Ons Klyntji

Ons Klyntji was die eerste tydskrif in Afrikaans.

Ontstaan

Bladsy 3 van die eerste uitgawe van Ons Kleintjie, 22 Maart 1896.

Op die eerste Afrikaanse taalkongres in die Paarl, op die 15de en 16de Januarie 1896, is besluit om ‘n Afrikaanse tydskrif in die lewe te roep, wat neutraal sou staan ten opsigte van die politieke vraagstukke van die tyd.

By die kongres het Ons Klyntji reeds 500 intekenaars gewerf, wat binne die eerste jaar tot 3 000 gestyg het. Ds. S.J. du Toit is aangestel as die eerste redakteur. 

Die kongres is gereël deur die Genootskap van Regte Afrikaners wat tydens 'n vergadering op sy twintigste verjaarsdag, d.w.s. 14 Augustus 1895, besluit het om dit te reël.  Die Genootskappers het gevoel dat die koerant, Di Patriot, wat die Genootskap in 1876 op die been gebring het, nie in die doel slaag wat hulle in gedagte gehad het nie, naamlik om "van hart tot hart met die huisgesin te spreek".

Di Patriot, wat in 1876 as spreekbuis vir die taalstrewe van die Genootskap van Regte Afrikaners verskyn het, en waarvan S.J. du Toit ook redakteur was, het mettertyd in ‘n nuusblad verander. Die koerant het baie van sy lesers in 1892 verloor nadat dit Cecil Rhodes in sy konflik teen Paul Kruger, destyds die president van Transvaal, ondersteun het.

Ons Klyntji het 'n goeie ontvangs van Afrikaners gekry. Na 1900 het dit egter finansieel gesukkel, veral as gevolg van die Tweede Anglo Boere Oorlog, en in 1905 het die laaste uitgawe verskyn.

Bydrae tot die ontwikkeling van Afrikaans

Ons Klyntji het Afrikaners in hulle eie taal aangespreek. Deur hierdie houding het die tydskrif ‘n teenwig vir die verengelsingsbeleid gevorm. Op taalgebied het hy baie bygedra tot die gebruik – veral lees en skryf – van Afrikaans, aangesien dit in eenvoudige taal verskyn het wat mense kon verstaan. Die redakteur het gereeld lesers aangemoedig om bydraes in te stuur.

Wedstryde, wat oor Afrikaanse taalgebruik gegaan het, is ingespan om mense meer belangstelling in hulle taal en die suiwere gebruik daarvan te gee. Deur taalbewusmaking het Ons Klyntji gedien as ‘n skakel tussen die eerste en tweede Afrikaanse taalbewegings.

Inhoud

Omdat die tydskrif ook ongeskoolde Afrikaners bereik het, het dit deels 'n opvoedkundige rol gespeel, veral ten opsigte van taal, letterkunde, geskiedenis en wetenskap. Eenvoudige lessies is 'n op praktiese wyse aangebied en het oor ‘n groot verskeidenheid van onderwerpe gehandel.

Die was bydraes van die eerste Afrikaanse skrywers soos S.J. de Toit, T.L. Cachet, J.P. Toerien, M.H. Neser, G.R. von Wielligh, C.P. Hoogenhout, J.D. du Toit en B.R. Buys. Die prosa en poësie was van 'n hoër standaard as dié wat in Di Patriot verskyn het. Soos Ons Klyntji dit in sy hoofartikel stel: “Di Patriot het honderde geleer om te skrywe fer ‘n koerant, Ons Klyntji moet tiintaller leer om goed te skrywe.”

Volkskundige interesse

Vanuit 'n sosiologiese en kultuurhistoriese oogpunt verskaf Ons Klyntji 'n spieëlbeeld van die kulturele ingesteldheid van die gemiddelde Afrikaner rondom 1900. Daaruit kan ‘n beeld gevorm word van die Afrikaner in sy daaglikse omgang; sy sedes, norme, godsdiens, lewensbeskouing, gewoontes en gebruike.

S.J. du Toit het veral moeite gedoen om ou vertellings, dokumente en volksgewoontes in Ons Klyntji te publiseer. Briewe wat tydens die oorlog deur Boere te velde of in krygsgevangenekampe ingestuur is, skep 'n indruk van die lewe tydens die oorlog.

Moderne opvolger

In die 1990's is die tydskrif heringestel as 'n jaarlikse gedrukte tydskrif, sowel as 'n aanlyn digitale tydskrif.

Eksterne skakels

• Verskeie uitgawes van Ons Klyntji kan afgelaai word op die volgende webblad van die Noordwes-Universiteit: http://dspace.nwu.ac.za/handle/10394/13701