Martellotoring

Martellotorings is eenvoudige forte wat veral tydens die Napoleontiese oorloë langs die Engelse kus en versprei oor die Britse Ryk gebou is.

Die woord martello

In die sestigerjare van die 16de eeu is 'n ronde fort op Korsika gebou. Dit is 'n “martell”, 'n Italiaanse kloktoring, genoem wat moes lui om te waarsku teen 'n dreigende aanval van seerowers uit Noord-Afrika. Die ruïne van hierdie Genuese toring, die Tour de Mortella, is naby Mortellapunt (Mirtepunt). In Engels het die mortella verander na martello.

Aanval op Korsika

Op 7 Februarie 1794 het die Britse oorlogskepe Fortitude en Juno vir Frankryk op Korsika aangeval. Vir twee dae is die fort op Korsika onsuksesvol bestook en moes landmagte ingespan word om die Franse te verdryf. Toe die Britte Korsika in 1796 verlaat, het hulle die toring opgeblaas, maar hulle was so beïndruk met die rol van 'n gevegstoring dat hulle dit ook in hul krygstaktiek ingevoer het.

Eienskappe van 'n martellotoring

Martellotorings is klein silindriese forte wat gewoonlik aan die kus gebou is. Dit het 'n standaardplan, maar die afmetings verskil van toring tot toring. Die mure van klip en baksteen is van 9 m tot 12 m hoog en tot 4 m dik aan die seekant. Soms was daar 'n kanaal rondom die toring en die deur was soms tot 'n 6 m bo die grond. Gewoonlik het die toring bestaan uit vier verdiepings. In die kelder was die spens en watertenk en op die grondvloer die kruithuis en magasyn. Daarbo was plek vir 'n garnisoen van 15 tot 25 man. Op die plat dak was 'n ronddraaiende kanondek vir 'n affuit met sy kanon en soldate met gewere. Die kanondek kon dus 360° roteer en so die skietrigting vinnig verander om aanvalle van alle kante af te slaan. 'n Nou wenteltrap het die verdiepings verbind. Na 1850, toe beter wapens begin gebruik is, het die martellotorings in onbruik verval.

Engeland

Tydens die Napoleontiese oorloë was martellotorings baie gewild in die Britse ryk. Om 'n Franse inval te keer, is tussen 1804 en 1814 'n ketting van 103 torings langs die Straat van Dover gebou. Net alleen tussen Folkestone (in Kent) en Seaford (in die South Downs in Oos-Sussex) was daar 74. 'n Verdere 29 is langs die kus van Essex en Suffolk opgerig. Slegs nege torings is nog in hul oorspronklik toestand. Die martellotoring by Dymchurch is gerestoureer, tot monumnet verklaar en huisves 'n museum. Martellotorings kom o.a. ook voor in Indonesië, Italië, Spanje, Liberië, Mauritius en die V.S.A.

Kaapstad

Craig's Tower is in 1795 in Kaapstad gebou. Dit is laat in die 19de eeu afgebreek.

Simonstad

Tydens die eerste Britse besetting van die Kaap het genl.-maj. James Craig in 1795 opdrag gegee om 'n martellotoring in Simonstad te bou. Die doel daarmee was om Valsbaai se verdediging te verbeter, want Simonsad was veral in die wintermaande 'n noodsaaklike Britse vloothawe. Hierdie toring is 8 m hoog met 'n deursnee van 12,5 m. Dit het nie 'n ronddraaiende kanondek gehad nie. Nadat dit as fort in onbruik verval het, is dit gebruik as navigasiebaken vir skepe wat die baai binnekom. Daarom is dit in 1843 wit gekalk. Die toring is gerestoureer en in 1972 tot monument verklaar. 'n Klein museum is daarin gevestig. Na bewering is dit die oudste Britsgeboude kusverdedigingswerk van sy soort in die wêreld. Vermoedelik is dit ook die eerste gebou wat deur die Britte aan die Kaap opgerig is.

Fort Beaufort

Hierdie martellotoring en nabygeleë vestingwerke is na die Sesde Grensoorlog in opdrag van sir Benjamin D'Urban gebou. Dit is 'n besonder stewige gebou van gekapte klip met ruimte vir 'n draaiende kanon op die dak. Tot 1869 was daarin 'n garnisoen gestasioneer en in 1938 is die toring tot gedenkwaardigheid verklaar. Waarskynlik is dit die enigste martellotoring wat nie by die see staan nie.

Bibliografie

Leverton, B.J.T.: The Simon's Town Martello Tower. In: Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 33, nr. 1, Januarie 1984
Oberholster, J.J.: Die historiese monumente van Suid-Afrika. Kaapstad: Kultuurstigting Rembrandt van Rijn vir die Raad vir Nasionale Gedenkwaardighede, 1972. ISBN 0-620-00191-7
The New Standard encyclopaedia and world atlas. Londen: Odhams Press Ltd., 1936.
www.ecastles.co.uk
www.geograph.org.uk