Malgassiese Opstand

Die Malgassiese Opstand (Frans: Insurrection malgache) was ’n nasionalistiese rebellie in Madagaskar teen die Franse koloniale bewind in die land. Dit het van Maart 1947 tot Desember 1948 geduur.

Die Malgassiese Opstand teen die Franse koloniale bewind word herdenk deur ’n monument in Moramanga.

Verloop

Vanaf laat 1945 het Madagaskar se eerste afgevaardigdes in die Franse Nasionale Vergadering, Joseph Raseta, Joseph Ravoahangy en Jacques Rabemananjara van die politieke party Mouvement démocratique de la rénovation malgache (MDRM), deur regskanale probeer om onafhanklikheid vir die land se bewerkstellig. Die mislukking van die inisiatief en die fel reaksie wat dit van die administrasie van die Sosialis Paul Ramadier ontlok het, het elemente van die Malgassiese bevolking geradikaliseer – dit het leiers van verskeie militante nasionalistiese geheime organisasies ingesluit.

Op die aand van 29 Maart 1947 is gekoördineerde verrassingsaanvalle geloods deur Malgassiese nasionaliste, wat met spiese gewapen was, teen militêre basisse en plantasies in Franse besit in die oostelike deel van die eiland. Dit is opgevolg deur optrede in die suide en het in die volgende maand vinnig na die sentrale plato en die hoofstad, Antananarivo, uitgebrei. Die getal Malgassiese nasionalistiese vegters word op meer as ’n miljoen geraam.

Teen Mei 1947 het die Franse begin optree teen die nasionaliste. Hulle het die getal troepe op die eiland verdriedubbel tot 18 000, hoofsaaklik deur soldate van ander Franse kolonies in Afrika na die eiland oor te plaas. Hulle wou die opstand fisiek én sielkundig onderdruk en ’n verskeidenheid terreurtaktieke is gebruik om die bevolking te demoraliseer. Die Franse magte het onder meer massateregstellings uitgevoer, mense gemartel en verkrag, hele dorpe afgebrand en lewende gevangenes uit vliegtuie gegooi.

Die geraamde getal Malgassiese sterfgevalle wissel tussen 11 000 en meer as 100 000. Op hul beurt het die nasionaliste sowat 550 Franse doodgemaak, sowel as 1 900 ondersteuners van PADESM, ’n pro-Franse Malgassiese politieke party wat met die hulp van die koloniale owerhede gestig is om met MDRM mee te ding. Teen Augustus 1948 was die meeste nasionalistiese leiers óf dood óf gevange geneem en die opstand was teen Desember onderdruk.

Nagevolge

Die gewelddadige onderdukking van die nasionalistiese opstand het diep letsels in die Malgassiese gemeenskap gelaat. ’n Generasie van die bestuursklas is uitgewis en dit het uitdagings tot gevolg gehad toe die land in 1960 onafhanklik word. Madagaskar se eerste drie afgevaardigdes is in hegtenis geneem, gemartel en in die tronk aangehou totdat hulle in 1958 amnestie gekry het. Nog ’n leier wat die konflik oorleef het, Monja Jaona, was ook nege jaar lank in die tronk. Hy het daarna die Madagascar for the Malagasy-party (MONIMA) gestig wat ’n groot invloed op die Malgassiese politiek gehad het.

Die Franse regering het die meeste dokumente oor die opstand as geklassifiseerde inligting behandel en ’n stilte daaroor gehandhaaf totdat die Franse oudpresident Jacques Chirac dit op ’n amptelike besoek in 2005 aan Madagaskar as "onaanvaarbaar" beskryf het.

In 1967 het die Malgassiese regering 29 Maart as ’n jaarlikse openbare vakansiedag verklaar en in 2012 is ’n museum in Moramanga geopen wat aan die opstand gewy is.

Eksterne skakels

• Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia