Lüneberg

Lüneberg (eNcaka in Zoeloe) is 'n klein dorpie in KwaZulu-Natal, Suid-Afrika. Die dorpie lê in die Pongolavallei aan die voet van Ncagaberg, 'n uitloper van die Drakensberg. Dit is slegs met 'n grondpad bereikbaar, en die naaste groot dorp is Paulpietersburg. Die dorpie is onmiskenbaar Duits, en meeste boere van die omgewing stam af van immigrante wat saam met die Hermannsburgse Sendinggenootskap arriveer het. Die dorp bestaan slegs uit 'n kerk, skool met koshuis, polisiestasie, kliniek, algemene handelaar en die slaghuis.

Lüneberg eNcaka
Sint Peter-Paulskerk in Lüneberg
Lüneberg
Koördinate: 27°19′0″S 30°37′0″O
Land	Suid-Afrika
Provinsie	KwaZulu-Natal
Distriksmunisipaliteit	Zululand
Plaaslike Munisipaliteit	eDumbe
Tydsone	UTC+2 (SAST)

Sendinggenootskap

Immigrante-gedenkteken

Die Duitse immigrante het op 2 Augustus 1854 met die sendingskip Candace in Port Natal gearriveer. In 1860 het August Hardeland as superintendent van die Hermannsburgse Sendinggenootskap by Zoeloekoning Mpande toestemming verkry vir die stigting van drie sendingstasies. Die stasies sou gevestig word te eNtombe, eMhlongamvula en eNcaka, lg. die Lüneberg van vandag. Ambagsmanne sou die sendelinge bystaan, maar die sendinggenootskap se geld het opgeraak, sodat hulle hul eie inkomste moes genereer. Hierdie nedersetters het dan 'n konsessie van die Transvaalse regering verkry om hout in die digte woude te kap en te verkoop. Met hierdie opbrengs het die nedersetters plase gekoop en gewasse verbou.

Eerste pastoor en kerkgebou

Toe Heinrich Meyer se tweejarige seun in November 1869 verdrink, was sy graf die eerste in die begraafplaas. Jakob Filter wat sy ter aarde bestelling waargeneem het, is beroep as eerste pastoor. 'n Sooikerk is dan langsaan opgerig, en 'n jaar later, in 1870, ook die skool. Dit is hoofsaaklik vir godsdiensonderrig gebruik, maar ook vir somme en skryflesse, en was die eerste skool in die suidooste van die ZAR (of noord-Natal). Die nedersetters het op die naam Lüneberg besluit omrede die meeste van hulle van Lüneburg in Duitsland afkomstig was. Pastoor Filter het die Zoeloekonings met heidendom, tirannie en barbarisme in verband gebring, en gehoop dat die Britte hulle sou verslaan ten einde opvoeding, wet en orde te bewerkstellig.

Britse betrokkenheid

Fort Clery-gedenkteken

Vanaf 1875 het aanvalle op plase rondom Lüneburg toegeneem en etlike gedoopte Zoeloes is om die lewe gebring. Daarom het die Duitse setlaars van Lüneburg 'n laermuur om die kerk gebou, met 'n grag rondom wat met water uit 'n leivoor gevul is. Wanneer hulle bedreig is, kon die setlaars hulle in hierdie laer terugtrek. Weens die Z.A.R. se eie probleme, is hulp uit Pretoria geweier.

In 1877 is die Z.A.R. (Transvaal) geannekseer deur Britse magte, en die Duitsers het toe ondersteuning van die Engelse owerhede gevra. Kolonel Evelyn Wood is met die 90ste regiment vir beskerming gestuur. Daarna het hy Fort Clery in 1878 opgerig. Alhoewel slegs 9 km van die eNtombe-slagtingsterrein, is die fort nooit in oorlog gebruik nie, maar het onder meer as 'n ammunisie-depot gedien.

Anglo-Zoeloeoorlog

Tydens die Anglo-Zoeloeoorlog in 1879 het 120 volwassenes en kinders vir 9 maande in die kerklaer skuiling gevind. In Februarie en Maart van hierdie jaar was 'n Britse wa-konvooi van Lydenburg op pad na Lüneberg. Dit het op 11 Maart by die eNtombe-drif tot stilstand gekom omdat die rivier in vloed was. Hulle is die volgende oggend, 12 Maart, daar deur 'n Zoeloemag oorrompel, en 'n kleiner Britse mag aan die suidekant van die spruit het op die vlug geslaan toe hulle ook aangeval word. 62 soldate en 17 wadrywers het omgekom. Meeste is in 'n massagraf ter plaatse begrawe, maar kaptein Moriarty en enkele offisiere is in Lüneberg se begraafplaas begrawe. Pastoor Filter se seun is saam met ene Larsen deur die Zoeloes om die lewe gebring terwyl hulle as Britse verkenners opgetree het, en 'n gedenkteken dui steeds die plek aan. 'n Grenskommissie het die omliggende gebied in hierdie jaar finaal aan Transvaal toegeken, nadat Zoeloekonings jare lank ook daarop aanspraak gemaak het.

Na eeuwending

Tydens die Tweede Vryheidsoorlog is Fort Clery weer afgebreek, sodat dit nie teen die Engelse gebruik kon word nie. Ook het die eerste skool in die slag gebly, en perdestalle is in 1902 omskep in 'n nuwe skool, wat later uitgebrei is. Die skool van vandag is in 1966 gebou, en in 2007 was daar ongeveer 80 leerlinge in die skool en koshuis, met Duits as die hoof-onderrigtaal.

• 
  Ooshange van Ncagaberg, d.w.s. opvangsberg in Zoeloe. Die Pongolabos-natuurreservaat bewaar 'n deel van die suidhange.

Sien ook

• Lys van dorpe in Suid-Afrika

Bronne

• Erasmus, B.P.J. (1995). Op Pad in Suid-Afrika. Jonathan Ball Uitgewers. ISBN 1-86842-026-4.
• Rosenthal, Eric (1967). Ensiklopedie van Suidelike Afrika.