Krypteia

In antieke Sparta was die Krypteia (Grieks: κρυπτεία krupteía, afgelei van κρυπτός kruptós, "verskuilde, geheime dinge") 'n instelling van die stadstaat wat uit jong Spartaanse manne bestaan het. Die doel en aard daarvan is steeds 'n onderwerp vir bespreking en debat onder historici. Sekere geleerdes soos Wallon beskou die krypteia as 'n soort geheime polisie en sekuriteitsorgaan vir die stadstaat wat deur die regerende stand van Sparta op die been gebring is, en waarvan die doelwit was om die onderhorige helotebevolking te terroriseer. Ander, soos Köchly en Wachsmuth glo dat dit 'n vorm van militêre opleiding was, soortgelyk aan die Atheense ephebia.

Topografiese kaart van antieke Sparta in die Eurotasvallei, met die onderskeie stamgebiede aangedui

Geskiedenis en funksie

Aan sekere jong Spartaanse manne wat hul opleiding by die agoge met sodanige sukses voltooi het dat hulle uitgewys is as potensiële toekomstige leiers, sou die geleentheid gebied word om hulle vaardighede en waardigheid vir die Spartaanse magstrukture op die proef te stel deur deelname aan die Krypteia.

Elke herfs sou, volgens Plutarchus (Lewe van Lykurgos, 28, 3–7), die Spartaanse ephors pro forma oorlog verklaar teen die helotebevolking sodat enige Spartaanse burger 'n heloot om die lewe kon bring sonder vrees vir strawwe. Snags is die gekose kryptes (lede van die Krypteia) die Lakoonse landskap ingestuur, gewapen met messe en met die opdrag om enige helote wat hulle teëkom om die lewe te bring, en om op enige voedsel beslag te lê wat hulle sou benodig.

Volgens Cartledge, het lede van die Krypteia die helotedorpe en die omliggende landskap bekruip en op die serviele bevolking gespioeneer. Hul missie was om onrus en opstande te voorkom, en helootse moeilikheidmakers is summier terreggestel. Sulke brutale onderdrukking van die helote het die Spartaanse élite in staat gestel om suksesvolle beheer oor die serviele agrariese bevolking uit te oefen en hulself aan militêre oefening toe te wy. Dit kon ook bygedra het tot die Spartaanse reputasie vir steelsheid aangesien enige kryptes wat gevang is die roede opgelê is.

Slegs Spartane wat as jong mans in die Krypteia diensgedoen het kon verwag om in die hoogste range van die Spartaanse gemeenskap en weermag opgeneem te word. Die mening was dan dat slegs daardie Spartane wat hul gewilligheid en vermoë getoon het om op jong ouderdom dood te maak vir die stadstaat, waardig was om in latere jare by die leierskap aan te sluit.

Plato (Wette, I, 633), 'n skolias van Plato, en Heraklides Lembos (Fr. Hist. Gr., II, 210) beskryf ook die krypteia.