna studeer hy fisika in Berlyn, onder Emil Warburg en Paul Drude. Hy het ook in 1906 daar sy doktorsgraad ontvang (Warburg was sy studieleier).
Hy het toe na Frankfurt vertrek, maar het gou na Berlyn teruggekeer en assistent van Heinrich Rubens geword. In 1911 trou hy met Ingrid Josefson en saam het hulle twee dogters gehad, Dagmar en Lisa. In die jare 1912-1914 het hy saam met Gustav Hertz navorsing gedoen waarvoor hy later die Nobelprys sou ontvang, veral die bekende Franck-Hertz-eksperiment wat Bohr se atoommodel eksperimenteel ondersteun het.
Tydens die Eerste Wêreldoorlog was Franck 'n vrywilliger in die Duitse weermag en toe hy in 1917 ernstig in 'n gasaanval beseer is, is die Ysterkruis eersteklas aan hom toegeken. Na die Eerste Wêreldoorlog is hy aangestel as hoof van die fisika-afdeling by die Kaiser Wilhelm-instituut vir Fisiese Chemie in Berlyn-Dahlem, wat destyds deur Fritz Haber gelei is.
In 1920 het Franck professor in eksperimentele fisika in Göttingen geword en gedurende sy tyd daar (1920-1933) het Göttingen 'n belangrike sentrum vir kwantumfisika geword; Franck het onder andere met Max Born en sy studente Blackett, Condon, Fritz Houtermans, Kopfermann, Kroebel, Heinz Maier-Leibnitz, Robert Oppenheimer en Eugene Rabinowitch in aanraking gekom. Met Condon het hy die sogenaamde Franck-Condon-beginsel daargestel.
Toe die Nazi's in 1933 in Duitsland aan bewind gekom het, het Franck sy werk in Göttingen uit protes bedank, na Baltimore in die Verenigde State verhuis en toe, na nog 'n jaar in Denemarke, in 1938 in Chicago beland, waar hy 'n professor in fisiese chemie word. Tydens die Tweede Wêreldoorlog was hy hoof van die chemiese departement van die metallurgiese laboratorium daar. In daardie posisie het hy by die Manhattan-projek betrokke geraak.
Hy was stigter en voorsitter van die Kommissie vir Politieke en Maatskaplike Probleme rakende die Atoombom. Ander wetenskaplikes van die metallurgiese laboratorium betrokke by die Manhattan-projek het ook op hierdie komitee gesit, insluitend Donald J. Hughes, J.J. Nickson, Eugene Rabinowitch, Glenn Seaborg, J.C. Stearns en Leó Szilárd. Op 11 Junie 1945 het die komitee die sogenaamde Franck-verslag gepubliseer, 'n verslag oor die probleme wat verband hou met die vreedsame en militêre gebruik van kernenergie. Hierdie verslag het onder meer voorgestel dat die atoombom op 'n onbewoonde plek gedemonstreer word om te verhoed dat dit teen mense gebruik word. Hierdie voorstel is egter nie gevolg nie en later dieselfde jaar is atoombomme oor Hirosjima en Nagasaki afgelewer.
Franck het in 1947 afgetree, maar hy het tot 1956 aktief gebly as hoof van die fotosintese-navorsingsgroep aan die Universiteit van Chicago. Franck het 'n tweede keer getrou, met Hertha Sponer (1895-1968), 'n fisikus met wie hy voorheen in Göttingen gewerk het. Hy is dood terwyl hy Göttingen besoek het.
Werk
wysigFranck se primêre gebied van navorsing het betrekking op die kinetika van elektrone, atome en molekules. Hy het die geleiding van elektrisiteit deur gasse, of die beweging van ione in gasse, ondersoek.
Sy bekendste werk gaan egter oor 'n eksperiment wat sy naam dra: die Franck-Hertz-eksperiment van 1912.[2] In hierdie eksperiment, wat hy saam met Gustav Hertz uitgevoer het, het hulle elektrone versnel en toegelaat om teen kwikatome te bots. Deur die kinetiese energie te meet wat elektrone verloor wanneer hulle onelasties met 'n atoomkern bots, kon hulle bepaal watter energie nodig is vir 'n elektron om 'n opgewekte toestand te bereik. Hulle eksperiment was die eerste eksperimentele bewyse wat die bestaan van stilstaande energietoestande van elektrone gedemonstreer het en ook Niels Bohr se atoomteorie bevestig het.
Werke
wysig- Photosynthesis in Plants (1949, met Walter Loomis)
Verwysings
wysigBronne
wysig- Medawar, Jean; Pyke, David (2012). Hitler's Gift: The True Story of the Scientists Expelled by the Nazi Regime. New York: Arcade Publishing. ISBN 978-1-61145-709-4.