Liturgiese jaar
Die liturgiese of kerklike jaar van die Rooms-Katolieke Kerk is nie gelyk aan die Kalenderjaar nie. Dit word ingedeel in twee kringe rondom die groot feesdae Kersfees en Paasfees. Die liturgiese jaar word ingelui met die Kerskring wat begin met die eerste Sondag van Advent (eintlik die vespers of aandgebed op die vooraand van dié Sondag), die Kersmis insluit en op die vierde Sondag ná Driekoningedag (Epifanie) eindig. Vervolgens begin die Paaskring wat, na gelang van die gebruikte liturgiese kalender, begin met Septuagesima (70 dae voor Paasfees) of Aswoensdag. Hierdie kring eindig 50 dae ná Paasfees met Pinkster. Die Sondag daarop volg Trinitatis (Drie-eenheid-Sondag) met die aansluitende 27 Sondae ná Trinitatis. Hierdie periode word verder onderverdeel in die somerkring (Trinitatis en die 12 Sondae daarna) en die herfskring (van die 13de tot die 27ste en laatste Sondag ná Trinitatis). Daarmee is die kring van die liturgiese jaar voltooi.
Indeling van die Liturgiese jaar
wysigKerskring
wysigDie Kerskring is die eerste periode van die liturgiese jaar. Dit streek van die eerste Sondag van Advent tot aan die fees van die Doop van Jesus.
Advent
wysigAdvent begin op die Sondag wat die naaste aan die fees van die Heilige Andreas (30 November) val. Dié Sondag is tussen 27 November en 3 Desember.
Vanjaar[1] | Volgende jaar | Liturgiese kleur | |
---|---|---|---|
So. 1 Des. 2024 | So. 30 Nov. 2025 | 1ste Sondag (Levavi) | pers |
So. 8 Des. 2024 | So. 7 Des. 2025 | 2de Sondag (Populus Sion) | pers |
So. 15 Des. 2024 | So. 14 Des. 2025 | 3de Sondag (Gaudete) | pienk |
So. 22 Des. 2024 | So. 21 Des. 2025 | 4de Sondag (Rorate) | pers |
Kerstyd
wysigVanjaar[1] | Volgende jaar | Liturgiese kleur | |
---|---|---|---|
Wo. 25 Des. 2024 | Do. 25 Des. 2025 | Kersmis: Hoogfees van die geboorte van Jesus | wit |
So. 29 Des. 2024 | Ma. 29 Des. 2025 | Heilige Familie Sondag vóór die oktaafdag van Kersmis, 30 Desember as Kersmis op 'n Sondag sal val |
wit |
Wo. 1 Jan. 2025 | Do. 1 Jan. 2026 | Hoogfees van Maria (oktaafdag van Kersmis) | wit |
So. 5 Jan. 2025 | So. 7 Jan. 2024 | Driekoningedag of Openbaring van die Here 6 Januarie, maar word in die liturgie op die Sondag ná 1 Januarie gevier |
wit |
So. 12 Jan. 2025 | Ma. 8 Jan. 2024 | Doop van Jesus (1ste Sondag ná 6 Januarie). Indien die Driekoningedag op 7 of 8 Januarie sal val word die Doop van Jesus op die Maandag van 8 of 9 Januarie gevier. |
wit |
Hiermee eindig die Kerstyd.
Tyd deur die jaar
wysigVanjaar[1] | Volgende jaar | Liturgiese kleur | |
---|---|---|---|
So. 2 Feb. 2025 | Ma. 2 Feb. 2026 | Marialigmis of Opdrag van die Here in die tempel (Marialigmis) | wit |
In die periode kan die fees van Marialigmis op 'n Sondag val. Dan het dié fees voorrang voor die gewone Sondagliturgie. Die fees sluit al die feeste van die Kerskring af maar is al 'n verwysing na Paasfees.
Paaskring
wysigIn die Liturgiese kalender wat gebruik word tydens die gewone vorm van die Romeinse ritus begin die Paaskring met Aswoensdag en eindig met die Hoogfees Pinkster. In die kalender wat gebruik word by die buitengewone vorm begin dié kring Septuagesima (70 dae vóór Paasfees) en eindig vóór die eerste Sondag van Advent.
Veertiendaetyd
wysigHierdie periode begin op Aswoensdag, eindig met die Alleluia in die Paasnag en staan voor die Vastyd. Die vroeëre benaming van die 5de Sondag was Passiesondag. Die 6de Sondag in die Veertiendaetyd word nou Palmsondagpassie van die Here genoem en lui tewens die Goeie of Heilige Week in.
