Loskopdam
Die Loskopdam is geleë in die Olifantsrivier naby Groblersdal in Mpumalanga. Konstruksiewerk het gedurende 1934 begin en die dam is in 1938 voltooi. Die wal is al eenkeer hoër gebou in 1979 en die dam het 'n bakmaat van 178 miljoen m3 agter 'n wal van 45 m hoog.
| Loskopdam | |
|---|---|
| Amptelike naam | Loskopdam |
| Ligging | Groblersdal, Mpumalanga |
| Provinsie/Land | Suid-Afrika |
| Koördinate | 25°51′1″S 29°21′1″O / 25.85028°S 29.35028°OKoördinate: 25°51′1″S 29°21′1″O / 25.85028°S 29.35028°O |
| Dam in | Olifantsrivier |
| Doel | Besproeiing |
| Konstruksie begin | 1934 |
| Openingsdatum | 1938 |
| Eienaar | Departement van Waterwese |
| Soort dam | Boog-gravitasiedam |
| Hoogte van wal | 45 m |
| Lengte van wal | 497 m |
| Bakmaat | 178 miljoen m3 |
| Opvanggebied | 684 km2 |
| Damoppervlak | 753 ha |
Die dam voed ook twee besproeiingskanale van 148 km.[1]
Die Loskopdam is die bron van die tweede grootste besproeiingskema in Suid-Afrika. Die dam bedien die grootste gedeelte van die Bosveld en is bekend om die natuurreservaat en vakansieoord daaromheen.
Die moontlikheid van die bou van die Loskopdam is in 1905 vir die eerste keer ondersoek. In 1930 het grondeienaars langs die Olifantsrivier met 'n private besproeiingskema begin en dit het daartoe gelei dat die regering in 1934 met die bou van die dam en 'n uitgebreide besproeiingsprojek begin het.
Die skema is een van die grootstes in Suid-Afrika en is in 1939 deur die destydse Departement van Besproeiing (tans Omgewingsake) teen 'n koste van nagenoeg R5 miljoen voltooi. Een van die vernaamste medewerkers was Willem J. Grobler, op wie se plaas Klipbank die dorp Groblersdal in 1938 geproklameer is. Groblersdal is vandag die middelpunt van die besproeiingskema.
Die kanaalstelsel strek 64 km noord en besproei ongeveer 19000 ha. Daar is 2 hoofkanale, wat saam 148 km lank is, asook takkanale van 330 km. Daarbenewens is daar dreineringskanale van sowat 250 km wat oortollige water op geskikte plekke na die rivier terugvoer. Die grootste gedeelte van die skema word deur middel van sprinkelbesproeiing, waarvan 'n groeiende persentasie uit spilpuntbesproeiing bestaan, bedien.
Die dam beslaan 2483 ha en is in 'n vallei op 'n bedding van skalie en sandfelsiet gebou. Dit het ʼn inhoudsvermoë van 360 miljoen m3. Die massabetonwal, wat op die plaas Loskop gebou is, is 53 m hoog (dit is in 1977 met 9 m verhoog) en het 'n kruinlengte van 511 m. Die opvanggebied strek oor 12 285 km2 en het 'n gemiddelde reënval van 635 mm per jaar.
'n Nuwe konsep wat by Loskopdam toegepas is, is die van stroombrekers. Laasgenoemde is strukture wat sowat 6 m van bo af aan die stroomkant van die damwal uitgebou is. Dit verdeel die vloedwater in strome wat teen mekaar bots en dit het ʼn "swaar reën" tot gevolg. Die vloedwater se destruktiewe krag word in 'n mate gebreek. Daar is sowat 650 besproeiingshoewes wat deur die dam bedien word, meestal van 25,7 ha elk. ʼn Aantal kleiner hoewes is aanvanklik aan bejaardes en halfgeskiktes toegeken.
Die streek het 'n subtropiese klimaat en hoewel 'n verskeidenheid van gewasse met welslae daar gekweek word, word hoofsaaklik tabak en katoen in die somer en koring in die winter verbou. Daarbenewens word vrugte soos tafeldruiwe en groente op kleiner skaal verbou. Op 6 Maart 1940 is 'n natuurreservaat en 'n ontspanningsoord deur die Transvaalse Provinsiale Administrasie by die dam aangelê, en die oord het 'n gewilde hengelplek geword. Die dam bevat onder meer blou- en rooikurpers, geelvis, karper, moddervis en palings.
Die oord huisves 'n moderne kampeerplek met 'n verskeidenheid van ontspanningsgeriewe. Die natuurreservaat beslaan ongeveer 12 700 ha. Grootwild word sedert 1948 daar geteel- 2 paar wit renosters is byvoorbeeld in 1963 na die reservaat gebring en 'n wit renosterkalfie is op 11 April 1964 daar gebore. Die spesie het in 1896 in Transvaal uitgesterf. Die reservaat het ook volstruise, luiperds, kameelperde, blouwildebeeste, sebras, renosters ensovoorts.
Sien ook wysig
Verwysings wysig
- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409583, volume 17, bl. 126