NG gemeente Tulbagh

Die NG Gemeente Tulbagh op die gelyknamige Bolandse dorp is die vierde oudste gemeente in die Nederduitse Gereformeerde Kerk.

Die gemeente is in 1743 gestig, kort na ’n besoek aan die Kaap van baron Gustaaf Willem van Imhoff, goewerneur van Nederlands-Indië. Op sy reis deur die kolonie gaan die verwaarloosde toestand van die godsdiens en die onderwys van die lidmate van die verafgeleë dele van die destydse gemeentes Stellenbosch en Drakenstein hom so ter harte, dat hy by die Here Sewentien en die Politieke Raad ernstig daarop aandring dat twee nuwe gemeentes gestig word.

So kom dan hierdie gemeente tot stand en kort daarna die gemeente Zwartland. Volgens die notule is die eerste grense as volg vasgestel: “Van de Koopmansrivier tot beneden de onder kant van de Bergrivier, de Picquetbergen, de Oliphantsrivier en over het gebergte tot geheel beneden aan de Mosselbaay, so verre de jurisdictie van de E. Comp. strekt.”

Sestig jaar lank dra die gemeente die naam “Roodezandskerk in ‘t Land van Waveren” – name nog deur goew. W.A. van der Stel gegee: Roodezand waarskynlik weens die kleur van die grond en Waveren na ’n vername Amsterdamse familie. In 1804, toe die distrik Stellenbosch in twee verdeel word en die noordelike een ter ere van goewerneur Ryk Tulbagh die naam Tulbagh kry, word die naam van die gemeente ook verander tot Tulbagh.

Die eerste predikant was ds. Arnoldus Mauritius Meiring, wat op 28 Maart 1743 met die skip Adrichem uit Nederland aan die Kaap land. Op 16 September 1743 hou hy sy eerste diens in die Land van Waveren en doop vier kinders by daardie geleentheid. Vir die eerste eeu van sy bestaan word die gemeente agtereenvolgens deur agt predikante bedien.

In 1843 vind ’n skeuring plaas en word ’n nuwe gemeente gestig, t.w. Kruisvallei, en sou daar 92 jaar lank twee gemeentes op Tulbagh wees. Gedurende daardie tydperk het sewe predikante in die gemeente Tulbagh en agt in die gemeente Kruisvallei die herderstaf geswaai. In Oktober 1935 het die twee gemeentes onder leiding van ds. W. F. de Vos van Tulbagh en ds. J. W. Snyman van Kruisvallei herenig.

Die eerste kerk is in 1743 gebou met materiaal wat gedeeltelik uit Nederland kom en die stene uit Batavia. Dis vandag die oudste kerkgebou in Suid-Afrika wat nog staan soos dit oorspronklik opgerig is. Tot 1878, toe ’n nuwe kerkgebou voltooi is, doen dit diens as plek van aanbidding. Daarna word dit as basaar- en konsertsaal gebruik. Deur die onvermoeide ywer van sir Meiring Beck, ’n agter-agterkleinseun van ds. A. M. Meiring, die eerste predikant, en sy eggenote, lady Mary Emily-Kuys Beck, ook ’n direkte afstammeling van een van die vroeëre leraars, t.w. ds. J. A. Kuys, is dit vandag egter as ’n museum van baie kosbare oudhede ingerig.

Die gemeente besit ook twee ander merkwaardige kerklike geboue wat van besonder hoë argitektoniese waarde is – albei pragstukke van die ou Kaaps-Hollandse boustyl, met indrukwekkende gewels van die barok-tipe – nl. die pastorie wat in 1769 gebou is en ’n ou wynkelder vlak daarnaas; laasgenoemde is ’n ietwat later gebou en in 1849 as skool ingewy, maar word tans vir bidure gebruik en staan bekend as die “Kapel”.

Enkele predikante

Chris Eksteen, ? – 31 Maart 2020 (aanvaar sy emeritaat)

Bronne

(nl) Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.
(af) Olivier, ds. P.L. (samesteller), 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.