Joachim Lelewel

Joachim Lelewel

Poolse geskiedkundige en vryheidsvegter

---

Handtekening

---

Skool
Romantiek

---

Beduidende werke

Edda Skandinawska
Histoire de Pologne
Polska
La Pologne au moyen âge
Histoire de la Lithuanie

Joachim Lelewel (* 22 Maart 1786 in Warskou; † 29 Mei 1861 in Parys) was 'n Poolse vryheidsvegter, geskiedkundige en muntkundige.

Familie

Lelewel se familie, die Lölhöffels, was oorspronklik uit Oos-Pruise afkomstig en het later na Pole geëmigreer waar hulle hul naam gepoloniseer en 'n belangrike rol in die openbare lewe gespeel het.

Joachim Lelewel was die tweede seun van Karol Maurycy Lelewel (1748-1830), 'n nyweraar en afgevaardigde in die Poolse parlement, die Sejm, wat tot lyfskenker van die Grootvorstedom Litaue verhef is - 'n soort graaflike eretitel wat ook deur Stanislaus II August Poniatowski gedra is voordat hy tot koning verkies is. Aangesien adelstitels in Pole onbekend was, is aan Poolse persoonlikhede in plaas daarvan titels verleen wat aan bepaalde funksies soos starost, woiwode, lyfskenker en ander verbonde was en lewenslank gedra kon word.

Joachim Lelewel se grootvader, Heinrich Lölhöffel von Löwensprung (1705-1763), het as Koninklike Poolse Hofraad van koning August III van Pole gedien en was getroud met Constance Jauch (1722-1802) wat die familienaam later na die Poolse Lelewel gewysig het. Sy oorgrootvader Joachim Daniel von Jauch (1684-1754), na wie hy vernoem is, was die generaal-majoor en argitek van koning August die Sterke, sy grootoom Kasper Kazimierz Cieciszowski (1745-1831) was aartsbiskop van Mohylew en Rooms-Katolieke metropoliet van die Russiese Ryk. Joachim Lelewel se broeder, Jan Paweł Lelewel (1796-1847), was 'n Poolse ingenieur-offisier, argitek en vryheidsvegter, terwyl sy grootneef, die Poolse skrywer Henryk Sienkiewicz (1848-1916), 'n Nobelpryswenner vir Letterkunde was.

Loopbaan as geskiedkundige

Die Universiteit van Vilnius, Litaue se Lelewel-saal is na die Poolse geskiedkundige vernoem

Joachim Lelewel word as een van die belangrikste geskiedkundiges van Pole beskou. Hy het sy akademiese opleiding aan die Universiteit van Vilnius ontvang waar hy vanaf 1814 ook self as dosent en later as professor vir geskiedenis werksaam was, met 'n kort onderbreking tussen 1818 en 1821 toe hy 'n leerstoel aan die nuutgestigte Universiteit van Warskou beklee het.

Weens die nasionale geesdrif, wat sy lesings by Poolse studente gewek het, is Joachim Lelewel deur die Russiese owerheid uit sy pos onthef, en hy het na Warskou teruggekeer. Hier het hy naas sy hoofwerk Polska, 'n geskiedenis van Pole in twintig boekdele, ook talle grondleggende historiese, geografiese en muntkundige werke gepubliseer. Lelewel was aan die voorpunt van 'n nuwe Romantiese skool van geskiedskrywing en het met sy wetenskaplike publikasies - net soos sy vriend, die Poolse digter Adam Mickiewicz, met sy literêre werke - 'n belangrike bydrae tot die Poolse opstand van 1830 gelewer. Lelewel het sy beduidende talent aan die patrioties-demokratiese beweging beskikbaar gestel en met sy navorsing op alle gebiede van die geskiedenis en aardrykskunde baanbrekerswerk gedoen.

Politieke loopbaan

Die ontwerp van hierdie vlag uit die tyd van die Novemberopstand van 1830 word aan Lelewel toegeskryf. Die Poolse opskrif lui In Godsnaam: Vir julle vryheid en ons s'n

Lelewel is in 1829 as afgevaardigde tot die parlement van die konstitusionele Koninkryk Pole ("Kongres-Pole") verkies - 'n staat wat destyds 'n personele unie met Rusland gevorm het. In die stryd teen die Russiese onderdrukking, wat met die Novemberopstand van 1830 sy hoogtepunt bereik het, het Lelewel as een van die mees uitstaande persoonlikhede in die openbare lewe van Pole 'n lid van die Poolse nasionale regering, minister van kultuur en voorsitter van die radikale "Patriotiese Genootskap" geword wat aan die begin van die opstand in die lewe geroep is.

Tsaar Nikolaas I van Rusland het Joachim Lelewel as een van die gevaarlikste opstandelinge beskou. Nadat die Poolse opstand neergeslaan was, het Lelewel as balling na Parys en later, ná sy verbanning uit Frankryk, in 1833 na Brussel geëmigreer. In hierdie tydperk het Lelewel as president van die "Poolse Nasionale Komitee van die Emigrasie" gefungeer en vriendskap met die Marquis de La Fayette gesluit. In 1847 was hy saam met Karl Marx en Friedrich Engels stigtingslid van die "Demokratiese Genootskap vir die Vereniging en Verbroedering van alle Volke" in Brussel en het ook as sy vise-voorsitter gefungeer. Die anargis Michael Bakoenin is sterk deur Lelewel beïnvloed.

Werke

Joachim Lelewel se belangrikste werke, wat in Pools en Frans gepubliseer is, sluit onder meer in:

• 1807 Edda Skandinawska
• 1823–1826 Bibliograficznych Ksiag dwoje, 2 boekdele
• 1835 Numismatique du moyen age, 2 boekdele
• 1840 Études numismatiques
• 1844 Histoire de Pologne, 2 boekdele
• 1846–1851 La Pologne au moyen age, 2 boekdele
• 1851 Géographie des Arabes
• 1852-1857 La Géographie du moyen âge, 5 boekdele
• 1853–1876 Polska, 20 boekdele
• 1861 Histoire de la Lithuanie