Vanjaar[1] | Volgende jaar | Liturgiese kleur | |
---|---|---|---|
Wo. 5 Mrt. 2025 | Wo. 18 Feb. 2026 | Aswoensdag: (Miseréris ómnium) | |
So. 9 Mrt. 2025 | So. 22 Feb. 2026 | 1ste Sondag: (Invocabit me) | pers |
So. 16 Mrt. 2025 | So. 1 Mrt. 2026 | 2de Sondag: (Reminiscere) | pers |
So. 23 Mrt. 2025 | So. 8 Mrt. 2026 | 3de Sondag: (Oculi) | pers |
So. 30 Mrt. 2025 | So. 15 Mrt. 2026 | 4de Sondag: (Laetare) | pienk |
So. 6 Apr. 2025 | So. 22 Mrt. 2026 | 5de Sondag: (Júdica) | pers |
So. 13 Apr. 2025 | So. 29 Mrt. 2026 | Palmsondag: (Púeri Hebreaórum) | rooi |
Do. 17 Apr. 2025 | Do. 2 Apr. 2026 | Wit-Donderdag: (Nos autem) | wit |
Vr. 18 Apr. 2025 | Vr. 3 Apr. 2026 | Goeie Vrydag | rooi |
Sa. 19 Apr. 2025 | Sa. 4 Apr. 2026 | Heilige Saterdag: (Sabbatum Sanctum) |
Paastyd
wysigDie Paastyd is die tyd wat loop vanaf die vooraand van Paasfees (Paasaand en -nag) tot en met Pinkster (50 dae na Paasfees).
Die eerste ag dae van Paasfees vorm die Paasoktaaf, waarby elke dag as een Hoogfees van die Here gevier word, en dus die Gloria en Credo gesing word. Die Sondag waarmee die oktaaf eindig, word Witte Sondag genoem en is die Sondag van die Goddelike Barmhartigheid.
Vanjaar[1] | Volgende jaar | Liturgiese kleur | |
---|---|---|---|
So. 20 Apr. 2025 | So. 5 Apr. 2026 | Paassondag (Resurréxi) | |
So. 27 Apr. 2025 | So. 12 Apr. 2026 | Witte Sondag (Quasi modo geniti) | |
So. 4 Mei 2025 | So. 19 Apr. 2026 | 3de Paassondag (Misericórdia Dómini) | |
So. 11 Mei 2025 | So. 26 Apr. 2026 | 4de Paassondag (Jubiláte Deo) | |
So. 18 Mei 2025 | So. 3 Mei 2026 | 5de Paassondag (Cantáte Dómino) | |
So. 25 Mei 2025 | So. 10 Mei 2026 | 6de Paassondag (Vocem jucundidátis. Rogate) | |
Do. 29 Mei 2025 | Do. 14 Mei 2026 | Hemelvaart van die Here (Viri Galilaei) | wit |
So. 1 Jun. 2025 | So. 17 Mei 2026 | 7de Paassondag (Exaudi, Dómine) | |
So. 8 Jun. 2025 | So. 24 Mei 2026 | Pinkster (Spiritus Dómini) | rooi |
So. 15 Jun. 2025 | So. 31 Mei 2026 | Trinitatis | wit |
Hiermee eindig die Paastyd.
Tyd deur die jaar
wysigVanjaar[1] | Volgende jaar | Liturgiese kleur | |
---|---|---|---|
Di. 24 Jun. 2025 | Wo. 24 Jun. 2026 | Sint Jan | wit |
Vr. 31 Okt. 2025 | Sa. 31 Okt. 2026 | Hervormingsdag | rooi |
Sa. 1 Nov. 2025 | So. 1 Nov. 2026 | Allerheilige | wit |
So. 2 Nov. 2025 | Ma. 2 Nov. 2026 | Allersiele | wit |
Kleure van die Liturgiese jaar
wysigTydens die Liturgiese jaar word verskillende liturgiese kleure gebruik. Elke kleur het sy eie periode in die Liturgiese jaar en sy eie betekenis.
Pienk
wysig- Pienk beteken vreugde voor die komende Kersfees en Paasfees.
- Periode: Word gedra op die derde Sondag van Advent (Gaudete) en die vierde Sondag in die Veertiendaetyd (Laetare).
Pers
wysig- Pers is die kleur van boete en soberheid.
- Periode: Word gedra in Advent, die tyd vóór Kersmis en die Veertiendaetyd, die tyd vóór Paasfees en tydens die dienste van die uitvaart en op Allersiele. Net tydens die uitvaart van kinders wat hul sewende lewensjaar nog nie bereik het nie ("Engelsmis"), word 'n wit kasuifel gebruik. Mens dra ook 'n pers kasuifel tydens die Kruisdae (die drie dae vóór Hemelvaartsdag) en die Quatertemperdae.
Wit
wysig- Wit staan vir suiwerheid en geluk.
