Kola-skiereiland
Die Kola-skiereiland (Russies: Ко́льский полуо́стров, Kolski poloe-ostrof; Fins: Kuolan niemimaa; Noors: Kolahalvøya) is in die noorde van Europese Rusland, oos van Finland, geleë. Dit grens in die noorde aan die Barentssee en in die suide en ooste aan die Witsee. Die skiereiland maak die grootste deel van die Moermansk-oblast uit[1][2] en die bekendste stad is Moermansk, met ’n bevolking van meer as 300 000 volgens die Russiese sensus van 2010.[3] Dit lê feitlik geheel en al in die Arktiese Sirkel en word soms tot die Lapland-gebied gereken.
Geskiedenis
wysigTerwyl die noorde van die skiereiland reeds in die 7de tot 5de eeu v.C. bewoon was, het die res van die gebied ongerep gebly tot met die 3de millennium v.C, toe verskeie volke uit die suide daarheen getrek het. Teen die 1ste millennium n.C. was egter nog net die Sami-volk oor. Dit het in die 12de eeu verander toe Russiese Pomor-setlaars die rykdom van die skiereiland se wild en visse ontdek. Hulle is kort daarna deur die heffingsinvorderaars van die Republiek Nowgorod gevolg en die skiereiland het mettertyd deel van Nowgorod se grondgebied geword. Nowgorod het egter geen permanente setlaars daar gevestig voor die 15de eeu nie.
Die Republiek Nowgorod het in 1471 beheer oor die gebied aan die Grootvorstedom Moskou afgestaan, maar die Russiese migrasie het nie opgehou nie. Verskeie nuwe nedersettings is in die 16de eeu gevestig en die Sami en Pomors is gedwing om slawe te word. In die tweede helfte van die 16de eeu het die skiereiland die onderwerp van ’n dispuut tussen die Russiese Keiserryk en die koninkryk Denemarke-Noorweë geword, en dit het gelei tot die versterking van die Russiese posisie. Teen die einde van die 19de eeu is die grootste deel van die inheemse Sami-bevolking noordwaarts gedwing deur die Russe sowel as nuwe aankomelinge, die Izhma-Komi en Nenets wat hierheen getrek het om weg te kom van ’n siekte-epidemie onder takbokke in hul tuisland in die suidooste van die Witsee. Die oorspronklike administratiewe en ekonomiese hoofstad van die gebied was Kola, geleë by die riviermonding van die Kolarivier in Kolabaai. In 1916 is Romanof-na-Moermane (nou Moermansk) gestig en dit het gou die skiereiland se grootste stad en hawe geword.
In die Sowjet-era was daar ’n vinnige toename in die bevolking, hoewel die meeste mense tot stedelike gebiede aan die seekus en die spoorlyne beperk was. Die gebied is grootliks geïndustrialiseer en gemilitariseer, veral vanweë sy strategiese posisie en die ontdekking van groot apatietneerslae in die 1920's. As gevolg hiervan het die gebied se ekologie groot skade gely, insluitende besmetting deur militêre kernafval en nikkelsmeltery.
Ná die ontbinding van die Sowjetunie het die ekonomie agteruitgegaan en die bevolking afgeneem. Tussen 1989 en 2002 het Moermansk-oblast amper ’n kwart van sy bevolking verloor, en nog byna 100 000 mense tussen 2002 en 2010. In die eerste dekade van die 2000's het die ekonomie ietwat verbeter en die skiereiland is steeds die industrieel mees ontwikkelde streek in Noord-Rusland met die grootste stedelike bevolking.
Klimaat
wysigOndanks die skiereiland se noordelike posisie veroorsaak sy nabyheid aan die Golfstroom buitengewoon hoë temperature in die winter, maar dit bring ook sterk winde mee weens die wisseling in temperatuur tussen die land en die Barentssee. Die somers is taamlik koud, met ’n gemiddelde temperatuur in Julie van net 11 °C. Die skiereiland word in die suide deur taiga bedek en in die noorde deur toendra, waar ysgrond die groei van bome belemmer. Die landskap word dus oorheers deur struike en grasse. ’n Klein verskeidenheid soogdiere kom daar voor en sy riviere is ’n belangrike habitat vir salm.
Geologie
wysigDie Kola-skiereiland is geologies 'n uiters interessante gebied. Dit vorm die noordoostelike grens van die Baltiese Skild en bevat die oudste gesteentes wat op hierdie skild gevind word. Die noordkus bestaan uit Rifeïese gesteentes (1200-800 mj gelede; Proterosoïkum), maar in die binneland is daar plek-plek gabbro-anortosiete en metagabbro wat uit die laer Argeïkum stam. Die Kola-antiklien wat deur die hele skiereiland strek is hoofsaaklik uit Argeïese gneisse saamgestel. Die noordweste van die skiereiland is die tuiste van 'n superdiep boorgat wat tot 11,6 km reik.[4]
Die Kola-skiereiland is besonder ryk aan minerale. Die aantal minerale wat daar aangetref word, het toegeneem van 622 in 1987 tot 1 070 in 2010 en daar word nog meer gevind. Die helfte daarvan is silikaatminerale. [5]
| Mineraalklas | 1987 | 2002 | 2006 | 2010 |
|---|---|---|---|---|
| Gedeë elemente | 18 | 24 | 24 | 38 |
| Sulfiedminerale | 79 | 103 | 114 | 154 |
| Halogeniedminerale | 8 | 9 | 9 | 13 |
| Oksiedminerale | 88 | 122 | 130 | 140 |
| Silikaatminerale | 286 | 387 | 447 | 499 |
| Fosfaatminerale | 74 | 107 | 112 | 114 |
| Sulfaatminerale | 23 | 26 | 32 | 34 |
| Karbonaatminerale | 42 | 67 | 71 | 72 |
| Molibdaatminerale | 4 | 4 | 4 | 4 |
| Organiese minerale | 0 | 1 | 1 | 2 |
Verwysings
wysig- ↑ 2007 Atlas of Murmansk Oblast, p. 2
- ↑ Die skiereiland se oppervlakte is 100 000 km2 teenoor Moermansko-oblast se totale oppervlakte van 144 900 km2.
- ↑ Russian Federal State Statistics Service (2011). "Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1". Всероссийская перепись населения 2010 года (in Russies). Russian Federal State Statistics Service. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Mei 2020.
- ↑ The Superdeep Well of the Kola Peninsula,Exploration of the Deep Continental Crust, N.I. Andrianov, M.I. Vorozhbitov, D.M. Guberman, V.I. Kazansky, E.W. Karus, V.S. Lanev, E.B. Nalivkina, R.A. Sumbatov Springer Science & Business Media, 2012, ISBN 3-642-71137-5, ISBN 978-3-642-71137-4
- ↑ Перечень Минеральных Видов К Ольского Полуострова В.В. Борисова, А.В. Волошин.