Klaviersonate No. 16 in A mineur, D 845 (Schubert)

Die Klaviersonate No. 16 in A mineur, D. 845 (Opus 42) deur Franz Schubert is 'n sonate vir klavier. Dit is gekomponeer in Mei 1825, en getiteld Premiere Grande Sonata. Dit is die eerste van drie sonates wat tydens die komponis se leeftyd gepubliseer is. Die ander twee is die Klaviersonate in D majeur, D 850 ("Gasteiner") en die Klaviersonate in G majeur, D 894. Hierdie werke, wat as 'n stel bedoel is, is gekomponeer gedurende 'n tydperk van relatief goeie fisiese- en geestelike gesondheid. Die eerste sonate van die stel is 'n betekenisvolle stap in die rigting van die komponis se volwasse klaviersonatestyl; die formaat en verskeie kenmerkende stylelemente word deurlopend aangetref in sy verdere klaviersonates.

Bewegings

I. Moderato

Beweging I, eerste maatstrepe

A mineur; Alla breve

Die eerste beweging is gekomponeer in 'n atipiese sonatevorm. 'n Klaende, ietwat onheilspellende pianissimo unison oktaaffrase versier met 'n mordent open die werk. Die ritmies-soortgelyke eerste en tweede onderwerpe van die eksposisie (uiteensetting) is nie duidelik struktureel geskei nie, 'n kenmerk wat later in die dubbelsinnige segment in die herhaling voortgesit word. Die atmosferiese en uitgestrekte ontwikkeling, ongewoon vir sy tyd, word gekenmerk deur 'n gevoel van tydsverruiming, en is 'n vroeë voorbeeld van hierdie bepalende kenmerk van Schubert se volwasse werke. Die relatiewe C majeur, sowel as die submediant F majeur, speel belangrike strukturele en dramatiese rolle in hierdie en latere bewegings. Die beweging is oor die algemeen stil en gespanne, gekenmerk deur dramatiese klimakse en 'n stentoriese coda.

II. Andante poco mosso

Beweging II, Tema

C majeur; Tema en Variasies - Andante poco mosso

Die tweede beweging bestaan uit 5 variasies op 'n eenvoudige 32-maat, twee-afdeling tema met elemente van kontrapunt en chromatiek. Die variasies ondergaan oor die algemeen progressiewe ritmiese onderverdeling, met 'n parallelle klein variasie gevolg deur 'n toonsoortverandering wat 'n terugkeer na die tonika vir die finale variasie voorberei. Hierdie formaat, wat tonale eentonigheid vermy en 'n gevoel van vertrek en terugkeer voortbring, is identies aan dié van Schubert se Impromptu No. 3 in B♭, D 935 (selfs wat die verwantskappe tussen die sleutels betref), en is tipies van laat-klassieke werke in die algemeen. Die eerste variasie stel 'n ontsaglike chromatiese figurasie bekend wat die andersins grootliks onveranderde tema vergesel. Die tweede variasie is 'n energieke versierde scherzando met deurlopende chromatiese en mineur afwerkings. Die droefgeestige, dramatiese derde variasie is in die parallelle mineur, met die merkwaardige gebruik van dissonansie en 'n fokus op die mineur tweede D♭. Hierdie noot berei die weg voor vir die toonsoortverandering na die submediant, A♭ majeur, in variasie vier; 'n reeks vinnige 32ste note wat sterk gebruik maak van chromatiek en idiomatiese pianistiese figurasies. Die finale variasie, terug in C majeur, is relatief eenvoudig en van 'n pastorale aard. Dit behou die fokus op D♭ van die vorige variasie, sowel as klein afdelings in mineursleutels, wat die beweging saambind. Die stuk eindig met 'n kort coda en 'n plagale kadens.

In die meeste gedrukte weergawes is die eerste variasie nie dieselfde nie: 4 mate (wat ooreenstem met m. 20-23 van die tema) ontbreek na maat 43. Hierdie teenstrydigheid is die eerste keer deur Paul Badura-Skoda uitgewys. (Neue Zeitschrift für Musik 119, 1958 p. 635-43). Die Wiener Urtext-uitgawe verskaf 'n aanvulling met die aantekening: "Passasie in kleiner druk - redakteur se voorgestelde invoeging - ontbreek heeltemal in [Eerste Uitgawe], waarskynlik as gevolg van 'n fout deur die graveur toe hy na 'n nuwe bladsy oorgeslaan het. Ondenkbaar dat Schubert doelbewus vier mate hier sou weglaat aangesien daar volledige ooreenstemming in die ander variasies is." (Schubert: Sämtliche Klaviersonaten Band 2 (Tirimo), p. 241.) Die Eerste Uitgawe is die primêre bron aangesien die oorspronklike handgeskrewe partituur verlore is.

Scherzo

III. Scherzo: Allegro vivace - Trio: Un poco più lento

A mineur/majeur, Trio in F majeur; Allegro vivace

In saamgestelde ternêre vorm speel die skaduagtige, lewendige scherzo af teen elemente van die eerste beweging (veral die V-I-V-I akkoordvolgorde van die tweede tema). Vreemde fraselengtes, subito-effekte en onvoorbereide verre modulasies verleen aan die scherzo 'n eiesinnige karakter. Die pastorale F-majeur-trio, 'n saggies wiegende tussenspel met sagte dinamika, staan in skrille kontras hiermee.

Finale

IV. Rondo: Allegro vivace

A mineur; Rondo - Allegro vivace

Hierdie beweging is in sonate rondo-vorm met 'n verkorte rekapitulasie (samevatting). Die toccata-agtige rondo-tema, soos die allegro- en scherzo-temas, begin in A mineur en moduleer gou na C majeur. Die V-I-V-I akkoordvolgorde wat in die eerste en derde bewegings verskyn, kom weer prominent na vore in die tussenliggende episodes. Die beweging is ekonomies, veral vir 'n Schubert-finale, en eindig vinnig met 'n accelerando-afsluiting.

Eksterne skakels

• Piano Sonata D.845: Partituur op die International Music Score Library Project
• Opvoering deur Seymour Lipkin by die Isabella Stewart Gardner Museum in MP3 formaat