- Periode: wit is die kleur wat mens dra op die dae van die Kerstyd (vanaf die Hoogfees van Kersmis, 25 Desember, tot en met die Fees van die Doop van Jesus, die Sondag ná 6 Januarie). Dit word gedra in die hele Paastyd, op Hemelvaartsdag, en op die feeste van die Here wat nie in verband met Sy lyding staan nie. Verder ook op die feeste van Maria, op die Hoogfees van die geboorte van die heilige Johannes die Doper (24 Junie), sowel as op die Feesdag van die heiligen wat geen martelaars is nie, sowel op 27 Desember, die feesdag van die heilige Johannes, apostel en evangelis en op Trinitatis (die Sondag ná Pinkster). Dit word ook gedra tydens die uitvaart van kleine kinders.
Groen
wysig- Simbool vir verwagting en hoop
- Periode: Dit word gedra in die tyd deur die jaar, op die Sondae en weekdae buiten die Kers- en Paastyd, Advent en Veertiendaetyd waar geen verpligte gedagtenis van 'n heilige of fees gevier word nie.
Rooi
wysig- Simbool: van die liefde en van die Heilige Gees.
- Periode: Pinkster, by vieringe van die apostels en evangeliste en martelaars.
- By die viering van die Vormsel.
- Op die fees van Kruisverheffing (14 September).
- Op Palmsondag en Goeie Vrydag en in die votiefmis van die lyding van Christus.
- Tydens die begrafnis van die pous of van kardinale word ook rooi gedra.
Rang van die dae in die liturgiese jaar
wysigEerste rang
wysig- Dae van die Paastriduum, die lyding, sterf en opstaan van die Here. Die Paastriduum begin op die aand van Wit-Donderdag en streek tot en met die aand van Paassondag.
- Hoogfeeste Kersfees, Driekoningedag, Hemelvaartsdag en Pinkster.
- Sondae van Advent, Veertiendaetyd, die Paastyd en die tweede Sondag van Kersmis.
- Aswoensdag
- Weekdae van die Goeie of Heilige week van Maandag tot en met Donderdag tot die aand.
- Dae in die oktaaf van Paasfees.
- . Hoogfeeste van die Here, die Heilige Maagd Maria en alle heiliges wat in die algemene kalender staan.
- Alle hoogfeeste uit 'n land waarmee een heilige herdenk word van 'n bisdom, parogie of instansie of die inwyding van 'n kerk.
Tweede rang
wysig- Feeste van die Here in die algemene kalender.
- Ander Sondae in die Kerstyd[2] en alle Sondae in die Veertiendaetyd.
- Feeste van die Heilige Maagd Maria en ander heiliges in die algemene kalender.
- Feeste uit 'n land waarmee 'n heilige herdenk word van 'n bisdom, parogie of instansie of die inwyding van 'n kerk.
- Weekdae van Advent van 17 Desember tot en met 24 Desember en die weekdae in die oktaaf van Kersmis.[2] Weekdae in die Veertiendaetyd.
- Die gewone Sondae in die tyd deur die jaar.
Derde rang
wysig- Verpligte herdenkings in die algemene kalender.
- Verpligte herdenkings uit 'n land waarmee 'n heilige herdenk word van 'n bisdom, parogie of instansie of die inwyding van 'n kerk.
- Vrye herdenkings. In die Veertiendaetyd word die verpligte herdenkings vrye herdenkings.
- Weekdae in Advent tot en met 16 Desember.
- Weekdae in die Kerstyd van 2 Januarie tot en met die Saterdag ná 6 Januarie.
- Weekdae in die Paastyd: van die Maandag ná die Paasoktaaf tot en met die Saterdag voor Pinkster.
- Weekdae in die tyd deur die jaar.
Verwysings
wysig- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 een jaar begin aan die einde van November
- ↑ 2,0 2,1 Die rede hoekom die dae in die Kersoktaaf laer staan as die dae van die Paasoktaaf, is dat daar op bepaalde dae ná Kersmis feeste gevier word wat anders laer in rang sou staan en dus nie gevier kon word nie. En omdat die ag dae voor Kersmis dieselfde rang moet hê staan hulle ook laer. Die Sondae in die Kerstyd staan so laag, omdat byvoorbeeld die Sondag in die Kersoktaaf 'n fees van die Heilige Familie is en byvoorbeeld 1 Januarie op een Sondag kan val. Hierdie dae sou dan nie gevier kon word nie.
Eksterne skakels
wysigWikimedia Commons bevat media in verband met Liturgiese jaar. |
- (nl) Liturgiese kalender – op www.katholieknederland.nl
- (en) "Church year". Encyclopædia Britannica. Besoek op 25 Augustus 2019.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal. |