Kinetiese Kuns

Kinetiese Kuns is 'n tipe kuns waar beweging 'n integrale deel van die kunswerk is (sien video 1 - Uli Aschenborn van Suider-Afrika en video 3 - George Rickey). Selfs as die kunswerk lyk te verander, wanneer die kyker beweeg (sien video 2 en die voorbeelde van Uli Aschenborn en die werke van Carlos Cruz-Diez) of selfs as 'n illusie beweging simuleer |1|. Daarom word Op-Art soms as Kinetiese Kuns beskou. Die Documenta in 1968 het onder andere Kinetiese Kuns gewys.

Kinetiese kuns het gewild geword in die jare 1950 tot 1960. Die pre-moderne oorsprong van hierdie kunsrigting lê in die meganiese toestelle en die esteties spuitende fonteine van die ‘Baroque’ tydperk. In die moderne kuns tyd lê die begin van die Kinetiese Kuns in die kunswerke van Marcel Duchamp en Man Ray wat van lig verander en wat beweeg (ook Uli Aschenborn het dìe tipe kunswerke geskep). Vladimir Tatlin, Nahum Gabo, Alexander Rodchenko en László Moholy-Nagy is ander kunstenaars uit die begin van die Kinetiese Kuns.

Kinetiese kuns is 'n rigting in die moderne beeldende kuns wat beweging - asook tyd, die sogenaamde vierde dimensie – in die kunswerk vooropstel. Kinetiese kunswerke kan globaal in beweegbare en bewegende werke ingedeel word: eersgenoemde word deur toevallige faktore (soos die wind of deelname van die toeskouer) in beweging gebring, terwyl bewegende werke deur 'n motortjie aangedryf word. Die sogenaamde "outomatiese" poppe van die 17e, 18e en 19e eeu, wat beweegbare ledemate gehad het, was die voorgangers van die vroegste kunswerke wat deur motore of meganismes aangedryf is, soos die van die Futuristiese kunstenaar Fortunato Depero (1886- 1962).

Die term kineties (afgelei van die Griekse woord kinein = "beweeg") is vir die eerste keer in 1920 in 'n manifes van die Konstruktiviste Naum Gabo en Antoine Pevsner gebruik waarin hulle melding gemaak het van kinetiese ritme. Gabo het dit gedemonstreer aan die hand van ŉ gespande draad wat met behulp van elektrisiteit ritmies getril het (1920, Tate Gallery, Londen).

In dieselfde periode is beweegbare kunswerke gemaak wat deur die wind of water of met die hand aangedryf is, soos die ruimtelike reliëfs van Vladimir Tatlin (1885-1953) en Aleksandr Rodtsjenko (1891-1956), of die papier-spiraal (Lampshade, 1919) van Man Ray (1890-1976). Die spiraal van papier het in 'n warmlugstroom gedraai en die refleksie van die materiaal was 'n belangrike deer van die kunswerk. Alexander Calder (1898-1976) het 'n soortgelyke kinetiese werk gemaak wat Duchamp in 1932 ŉ "mobile" gedoop het.

Sedertdien word soortgelyke plastiese werke meestal konstruksies wat deur die wind in beweging gebring word, met dieselfde term aangedui. Benewens Calder het Bruno Munari en Julio Le Pare soortgelyke werke geskep. Hulle het die mobile met 'n ligbron gekombineer sodat die refleksie van die lig 'n belangrike rol in die werk gespeel het. Beweging is al hoe meer met Hg in verband gebring, soos blyk uit die verskillende voorstellings van ŉ "Light-Space Modulator", wat tussen 1922 en 1930 deur die Bauhaus-Iektor Laszlo Moholy-Nagy (1895-1946) uitgevoer is. 'n

Kombinasie van beweging, lig, omgewing en klank is gelyktydig aangewend, soos in die Meganiese Eksentriek (1923/24) van Moholy-Nagy, wat egter nooit in die openbaar tentoongestel is nie. Gedurende en direk na die Tweede Wêreldoorlog is baie min of geen kinetiese kunswerke geskep nie, maar die kunsvorm het gedurende die sestigerjare weer ŉ opbloei beleef. In Europa het veral die kunstenaars van die "New Trend"-beweging h'ulle op die kinetiese kuns toegelê, onder andere Le Pare, Francois Morellet wat hom op toevallige beweging, toegespits het, en David Boriani, wat vylsels op ronde skywe geplaas en dit verskillende patrone laat aanneem het deur dit met magnete te beweeg.

