Ontploffingsbeskerming

Ontploffingsbeskerming berus op die beginsel dat daar drie komponente teenwoordig moet wees vir die ontstaan van 'n brand of ontploffing, naamlik 'n brandstof, suurstof en 'n ontstekingsbron. Sodra een van die drie verwyder word, is ontploffingsbeskerming toegepas. Die groep standaarde soos in SANS10108 uitgewys sluit nie plofstowwe in nie, hulle is hoofsaaklik onder SANS1717 gelys.

Ter beskerming is die eerste stap om 'n ondersoek te doen om te bepaal waar plofbare atmosfere kan vorm in 'n fabriek of aanleg, na so 'n ondersoek word verwys as 'n gebiedsklassifikasie. Dit dui aan waar sulke mengsels kan vorm, hoe gereeld en watter vlambare stowwe daar teenwoordig mag wees. Sulke areas word dan in sones opgedeel (Sone 0, Sone 1, Sone 2 vir gasse en Sone 20, Sone 21 en Sone 22 vir stof).

Daar is 'n reeks veiligheidstandaarde ontwikkel waaraan elektriese toerusting moet voldoen ten einde nie ontstekingsbronne te wees nie. Hierdie gespesialiseerde toerusting word dus ontwerp om in plofbare mengsels gebruik te word sonder dat dit ontsteek. In Suid-Afrika (en elders) is daar goedgekeurde laboratoriums wat die suksesvolle ontwerp van hierdie toerusting kan goedkeur of bevestig. 'n Sertifikaat word uitgereik wat as bewys dien dat 'n derdeparty die toestel ondersoek het en gevind het dat dit aan een of meer van die ontploffingsbeskermingstegnieke se standaarde voldoen. Suid-Afrika se standaarde in ontploffingsbeskerming word erken en gebruik deur meeste Afrikalande (behalwe dalk vêrre Noord-Afrika) en ons standaarde word weer op die IEC/EN-standaarde gebaseer. Vroeër het ons dit hoofsaaklik op VK-standaarde ontwikkel en net aangepas om by ons te pas maar vandag doen ons relatief min aanpassings en aanvaar dit standaarde grootliks net so. Die VSA en Kanada is hoofsaaklik nie in lyn met ons nie (onder die UL en CSA reeks standaarde) en sulke toerusting moet oorgetoets word in RSA sou dit ingevoer word (baie belangrik). Dit is hoofsaaklik omdat hulle nog op imperiese mates werk en daar is ook groot verskille in die merking van hul onploffingsbeskermde toerusting en tegnieke.

Ontploffingsbeskermingstegnieke sluit in (om net die mees algemene te noem):

1. Vlamdigting (die oudste van die tegnieke, met die kode Ex d of FLP)
2. Gevorderde veiligheid (Ex e)
3. Inherent veilig (Ex i)
4. Vonkvry (Ex N of Ex n wat verder verdeel word in Ex nR, Ex nC, Ex nA en Ex nL)
5. Beskerming deur omhulsel (Ex t of Ex tD, die ouer merk was DIP)
6. Enkapsulering/Seëling (Ex m)
7. Deur dit onder druk te plaas in 'n inerte gas (Ex p)

Daar word vereis dat sulke toerusting gemerk word met die afkorting of kode "Ex", in Europa sal dit "EEx" gemerk word met die tegniek volgende na die Ex.

Daar is hoofsaaklik twee ontstekingsmetodes wat ook gemerk word ten einde die korrekte toerusting te kies vir die gas/stof waar dit gebruik gaan word:

1. Ontsteking deur 'n vonk wat opgedeel is in drie hoofmateriaalgroepe
2. Ontsteking deur 'n warm voorwerp of oppervlak

Die materiaalgroepe is soos volg:

Beskrywing	Materiaalgroep	Ontstekingsenergie
Ondergrondse Steenkoolmyne	I	250μJ
Bogrondse Gasse en dampe	IIA	180μJ
Bogrondse Gasse en dampe	IIB	60μJ
Bogrondse Gasse en dampe	IIC	20μJ
Bogrondse Stof	IIIA	Vylsels
Bogrondse Stof	IIIB	Nie-geleidende stof
Bogrondse Stof	IIIC	Geleidende stof

Die maksimum oppervlaktemperatuur word beperk vir Groep I tot 150 °C en vir Groep II word dit in ses klasse opgedeel:

Temp. Klas	Maksimum Temperatuur van toestel in °C
T1	450
T2	300
T3	200
T4	135
T5	100
T6	85

Vir Groep III word die maksimumtemperatuur van die toestel in °C aangedui.

Voorbeelde van <2009 Suid-Afrikaanse merking:

Ex d I/IIB T4 beteken die toestel is ontploffingsbeskerm (Ex) wat vlamdig is (d), ondergronds (I) of bogronds (IIB) gebruik kan word in vlambare/plofbare atmosfere wat nie kan ontsteek met 'n 60μJ vonk of by 135 °C nie.

Tegnieke met dubbelbeskerming is gemerk met 'n "a" langs die tegniek soos volg: "Ex ia ..." en kan aangeskakel bly in 'n konstante plofbare mengsel, soos bo in 'n brandstoftenk.

Op toerusting wat na 2009 getoets is, word die "vlak van beskerming" of EPL ("Equipment Protection Level") ook gemerk en dit dui ook aan hoe gereeld die toestel blootgestel kan word aan 'n plofbare (of vlambare, soos verkies in Britse standaarde) mengsel. Dit word dan aangedui met 'n klein letter "a", "b" of "c" langs die beskermingstegniek, of aan die einde van die merking soos volg:

< 2009 merking	Nuwe merking	Alternatief
Ex d IIB T4	Ex d IIB T4 Gb	Ex db IIB T4
Ex ia I 150 °C	Ex ia I T4 Ma of Ex ia I 150 °C Ma	Ex ia I 150 °C of Ex ia I T4
Ex tD IIIC T90 °C	Ex t IIIC T90 °C Db	Ex tb IIIC T90 °C