Gianni Colombo (gebore 1937) het blokke wat ritmies beweeg het, op 'n vlak geplaas, terwyl Gerhard von Graevenitz (gebore 1934) 'n ingewikkelde konstruksie gemaak het met dele wat in die rondte draai. Sowjet- en Amerikaanse kunstenaars wat kinetiese kuns beoefen het, was die Dviszdenje-groep (=beweging) onder Lew Nusberg, wat In Moskou en Leningrad gewerk het, en die Amerikaner Howard Jones. Die doel van kinetiese kuns is om die toeskouer se sintuie te prikkel sodat hy hom met die kunswerk kan identifiseer.

Wat tegniek betref, het daar geleidelik 3 rigtings ontstaan: daar kan van natuurlike kragte (ook hitte en magnetiese krag) gebruik gemaak word, elektromotoriese en -magnetiese krag kan gebruik word of die elemente kan met natuurlike elektriese, gas- of laserligbronne gekombineer word. Ronald Mallory (gebore 1935) en Michael McKinnon (gebore 1940) het voortdurende beweging uitgebeeld met behulp van gekleurde vloeistowwe wat aanhoudend beweeg. Die Amerikaner Robert Breer (gebore 1926) se werke grens weer aan die Surrealisme: hy het byvoorbeeld wit figure van skuimplastiek gemaak wat deur motortjies In willekeurige rigtings oor 'n vloer beweeg word. Die hout- en metaalbeeldhouwerke van die Belg Pol Bury (gebore 1922) tril of verskuif effens. Kunstenaars het al hoe meer van elektrotegnieke gebruik gemaak om hitte, lig of klank voort te bring. Die

werk van byvoorbeeld Wen Jing Tsai (gebore 1928) bestaan uit vibrerende buise wat belig word deur flitse afkomstig van 'n stroboskoop. Die kombinasie van die trillende buise en die ligflitse veroorsaak 'n wisselende beeld wat weer deur die teenwoordigheid van toeskouers beïnvloed word: wanneer 'n besoeker nader kom flikker die lig stadiger terwyl die buise vinniger vibreer. Wanneer sodanige werke in ag geneem word, wil dit voorkom of die kinetiese kuns ŉ kubernetiese fase bereik het hoewel die voorafgaande fase, die elektromeganiese fase, nog nie verby is nie.

Videos

Video 1: Uli Aschenborn, 'Morfo-Skulptuur', Manlike Lewenssiklus, 2003
Video 2: Uli Aschenborn, 'Lewendige Tekening', die oë van die getekende Ovahimba Vrou draai altyd na die kyker, 2009
Video 3: George Rickey, Vier Vierecke im Geviert, 1969
Video 4: Magiese Dobbelsteen, wat 1, 2 of 3 kolle wys en sy kleur verander – afhanklik, van waar 'n mens hierdie skildery bekyk – gedoen in die eie 'verkleurmannetjie-tegniek' van Uli Aschenborn net met sand en verf, 2007
Video 5:Uli Aschenborn, Renoster wat storm, die kleure verander as 'n mens verby loop – gedoen in die 'verkleurmannetjie-tegniek' van Uli Aschenborn), 2007
Video 6:Uli Aschenborn, Leeu wat storm, die kleure verander as 'n mens verby loop – gedoen in die 'verkleurmannetjie-tegniek' van Uli Aschenborn), 2007
Video 7: Uli Aschenborn Glassteen met vis wat verander as 'n mens beweeg, 2005
Video 8): Uli Aschenborn met een van sy skilderye wat verander: Meisie-Olifant